انواع ابزارهای بازار پول

ابزار های مالی چیست

برای تعریف ابزارهای مالی باید گفته شود که: به هر گونه از دارایی‌‌‌‌هایی که قابلیت معامله کردن را داشته باشند، اتلاق می شود. که تعدادی از این ابزارها عبارتند از: وجه نقد، املاک، اسناد قانونی مانند سهام و اوراق قرضه و بهادار، که بتوان با آنها معامله انجام داد را می توان جز ابزار مالی محسوب کرد.

در واقع ابزارهای قانونی نوعی تعهد محسوب می شود که به وسیله آن، هر یک از طرفین معامله، در شرایطی خاص و در بازده زمانی مشخص، این تعهد را انجام دهد. البته این ابزار به میزان وجه نقد لازم، زمان لازم برای کسب وجه نقد و احتمال به وجود آمدن آنها نیز بستگی دارد.

طبق استانداردهای مالی بین المللی، ابزارهای مالی به دو دسته، ابزارهای نقدی و ابزارهای مشتقه، گروه بندی می شوند. همچنین برای برطرف کردن احتیاجات، که به مرور زمان گسترده تر و پیچیده تر می شوند، به وسیله موسسات مالی، ابزارهای تازه ای مانند ابزارهای مشتقه و ترکیبی، به وجود آمده و به کار می روند.

در واقع زمانی که قیمت ها کاهش یافته می توان با استفاده از از ابزارهای مالی، مانع از سقوط بازار شد. همچنین وجود این ابزارهاست که سرمایه گذاران خارجی و داخلی را تشویق به سرمایه گذاری در بازار سهام می کند، که اگر چنین نبود، آنها انگیزه ای برای سرمایه گذاری در این زمینه نداشتند و بازار سهام با استقبال روبرو نمی شد.

نقش ابزار های مالی:

همان گونه که با استفاده از ابزارهای مالی مختلف در طولانی مدت، همکاری و مشارکت مردمی را در تامین منابع به دنبال دارد، متنوع بودن ابزارهای مالی نیز افراد مختلفی را جذب بازار اورق بهادار کرده است. که برای این ابزار سه شکل و نقش گوناگون را لحاظ کرده اند:

• نقش اول، این ابزار به اشخاصی که نیاز به سرمایه دارند کمک می کند تا سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری، وجه خود را در اختیار آنها قرار دهد و سرمایه گذاری کنند. در واقع این ابزار کمک به نقل و انتقال وجه از سرمایه گذار به نیازمند سرمایه را انجام می دهد.
• نقش دوم، ریسک هایی که بین متقاضیان و عرضه کنندگان در سرمایه گذاری های حقیقی وجود دارد، با استفاده از این ابزار به گونه ای صورت می پذیرد که ریسک بین هر دو طرف معامله تقسیم و کاهش یابد.
• نقش سوم، برای اینکه بتوان سرمایه گذاری های بزرگی را انجام داد، برای تامین مالی آن نیاز به جمع آوری پس اندازهای زیادی می باشد، که این کار بدون تجمیع صورت نمی گیرد. در واقع تجمیع بخش جدایی ناپذیر نظام مالی محسوب می شود.

طبقه بندی ابزارهای مالی:

برای طبقه بندی ابزارهای مالی در بازارهای سرمایه گذاری، از چهار ابزار استفاده می کنند که عبارتند از:

• ابزار های سرمایه ای (مالکیتی)
• ابزار های استقراضی (بدهی)
• ابزار های مشتقه
• ابزار های ترکیبی

که این روزها برای برطرف کردن احتیاجات، که به مرور زمان گسترده تر و پیچیده تر می شوند، به وسیله موسسات مالی، ابزارهای تازه ای مانند ابزارهای مشتقه و ترکیبی، به وجود آمده و به کار می روند.

ابزار مالی بازار سرمایه:

مهم ترین نقش را در استفاده از پس اندازها در سرمایه گذاری ها که هدف آن ها افزایش و توسعه سازمان ها و شرکت هاست، بازار سرمایه بر عهده دارد. زیرا این بازار در رشد اقتصادی و جذب سرمایه کمک بسیاری می کند. و با دریافت سرمایه از عرضه کنندگان و انتقال آن به بازار و تقاضا کنندگان و افرادی که به سرمایه احتیاج دارند، باعث بیشتر کردن گردش مالی و رشد اقتصاد کشور می شود.

در ایران 4 شرکت بزرگ هستند که به عنوان بازار سرمایه معرفی شده اند و باعث افزایش گردش مالی و اقتصاد کشور شده اند. که شامل: بورس کالا، بورس اوراق بهادار تهران، بورس انرژی و فرابورس می باشند.

ابزارهایی که در بازار سرمایه هستند عبارتند از:

ابزارهای تأمین مالی دراز مدت:

• سهام: در شرکت های سهامی، سهم بخشی از سرمایه شرکت محسوب می‌شود که بر اساس آن تعهدات، منافع صاحب سهم و میزان مشارکت او در شرکت مشخص می شود. این سهام قابل نقل و انتقال و معامله می باشد. و انواع آن عبارتند از:
• سهام عادی: اصلی ترین ابزار در بازار سرمایه سهام عادی می باشد زیرا قابلیت معامله در بازار بورس را دارد و شخصی که صاحب درصد مشخصی از سهام شرکت بوده، یعنی به همان میزان از سود و مزای شرکت سهیم می باشد. که به دو بخش سهام با نام و سهام بی نام دسته بندی می شوند.
• سهام ممتاز: دارندگان این سهام نسبت به سهام عادی از مزایای بیشتری برخوردارند، زیرا دارای سود بیشتر و همچنین اولویت در زمان پرداخت سود حتی در زمان ورشکستگی با آنهاست.
• اوراق قرضه: این اوراق اسنادی می باشند که به موجب آن شخص که آن را ارئه می دهد تعهد می کند که در زمان خاصی مبالغ مشخصی را به عنوان سود سالانه، به دریافت کننده اوراق پرداخت کند و پس از پایان مدت مشخص شده، اصل مبلغ را از او دریافت کند.
• اوراق مشارکت: چون در قوانین اسلامی امکان انتشار اوراق قرضه وجود ندارد، اوراقی جایگزین آنها قرار گرفته است که اوراق مشارکت نامیده می شود که این اوراق با مجوز بانک مرکزی برای دوره ای مشخص و با قیمت اسمی معین، به سرمایه گذارانی که هدف آنها مشارکت در طرح هایی مانند طرح توسعه و عمرانی دولت و شهرداری و شرکت های دولتی و…است، ارائه می شود و صادر کننده اوراق تعهد می کند که اصل پول و سود آن را در تاریخ مشخصی بازپرداخت کند.

ابزارهای ویژه مدیریت خطر:

از گذشته تا کنون سرمایه گذاری همیشه با خطر ریسک همراه بوده است و بازار سرمایه هم به دلیل نوسانات قیمت با این ریسک مواجه است. ابزارهای مشتق ابزاری هستند که به کمک بازار سرمایه آمده اند تا برای این بازار ریسک را کاهش دهد. ارزش این ابزار مساوی با ارزش اوراق قرضه و دارایی های مالی است و ارزش مجزا و مستقلی ندارد.

مدیریت دارایی:

کسانی که بخواهند در بازار سرمایه، سرمایه گذاری کنند، باید مرتب این بازار را مورد ارزیابی قراردهند و زمان زیادی را برای این کار اختصاص دهند. چنانچه اشخاص زمان لازم و تخصص کافی برای این بررسی و ارزیابی ها را نداشته باشند باید با مراجعه به شرکت‌ هایی که تخصص لازم در این زمینه را داراست، سرمایه و دارایی خود را مدیریت کنند.

ابزار مالی اسلامی (صکوک):

در زبان عربی از کلمه صکوک به جای واژه چک یا سفته استفاده می شود که در همه اسناد مالی و تعهدات خود از این کلمه استفاده می کنند. در واقع به اوراق بهاداری که قابلیت معامله کردن را با قیمت یکسان و همچنین مورد تایید اسلام باشد را صکوک می گویند و دارندگان این اسناد و مدارک بصورت مشارکت صاحب یک یا چندین سهم از دارایی ها و سود به دست آمده از آنها می باشند.

ساختار ابزار مالی اسلامی (صکوک):

ابزارمالی اسلامی به دو دسته انتفاعی و غیر انتفاعی تقسیم می شوند، که عبارتند از:

ابزارهای مالی غیر انتفاعی صکوک:

این ابزار به دو صورت، اوراق قرض‌الحسنه و اوراق وقفی می باشد.

1. اوراق وقفی: اسناد با نامی هستند که با قیمت اسمی مشخص برای تاریخی مشخصی منتشر می شوند و به عهده کسانی که هدف شرکت در طرح های عام المنفعه را دارند، گذاشته می شوند.
2. اوراق قرض الحسنه: اسناد بهاداری هستند که به موجب آنها بدون گرفتن هیچ گونه بهره ای منتشر می شوند و بر طبق قرارداد ناشر اوراق فقط به میزان مبلغ اسمی و در تاریخ مشخص شده، باید مبلغ را پرداخت کند و هیچ بهره ای بابت آن مبلغ و اوراق از او دریافت نمی شود.

ابزارهای مالی انتفاعی صکوک:

ابزار مالی انتفاعی صکوک با هدف کسب سود درتاریخ مشخصی هستند، و قابلیت فروش در بازار ثانویه را دارند. تعدادی از این ابزار عبارتند از: اوراق سلف، اوراق جعاله، اسناد اجاره، اسناد مرابحه، اسناد منفعت، اسناد استصناع.

حسابداری ابزارهای مالی:

ابزارهای مالی به گونه ای نگهداری می‌شوند که نه الگوی ارزش منصفانه و نه الگوی قیمت تمام شده‌ مستهلک ‌شده نمی‌توانند راه حل مناسبی برای آنها باشند، لذا برای نگهداری از آنها به الگویی جداگانه احتیاج داریم. برای اینکه بتوان از میان ابزارهای مالی داوری کرد یا بهترین را برگزید باید مبنا را گستره تحقق اهداف انواع ابزارهای بازار پول مالی آن در نظر گرفت. سوالی که در اینجا پرسیده می شود این است که آیا اندازه گیری ابزار مالی بر مبنای ارزش منصفانه صحیح تر است یا بر مبنای مدل ارزیابی ترکیبی؟ که پاسخ را باید در مزایای ارزیابی بر مبنای ارزش منصافانه داد که چنین است:

• ارائه صورت‌های مالی بر این مبنا به وسیله استفاده کنندگان، ارتباط و درک بهتری برای اطلاعات مالی به همراه دارد.
• با استفاده از این ارزش، هدف گزارشگری عملکرد نیز برآورده می شود.
• با استفاده از آن استفاده کنندگان می توانند به اطلاعات قابل قبول و مطمئن تری رست یابند.
• اطلاعات کافی را برای تصمیم گیری نهایی را، ارزش منصافه به تنهایی انجام می دهد.
• با کمک از این ارزش پیچیدگی صورت های مالی کمتر و درک پذیری گزارشات بیشتر می شود.
• با استفاده از ارزش منصفانه قابلیت های مقایسه افزایش پیدا می کند.
• همه ابزارهای مالی با کمک ارزش منصفانه شفافیت پیدا می کنند.

سخن پایانی:

در پایان همان گونه که گفته شد، از انواع ابزارهای بازار پول اهداف مهم استفاده از ابزارهای مالی در بورس، کم کردن ریسک که ناشی از نوسانات قیمت‌ها است، می باشد. لذا کارشناسان معتقدند که با آگاهی و شناخت از ابزارهای مختلف مالی می توان مردم را به سرمایه گذاری در بازار سرمایه تشویق کرد و از اشخاصی که مازاد سرمایه دارند و می خواهند در جایی مطمئن سرمایه گذاری کنند، به کسانی که نیاز به سرمایه دارند، معرفی کنند. تا هم سرمایه گذار در جایی مطمئن سرمایه گذاری کند و هم سرمایه پذیر نیازهای مالی خود را با استفاده از آن سرمایه برطرف کند. که این ابزار رشد اقتصاد کشور را هم به همراه دارد.

نگاهی به انواع بازار مالی و ویژگی‌های هریک از آنها

بازار مالی، بازاری است که افراد و مؤسسات می‌توانند اوراق بهادار، کالا و سایر دارایی‌های قابل‌تعویض را با قمیتی که توسط اصول ناب عرضه و تقاضا تعیین شده‌اند، با هم مبادله کنند. کار بازارها قرار دادن دو طرف، یعنی خریداران و فروشندگان در یک مکان است تا آنها بتوانند به‌سادگی یکدیگر را پیدا کنند؛ بنابراین معامله‌ی بین آنها را تسهیل می‌نمایند.

بازارهای مالی شاید به عنوان کانال‌هایی دیده شوند که از طریق آنها جریان وجوهِ قابل‌عرضه، از سوی عرضه‌کننده‌ای که دارایی‌های اضافی دارد به سوی یک متقاضی که کمبود وجه را تجربه می‌کند، هدایت می‌شود.

انواع مختلفی از بازارهای مالی وجود دارند و ویژگی‌های آنها به دارایی‌های مالی که مبادله می‌شوند و نیازهای شرکت‌کنندگان مختلف بازار بستگی دارد. انواع بازار مالی براساس ماهیت مبادلات و همچنین میزان رشد‌شان قابل‌تشخیص هستند.

حتما بخوانید:

بازار سرمایه

بازار سرمایه به افزایش سرمایه در طولانی‌مدت و انواع ابزارهای بازار پول معمولا در دوره‌ای بیش از یک سال، کمک می‌کند و شامل بازار اولیه و ثانویه است و می‌تواند به دو زیرگروه اصلی یعنی بازار اوراق قرضه و بازار سهام تقسیم شود.

• بازار اوراق قرضه با جمع کردن بدهی از طریق صدور و تبادل اوراق قرضه، سرمایه فراهم می‌کند.
• بازار سهام با اشتراک مالکیت یک شرکت از طریق صدور و تبادل سهام، سرمایه فراهم می‌کند.

بازار اولیه که به آن «بازار صدور جدید» هم گفته می‌شود، جایی است که اوراق بهاداری مثل سهام شرکت‌ها انواع ابزارهای بازار پول و اوراق قرضه‌‌ برای اولین بار و بدون استفاده از هرگونه واسطه‌ای مثل تبادل در فرآیند، معامله می‌شوند. وقتی که یک شرکت خصوصی تصمیم می‌گیرد تا به مؤسسه‌ی سهامی عام تبدیل شود، سهام خود را در جایی به نام عرضه‌ی اولیه‌ی عمومی صادر می‌کند و می‌فروشد. عرضه‌های اولیه‌ی عمومی فرآیندی شدیدا کنترل‌شده هستند که توسط بانک‌های سرمایه‌گذاری یا اتحادیه‌های صنفی مالیِ دلالان سهام تسهیل می‌شوند که طیف قیمت آغازین را تعیین می‌کنند و سپس بر فروش مستقیم آن به سرمایه‌گذاران نظارت می‌کنند.

بازار ثانویه یا «بازار پس از فروش» مکانی است که سرمایه‌گذاران، اوراق بهاداری که قبلا صادر شده‌‌اند همچون سهام‌، اوراق قرضه، سلف‌ها و حق فروش‌ها را به جای اینکه از شرکت‌های صادرکننده خریداری نمایند، از سرمایه‌گذاران دیگر می‌خرند. بازار ثانویه جایی است که در آن حجم بالایی از معامله و تبادل رخ می‌دهد و همان جایی است که وقتی مردم صحبت می‌کنند به آن «بازار سهام» می‌گویند. این بازار شامل بازار بورس نیویورک، بازار بورس سهام نِزدَک در آمریکا و تمام بازارهای معاملاتی اصلی می‌شود.

با این حال بعضی از سهام‌هایی که قبلا صادر شده‌اند در یک بورس فهرست نمی‌شوند، بلکه مستقیما بین دلالان و از پشت تلفن یا کامپیوتر مبادله می‌شوند. این سهام را سهام خارج از بورس یا «سهام فهرست‌نشده» می‌نامند. به‌طور کلی، شرکت‌هایی که به این شکل مبادله می‌کنند، شرایط لازم برای فهرست شدن در بورس را ندارند. چنین سهام‌هایی در تابلوی اعلانات خارج از بورس یا روی اوراق صورتی مبادله می‌شوند که یا توسط شرکت‌هایی با رتبه‌ی اعتباری ضعیف ارائه می‌شوند یا سهام‌هایی بی‌ارزش هستند.

بازار پول

بازار پول واحدهای اقتصادی را قادر می‌سازد تا با وام دادن و وام گرفتن‌های کوتاه‌مدت که معمولا زیر ۱ سال هستند، وضعیت نقدشوندگی خود را مدیریت کنند. این بازار، تعامل بین افراد و مؤسسات را با وجوه مازاد موقتی و طرف مقابل‌شان که کمبود وجه موقت را تجربه می‌کند، تسهیل می‌نماید.

هر فرد می‌تواند از طریق ابزار استانداردی که به آن «پول عندالمطالبه» گفته می‌شود، در دوره‌ی زمانی کوتاه پول قرض بگیرد. اینها وجوهی هستند که برای یک روز، از ساعت ۱۲ ظهر امروز تا ۱۲ ظهر روز بعد قرض گرفته شده‌اند و بعد از آن تبدیل به وام «عندالمطالبه» می‌شوند و می‌توانند هر زمانی مطالبه شوند. در بعضی از موارد، «پول عندالمطالبه» می‌تواند برای مدتی، حداکثر تا یک هفته قرض گرفته شود.

جدا از بازار «پول عندالمطالبه»، بانک‌ها و مؤسسات مالی دیگر از چیزی به نام «بازار بین بانکی» استفاده می‌کنند تا درطول مدت زمان طولانی‌تری، از یک شب تا یک سال، وجه قرض بگیرند. سرمایه‌گذاران خرده‌فروشی و شرکت‌های بازرگانی کوچک‌تر در بازار بین بانکی شرکت نمی‌کنند. درحالی که بعضی از معاملات توسط بانک‌ها و به‌خاطر مشتریان‌شان انجام می‌شود، اکثر تراکنش‌ها زمانی رخ می‌دهد که یک بانک نقدشوندگی اضافی و مازاد وجه را تجربه می‌کند و بانک مقابل دچار کمبود نقدشوندگی شده است.

چنین وام‌هایی براساس نرخ بین بانکی ایجاد می‌شوند که نرخ سود است و برای وام‌های کوتاه‌مدت بین بانک‌ها مطالبه می‌شود. میانجیِ بین طرفین که واسطه نامیده می‌شود، یک قیمت پیشنهادی را با تفاوت بین دو طیفی که نماینده‌ی دامنه یا درآمد واسطه هستند، اعلام می‌کند. سود بین بانکی در لندن لیبور (نرخ پیشنهادی بین‌بانکی لندن) و لیبید (نرخ قیمت بین بانکی لندن) نامیده می‌شود. به همین ترتیب در پاریس پیبور، در فرانکفورت فیبور، در آمستردام ایبور و در مادرید میبور را داریم.

بازار تبادل ارز خارجی

بازار تبادل ارز خارجی، مبادلات خارجی را تشویق می‌کند و بزرگ‌ترین و نقدشونده‌ترین بازار در جهان است که ارزش مبادله‌اش به‌طور متوسط روزی ۵ تریلیون دلار است. این بازار شامل ارزهای جهان است و هر فرد، شرکت یا کشوری می‌تواند در آن شرکت کند.

بازار کالا

بازار کالا مبادله در محصولات انواع ابزارهای بازار پول اولیه‌ای که حدودا در ۵۰ بازار کالای اصلی انجام می‌شوند را مدیریت می‌کند و در آن تراکنش‌هایی کاملا مالی به‌شکل فزاینده‌ای بیشتر از خریدهایی فیزیکی است که صورت می‌گیرند. کالاها معمولا در دو زیرگروه دسته‌بندی می‌شوند:

• کالاهای سخت مثل مصالحی که عموما استخراج می‌شوند؛ همچون طلا، نفت،‌ رزین،‌ آهن و غیره.
• کالاهای نرم که عموما محصولات اولیه‌ی کشاورزی هستند، مثل گندم، پنبه، قهوه، شکر و غیره.

بازار مشتقات

این بازار تبادل ابزارهای مالی مثل قراردادها و اختیارات خرید و فروش آتی را که برای کمک به کنترل ریسک مالی استفاده می‌شوند تسهیل می‌کند. این ابزارها اکثرا ارزش خود را از ارزش یک دارایی اساسی مشتق می‌کنند که می‌تواند به‌شکل‌های مختلفی مثل سهام، اوراق قرضه، کالاها، ارزها یا رهن‌ها باشد. بازار مشتقات به دو بخش تقسیم می‌شود که ذاتی قانونی و ابزارهایی کاملا متفاوت برای تبادل دارند.

مشتقات بازار متشکل

قراردادهای استانداردی وجود دارند که در بازار معاملات آتی سازمان‌یافته مبادله می‌شوند. اینها شامل معاملات آتی، قرارداد اختیار معامله و قرارداد اختیار فروش می‌شوند. تبادل در چنین ابزارهای متحدالشکلی مستلزم یک پرداخت سپرده‌ی اولیه‌ی توسط سرمایه‌گذاران است که از طریق یک شرکت تسویه وجوه تعیین‌شده و هدفش از بین بردن ریسک برای هر دو طرف است تا تعهدات خود را مخفی نکنند.

مشتقات بازار فرابورس

آن دسته از قراردادهایی هستند که به‌شکل خصوصی درموردشان مذاکره شده و مستقیما بین دو طرف و بدون استفاده از خدمات واسطه‌ای مثل یک بورس، مبادله می‌شوند، اوراق بهاداری مثل بیع سلف،‌ معاملات سلف ارز، توافق‌نامه‌های نرخ بیع سلف، مشتقات اعتباری، اختیار معاملات غیرعادی و سایر مشتقات غیرعادی تقریبا همیشه به این شکل مبادله می‌شوند. این‌ها قراردادهایی سفارشی هستند که تا حد زیادی بدون کنترل باقی می‌مانند و برای خریدار و فروشنده انعطاف‌پذیری بیشتری در رسیدن به نیازهایشان فراهم می‌کنند.

بازار بیمه

این بازار به جابجایی ریسک‌های مختلف کمک می‌کند. بیمه برای انتقال ریسک یک ضرر از یک مؤسسه به یک مؤسسه‌ی دیگر، در ازای یک پرداخت، استفاده می‌شود. بازار بیمه مکانی است که در آن دو همتا، یک بیمه‌گر و یک بیمه‌شونده که بیمه‌گذار هم نامیده می‌شود، با هم ملاقات می‌کنند تا معامله‌ای با هم انجام دهند که ابتدائا توسط مشتری استفاده می‌شود تا مانع از ریسک یک ضرر نامطمئن شود.

بازارها و نهادهای مالی

مطالعه و آشنایی با بازارها و نهادهای مالی برای تحلیلگران، مدیران و کارشناسان مالی و اقتصادی از دو بعد حائز اهمیت است: از بعد کلان؛ بدان جهت که نتایج بسیاری از مطالعات اثبات کرده اند که رشد بخش واقعی اقتصاد بدون توسعه بازارها و نهادهای مالی ممکن نیست، بسیاری از اقتصاددانان از زوایای مختلف، با شدت تأکید متفاوت، به بررسی نقش بازارها و نهادهای مالی در توسعه بخش واقعی اقتصاد پرداخته اند. برخی از اقتصاددانان این نقش را قابل اغماض و برخی دیگر آن را مهم تصور کرده اند. فصول «1» الی «3» کتاب به بررسی این موضوعات اختصاص داده شده است. از بعد خرد؛ تهیه برنامه راهبردی صحیح بر مبنای متغیرهای محیطی از مهم ترین وظایف مدیریت بنگاه اقتصادی است. برای تدوین برنامه راهبردی مالی، شناخت نظام مالی لازم است. نظام مالی از پنج جزء ابزارهای مالی، نهادهای مالی، بازارهای مالی، قوانین مالی و نهادهای نظارتی مالی تشکیل می شود. فصول «4» الی «13» کتاب به معرفی «اجزاء پنجگانه نظام مالی» می پردازد. این کتاب چارچوب مفهومی برای پاسخ به این پرسشهاست: چرا بازارهای مالی به وجود آمده اند و چرا ما به آنها نیاز داریم؟

44,250 تومان

حجم : 3.3 مگا بایت

توجه: این کتاب فقط از طریق گوشی های هوشمند مجهز به سیستم عامل اندروید و در نرم افزار کتابخوان سمت قابل مطالعه است.

تعداد صفحات نسخه دیجیتال : 563

59,000 تومان

صفحات کتاب : 692

موضوعات

• کتاب / دانشگاهی / علوم رفتاری و مدیریت

فهرست

پیشگفتار
بخش اول: جایگاه بازارها و نهادهای مالی
فصل اول: ماهیت و نقش بازارها و نهادهای مالی در بخش واقعی اقتصاد
مقدمه
اجزای نظام اقتصادی جامعه
جایگاه بخش مالی اقتصاد در نظام اقتصادی
اجزای بخش مالی اقتصاد یا نظام مالی
1- تعریف ابزار مالی
2- تعریف نهادهای مالی
3- تعریف بازارهای مالی
4- تعریف قوانین مالی
5- تعریف نهادهای نظارتی در بازارهای مالی
انواع بازارهای مالی
کارکردهای بازارها و نهادهای مالی
تعریف توسعه، عمق مالی و نقدشوندگی بازارهای مالی
چگونگی تأثیر بخش مالی اقتصاد در رشد بخش واقعی اقتصاد
1- تأثیر تجهیز و تجمیع پس اندازها
2- تأثیر مبادله، توزیع و مدیریت یا کاهش ریسک
3- تأثیر تولید اطلاعات دربارة سرمایه گذاری های محتمل
4- تأثیر نظارت و کنترل بر سرمایه گذاری ها و عملکرد مدیریت بنگاه ها
5- تأثیر تسهیل در فرایند مبادلة کالاها و خدمات
مطالعات انجام شده در زمینة رابطة سطح توسعة بخش مالی اقتصاد و رشد بخش واقعی اقتصاد
خلاصة فصل اول
ضمیمة فصل اول: بررسی مطالعات نظری و تجربی در زمینة رابطة سطح توسعة بخش مالی اقتصاد و رشد بخش واقعی اقتصاد
1- مقدمه
2- مطالعات نظری
1­2 نظریات اقتصاددانان کلاسیک
2­2 نظریات اقتصاددانان نئوکلاسیک
3- مطالعات تجربی انجام شده در خصوص رابطة سطح توسعة بخش مالی اقتصاد و رشد بخش واقعی اقتصاد
1­3 مطالعة کامرون، کریسپ، پاتریک و تیلی
2­3 مطالعة وان وینبرگن و تیلور
3­3 مطالعات پیرس
4­3 مطالعة لنی و ساراکوگلو
5­3 مطالعة جانگ
6­3 مطالعة وایدر
7­3 مطالعة هابر
8­3 مطالعة اسپیرز
9­3 مطالعة گرینوود و جوانوویچ
10­3 الگوی بنسیونگا و اسمیت
11­3 مطالعة مرتون
12­3 مطالعة دورنبوش و رینوزو
13­3 مطالعة کینگ و لوینکینگ و لوین در مطالعة خود در مورد 119 کشور توسعه یافته و درحال توسعه و با استفاده از داده های مربوط به سرمایه گذاری و کارایی نظام مالی در سال های 1960 الی 1989 و آزمون رگرسیون ساده به این نتیجه رسیدند که میانگین اندازة بخش مالی اقتصاد با میانگین رشد بخش واقعی اقتصاد کشورهای مورد مطالعه به صورت معنی داری همبستگی دارد.
14­3 مطالعة لوین و رنلت
15­3 مطالعة دیگری از کینگ و لوینکینگ و لوین در سال 1993، با هدف رفع ایرادهای وارد به الگوی گلداسمیت مطالعه ای را انجام دادند.
16­3 مطالعة بنسیونگا، اسمیت و استر
17­3 مطالعة تورنتون
18­3 مطالعة جیاراتن و استراهان
19­3 مطالعة کامین شولی
20­3 مطالعة دیمتریادس و حاسیندیمتریادس و حاسین با به کارگیری سری های زمانی و تعریف شاخص هایی برای سطح توسعة مالی مانند 2M تقسیم بر تولید ناخالص داخلی ارزش کل سهام مبادله شده تقسیم بر تولید ناخالص داخلی یا همان نسبت ارزش افزوده در بازار سرمایه و شاخص نرخ رشد سرانة تولید ناخالص داخلی واقعی برای عملکرد بخش واقعی اقتصاد و تبعیت از الگوی جانگ (1986) به بررسی جهت علیت بازارها و نهادهای مالی و بخش واقعی اقتصاد پرداخت.
21­3 مطالعة داو و گورتون
22­3 مطالعة فرای
23­3 مطالعة گرینوود و اسمیت
24­3 مطالعة لاپورتا، لوپز، شلیفر و ویشنیلاپورتا و همکارانش در مطالعه ای با عنوان «قانون و نظام های مالی» نقش و تأثیر ریشة نظام های حقوقی، تغییرات سیاسی و نهادهای ملی در سطح توسعة مالی کشورها و تأثیر نظام مالی کشورها در رشد بخش واقعی اقتصاد را بررسی کردند.
25­3 مطالعة روسو و واچتل
26­3 مطالعة راجان و زینگیلز
27­3 مطالعة نوسر و کاگلر
28­3 مطالعة دمیگروچ ­ کونت و ماکسیموویچ
29­3 مطالعة لوین و زروس
30­3 مطالعة روسو
31­3 مطالعة ترابلسی
32­3 مطالعة پروتی و وان اویجن
33­3 مطالعة لوین، لویزا و بک
34­3 مطالعة روسو و واچتل
35­3 مطالعة ژوژو در یک مطالعه، اطلاعات 41 کشور را برای دورة 1960­1993، با استفاده از رویکرد بردار خود ­ همبسته که کار جانگ (1986) را تکمیل می کرد، بررسی کرد.
36­3 مطالعة ورگلر
37­3 مطالعة دیمیتریادس، آرستیس و لوینتلدیمیتریادس، آرستیس و لوینتل در یک بررسی در مورد رابطة نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه، بازار پول و رشد بخش واقعی اقتصاد با استفاده از آمار و داده های فصلی پنج کشور و روش های سری های زمانی نشان دادند که اگرچه هم بازارها و نهادهای فعال در بازار پول و بازار سرمایه رشد آتی بخش واقعی اقتصاد را توجیه می کنند، اما اثر توسعة بازارها و نهادهای فعال در بازار پول به مراتب بیشتر از اثر توسعة بازارها و نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه است.
38­3 مطالعة کولاراتن
39­3 مطالعة بکارت، هاروی و لوندبلدبکارت، هاروی و لوندبلد در دو مطالعه به بررسی آثار باز بودن بازار سرمایه در سرمایه گذاران خارجی پرداخته اند.
40­3 مطالعة لویزا و رنسیر
41­3 مطالعة گیزو، اسپینازا و زینگیلز
42­3 مطالعة کلاسنز و لاون
43­3 مطالعة لاولاو در مطالعه ای با عنوان «توسعة مالی و محدودیت های مالی: شواهد بین المللی از الگوی سرمایه گذاری ساختاری» با استفاده از آمار و داده های بنگاه های اقتصادی در سطح صنعت به بررسی این موضوع پرداخت که آیا توسعة بخش مالی اقتصاد باعث کاهش محدودیت های تأمین مالی در بنگاه های اقتصادی می شود؟
44­3 مطالعة بک و لوین
45­3 مطالعة کریستوپولوس و سیوناس
4- تحقیقات دربارة عوامل مؤثر در بازارها و نهادهای مالی
فصل دوم: تحلیل گردش وجوه ناشی از رفتارهای استقراض و وام دهی در جامعه
مقدمه
گردش وجوه در بازار مالی
1- چند اتحاد مهم در رابطه با گردش وجوه در بازار مالی
2- تحلیلی بر اتحادهای گردش وجوه در بازار مالی
عرضه یا تأمین وجوه در بازار مالی
1- روش های اندازه گیری عرضة پول یا حجم نقدینگی در اقتصاد
2- رابطة عرضة پول در اقتصاد
3- عوامل مؤثر در عرضة پول
4- عرضه یا تأمین کنندگان اصلی وجوه برای بازار مالی
تقاضای پول یا وجوه در بازار مالی
1- نظریه های تقاضای پول
2- عوامل مؤثر در تقاضای پول یا وجوه
3- متقاضیان یا مصرف کنندگان اصلی وجوه در بازار مالی
خلاصة فصل دوم
فصل سوم: عرضه و تقاضای انواع ابزارهای بازار پول وجوه قابل استقراض و وام دهی و نقش نرخ بهره در بازار مالی
مقدمه
تعریف بهره
نظریه های تعیین نرخ بهره
نظریة اقتصاددانان کلاسیک
نظریة اقتصاددانان نئوکلاسیک
نظریة کینزنظریة کینز در مورد عملکرد بازار پس انداز و سرمایه گذاری با نظریة اقتصاددانان کلاسیک کاملاً متفاوت است.
نظریة وجوه قابل استقراض برای تعیین نرخ بهره
1- تأثیر حجم تقاضای خانوارها برای پول یا وجوه در نرخ بهره
2- تأثیر حجم تقاضای بنگاه های اقتصادی برای پول یا وجوه در نرخ بهره
3- تأثیر حجم تقاضای دولت و مؤسسات عمومی برای پول یا وجوه در نرخ بهره
4- تأثیر حجم تقاضای اقتصادهای خارجی برای پول در نرخ بهره
5- تأثیر تقاضای کل برای پول در نرخ بهره
6- تأثیر حجم عرضة کل پول یا وجوه در نرخ بهره
7- تعیین نرخ بهرة تعادلی
عوامل مؤثر در نرخ بهره
1- نرخ رشد اقتصادی
2- تورم
3- سیاست های پولی و مالی
4- عوامل اجتماعی و سیاسی
5- کسری بودجة دولت
6- حجم وجوه خارجی
پیش بینی نرخ های بهره
سخن پایانی
خلاصة فصل سوم
بخش دوم: انواع ابزارهای مالی و قابل استفاده در بازارهای مالی
فصل چهارم: ابزارهای مالی در بازار پول
مقدمه
تعریف و ویژگی های بازار پول
تعریف ابزارهای مالی
نهادهای مالی فعال در بازار پول
انواع ابزارهای مالی قابل استفاده در بازار پول
1- ابزارهای مالی معامله ناپذیر
2- ابزارهای مالی معامله پذیر در بازار پول
ابزارهای مالی در بازار پول ایران
1- ابزارهای مالی معامله ناپذیر در بازار پول ایران
2- ابزارهای مالی معامله پذیر در بازار پول ایران
خلاصة فصل چهارم
فصل پنجم: ابزارهای مالی در بازار سرمایه
مقدمه
تعریف و ویژگی های بازار سرمایه
نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه
انواع ابزارهای مالی در بازار سرمایه
1- ابزارهای مالی بر پایة بدهی یا استقراض
2- ابزارهای مالی بر پایة مشارکت یا مالکیت
3- ابزارهای مالی بر پایة اوراق مشتقه
ابزارهای مالی در بازار سرمایة ایران
1- ابزارهای مالی بر پایة استقراض در بازار سرمایة ایران
2-ابزارهای مالی بر پایة مشارکت یا مالکیت در بازار سرمایة ایران
3- ابزارهای مالی بر پایة اوراق مشتقه در بازار سرمایة ایران
خلاصة فصل پنجم
فصل ششم: ابزارهای مالی در بازار تأمین اطمینان
مقدمه
تعریف بازار تأمین اطمینان
نهادهای مالی فعال در بازار تأمین اطمینان
تعریف بیمه
نقش بازار تأمین اطمینان و بیمه در جامعه
نقش بازار تأمین اطمینان و بیمه در توسعة بازار مالی و بخش واقعی اقتصاد
انواع ابزارهای مالی در بازار تأمین اطمینان
1- بیمه های اجتماعی
2- بیمه های بازرگانی
3- بیمه های اجتماعی ­ بازرگانی (بیمه های عمر یا زندگی)
4- طرح های بازنشستگی
ابزارهای مالی در بازار تأمین اطمینان ایران
1- بیمه های اجتماعی در بازار تأمین اطمینان ایران
2- بیمه های بازرگانی در بازار تأمین اطمینان ایران
3- بیمه های اجتماعی ­ بازرگانی در بازار تأمین اطمینان ایران
4- طرح های بازنشستگی در بازار تأمین اطمینان ایران
خلاصة فصل ششم
بخش سوم: انواع نهادهای مالی فعال در بازارهای مالی
فصل هفتم: نهادهای مالی واسطه ای سپرده پذیر
مقدمه
انواع نهادهای مالی
انواع نهادهای مالی واسطه ای
انواع نهادهای مالی واسطه ای سپرده پذیر
1- بانک های تجاری
2- بانک های تخصصی
3- بانک های پس انداز و وام
4- بانک های پس انداز
5- اتحادیه های اعتباری
نهادهای مالی واسطه ای سپرده پذیر فعال در بازار مالی ایران
1- نهادهای مالی واسطه ای سپرده پذیر رسمی
2- نهادهای مالی واسطه ای سپرده پذیر غیررسمی
خلاصة فصل هفتم
فصل هشتم: نهادهای مالی واسطه ای قراردادی
مقدمه
تعریف نهادهای مالی واسطه ای قراردادی
انواع نهادهای مالی واسطه ای قراردادی
شرکت های بیمة عمر
1- سیر تحولات در فعالیت شرکت های بیمة عمر
2- انواع ابزارهای مالی در شرکت های بیمة عمر
3- ترکیب دارایی ها یا سرمایه گذاری ها در شرکت های بیمة عمر
شرکت های بیمة اموال و حوادث
نهاد مالی بانک ­ بیمه
1- اَشکال تشکیل نهاد مالی بانک ­ بیمه
2- علل و عوامل گسترش نهادهای مالی بانک ­ بیمه
صندوق های بازنشستگی
1- علل گسترش صندوق های بازنشستگی
2- انواع صندوق های بازنشستگی
3- انواع طرح های بازنشستگی قابل اجرا در صندوق های بازنشستگی
4- عوامل مؤثر در سیاست سرمایه گذاری صندوق های بازنشستگی
5- ترکیب سرمایه گذاری در صندوق انواع ابزارهای بازار پول های بازنشستگی
6- مدیریت صندوق های بازنشستگی
7- ویژگی های صندوق های بازنشستگی در برخی از کشورها
نهادهای مالی واسطه ای قراردادی در بازار مالی ایران
1- شرکت های بیمة فعال در بازار مالی ایران
2- صندوق های بازنشستگی فعال در بازار مالی ایران
3- سازمان تأمین اجتماعی
خلاصة فصل هشتم
فصل نهم: نهادهای مالی واسطه ای رابط
مقدمه
تعریف نهادهای مالی واسطه ای رابط
انواع نهادهای مالی واسطه ای رابط
شرکت های سرمایه گذاری
1- تاریخچة فعالیت شرکت های سرمایه گذاری
2- اهمیت شرکت های سرمایه گذاری
3- اهداف و ویژگی های فعالیت شرکت های سرمایه گذاری
4- ساختار شرکت های سرمایه گذاری
5- انواع شرکت های سرمایه گذاری
شرکت های امانی سرمایه گذاری در مستغلات و دارایی های فیزیکی یا واقعی
شرکت های تأمین مالی
صندوق های وجوه وقفی
نهادهای مالی واسطه ای رابط فعال در بازار مالی ایران
1- نهادهای مالی واسطه ای رابط رسمی
2- نهادهای مالی واسطه ای رابط غیررسمی
خلاصة فصل نهم
فصل دهم: نهادهای مالی عامل یا کارگزار
مقدمه
تعریف نهادهای مالی کارگزار و عامل
انواع نهادهای مالی عامل یا کارگزار
بانک های رهنی
بانک های سرمایه گذاری
1- تعریف بانک های سرمایه گذاری
2- نقش بانک های سرمایه گذاری در حوزة اقتصاد کلان
3- مراحل عرضه و فروش اوراق بهادار توسط بانک های سرمایه گذاری
4- انواع خدمات بانک های سرمایه گذاری
شرکت های کارگزاری
1- انواع شرکت های کارگزاری
2- فرایند معاملات در شرکت های کارگزاری
بازارسازان
معامله گران
شرکت های رتبه بندی
1- مزایای شرکت های رتبه بندی اوراق بهادار
2- نقش شرکت های رتبه بندی در بازار اولیة سرمایه
شرکت های خدمات مشاوره
تحلیل گران خبرة مالی
شرکت های اوراق بهادار
مؤسسات امین
شرکت های حق العمل کار یا عامل
مؤسسات حمایت از سرمایه گذاران اوراق بهادار
شرکت های مدیریت دارایی ها
شرکت های تصفیة معاملات اوراق بهادار
نهادهای مالی عامل یا کارگزار فعال در بازار مالی ایران
خلاصة فصل دهم
بخش چهارم: قوانین و نهادهای نظارتی در بازارهای مالی
فصل یازدهم: قوانین و نهادهای نظارتی در بازار پول
مقدمه
انواع ساختارهای نظارتی در بازارهای مالی
1- ساختار نظارتی غیرمتمرکز کامل
2- ساختار نظارتی غیرمتمرکز ناقص
3- ساختار نظارتی متمرکز ناقص
4- ساختار نظارتی متمرکز کامل
انواع نظارت در بازارهای مالی
نظارت در بازار پول
1- نظارت ها در بانک های تجاری و تخصصی
2- نظارت ها در بانک های پس انداز و وام
3- نظارت مرتبط با رعایت قوانین، امنیت و صحت در بانک های پس انداز
4- نظارت مرتبط با رعایت قوانین، امنیت و صحت در اتحادیه های اعتباری
دلایل تغییرات و اصلاحات ایجادشده در قوانین نظارتی بازارهای مالی
نظارت انواع ابزارهای بازار پول بر نهادهای مالی فعال در بازار پول ایران
1- نظارت های مرتبط با رعایت قوانین در بازار پول ایران
2- نظارت های مرتبط با امنیت و صحت در بازار پول ایران
خلاصة فصل یازدهم
فصل دوازدهم: قوانین و نهادهای نظارتی در بازار سرمایه
مقدمه
پدیده های حاصل از اطلاعات نامتقارن در بازار سرمایه
نظارت در بازار سرمایه
1- نظارت های مرتبط با رعایت قوانین در بازار سرمایه
2- نظارت های مرتبط با امنیت و صحت در بازار سرمایه
نظارت در بازار سرمایة ایران
1- نظارت های مرتبط با رعایت قوانین در بازار سرمایة ایران
2- نظارت های مرتبط با امنیت و صحت در بازار سرمایة ایران
خلاصة فصل دوازدهم
فصل سیزدهم: قوانین و نهادهای نظارتی در بازار تأمین اطمینان
مقدمه
نظارت در بازار تأمین اطمینان
1- نظارت در شرکت های بیمة عمر و بیمة حوادث و اموال
2- نظارت بر صندوق های بازنشستگی
نظارت در بازار تأمین اطمینان ایران
1- نظارت بر شرکت های بیمه
2- نظارت بر صندوق های بازنشستگی
خلاصة فصل سیزدهم
منابع انگلیسی
منابع فارسی
نمایه موضوعی

بازار سرمایه ایران

با استفاده از پرداخت اینترنتی بسیار سریع و ساده می توانید اصل این مقاله را که دارای 17 صفحه است به صورت فایل PDF در اختیار داشته باشید.

مشخصات نویسندگان مقاله بازار سرمایه ایران

چکیده مقاله :

بیش از چهار دهه از عمر بورس اوراق بهادار تهران می گذرد .به جرات می توان گفت که پس از این دوره زمانی، هنوز این نهاد مهم بازار سرمایه، برای بسیاری از مردم کشورمان ناشناخته است و این در حالی است که از پیدایش بورس در جهان،بیش از انواع ابزارهای بازار پول سه قرن می گذرد و امروزه در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، بورس به زمینه مهمی برای تامین مالی و سرمایه گذاری تبدیل شده است .سرعت نوآوری در صنعت مالی جهان، امروزه به حدی است که تقریبا هر ساله شاهد پیدایش ابزارهای مالی نوین، تکنیکهای جدید تجزیه و تحلیل و یافته هایی تازه در زمینه نظریه های مالی هستیم . شاید یکی از علل اصلی این تغییرات سریع، لزوم همگامی دانش مالی و کارکردهای بازار سرمایه، با سایر علوم و صنعت و تحولات خرد و کلان اقتصاد است .در زمان حاضر، توسعه یافتگی بازارهای پول و سرمایه، لازمه توسعه اقتصادی و صنعتی است .کشور ما نیز که در مسیرتوسعه اقتصادی گام برداشته است بی شک باید توجه ویژه ای به بازارهای مالی و توسعه یافتگی آن داشته باشد با وجود گسترش نسبی دانش مالی در چند سال اخیر در ایران و توجه بیشتر مردم ودولت به بورس و بازار سرمایه، هنوز تا رسیدن به جایگاه مطلوب راه درازی در پیش است. در حال حاضر، سطح آشنایی مردم کشورمان با بورس اوراق بهادار در مقایسه با سایر کشورهای توسعه یافته، بسیار پایین است و در این حوزه هنوز جای خالی کتب و محصولات آموزشی و خلاء فرهنگ سرمایه گذاری کاملا محسوس است.در این مقاله تلاش شده است با معرفی انواع بازارهای مالی بلاخص بازار سرمایه ضمن توصیف ویژگی های انواع اوراق بهادار به شرح انواع ابزارهای مالی مورد معامله در بازار سرمایه ایران (بازار اولیه و ثانویه) به افرادی که قصد ورود به بازارسرمایه و سرمایه گذاری در بورس را دارند انواع ابزارهای بازار پول کمک نماید

کلیدواژه ها:

کد مقاله /لینک ثابت به این مقاله

کد یکتای اختصاصی (COI) این مقاله در پایگاه سیویلیکا EMAC01_131 میباشد و برای لینک دهی به این مقاله می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است و به عنوان سند ثبت مقاله در مرجع سیویلیکا مورد استفاده قرار میگیرد:

نحوه استناد به مقاله :

در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:

کرباسیان، مجتبی،1395،بازار سرمایه ایران،اولین کنفرانس ملی اقتصاد،مدیریت و حسابداری،اهواز،https://civilica.com/doc/620617

در داخل متن نیز هر جا که به عبارت و یا دستاوردی از این مقاله اشاره شود پس از ذکر مطلب، در داخل پارانتز، مشخصات زیر نوشته می شود.
برای بار اول: ( 1395، کرباسیان، مجتبی؛ )
برای بار دوم به بعد: ( 1395، کرباسیان؛ )
برای آشنایی کامل با نحوه مرجع نویسی لطفا بخش راهنمای سیویلیکا (مرجع دهی) را ملاحظه نمایید.

مراجع و منابع این مقاله :

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :

• دکتر رضا راعی و دکتر احمد پویان فر(1383)، مدیریت سرمایه .
• دکتر ابوالفضل شهر آبادی (1389)، مدیریت سرمایه گذاری در بورس .
• آموزش گام به گام بورس، تهران، سازمان بورس و اوراق .
• آرشیو سازمان بورس اوراق بهادار تهران (شرکت سهامی عام) .

مدیریت اطلاعات پژوهشی

اطلاعات استنادی این مقاله را به نرم افزارهای مدیریت اطلاعات علمی و استنادی ارسال نمایید و در تحقیقات خود از آن استفاده نمایید.

سیاست پولی چیست و انواع آن کدامند؟

سیستم مالی و بازارهای مالی، همراه با بانک های تجاری و نهادهای غیره را می توان به موزاییک تشبیه کرد. زمانی که تک تک این قطعات از هم جدا هستند، به نظر نامرتبط و بیهوده می آیند اما وقتی که کنار هم قرار می گیرند، کاملا منسجم و باشکوه می شوند.

جالب است بدانید کل این سیستم به طور گسترده ای تحت تاثیر سیاست های پولی است و سیاست های پولی هم از طریق سیستم مالی به اقتصاد و تورم منتقل می شود.

کافی است به بحران جهانی و چالش هایی که کووید و جنگ روسیه با اوکراین در جهان به وجود آورد، نگاه کنید؛ این مساله به خوبی وابستگی اقتصاد و کشورها را به سیاست های پولی، نشان می دهد.

اختلال در بخش های بزرگی از بازارهای مالی از طریق سیستم مالی گسترش یافت و باعث شد اقتصادها کند شده، مشاغل زیادی تعطیل شوند و کل جهان دچار اختلال شود.

در یکی دیگر از سری مقالات ارزشمند وبسایت دنیای ترید؛ مرجع فارکس و ارزهای دیجیتال، در خدمت شما هستیم تا شما را با چیستی سیاست های پولی و اهمیت آن در اقتصادها، آشنا کنیم.

امید ما این است که با مطالعه این مقاله گران سنگ، به درک جدیدی از سیاست پولی برسید.

سیستم مالی چیست؟

قبل از اینکه بخواهیم سروقت سیاست پولی برویم، بهتر است ابتدا با مفهوم سیستم مالی یا همان Financial System آشنا شویم.

سیستم مالی، سیستمی است که امکان تبادل وجه و اعتبار میان مشارکت‌ کنندگان در بازارهای اقتصادی مانند وام‌ دهندگان، سرمایه‌ گذاران و وام ‌گیرندگان را فراهم می‌کند.

این سیستم‌ها بطور خاص در سطوح شرکتی، منطقه ای و جهانی فعالیت می کنند. در حقیقت سیستم‌های مالی برای برقرای ارتباط مؤثر و منظم میان سرمایه ‌گذاران و سپرده‌ گذاران، از اجزای مختلف و پیچیده‌ای تشکیل شده‌، که اغلب توسط بازارها و موسسات مالی پشتیبانی می‌شوند.

یک سیستم مالی مدرن از مجموعه‌ای از بانک‌های دولتی یا خصوصی، بازارهای مالی، ابزارهای مالی و خدمات مالی تشکیل می‌شود. سیستم‌های مالی امکان سرمایه ‌گذاری و جابجایی ابزارهای مالی را فراهم می ‌نمایند و نیز تخصیص بودجه میان بخش‌های مختلف اقتصاد را امکان‌پذیر می‌کنند، همچنین افراد و شرکت‌ها را قادر می‌سازند تا ریسک موجود را به اشتراک بگذارند.

سیاست پولی چیست؟

حال که با مفهوم سیستم مالی آشنا شدید، می رویم تا با عبارت سیاست پولی بیشتر مانوس شویم.

سیاست پولی، مجموعه ای از ابزارهایی است که بانک مرکزی یک کشور برای ارتقای رشد اقتصادی پایدار از طریق کنترل عرضه کلی پول، در دسترس بانک ها، مصرف کنندگان و کسب و کارهای آن کشور، قرار می دهد.

به عنوان مثال، وزارت خزانه داری ایالات متحده امریکا توانایی ایجاد پول را دارد، اما فدرال رزرو بر عرضه پول در اقتصاد، که عمدتاً از طریق عملیات بازار آزاد (OMO) می باشد، تأثیر می گذارد.

اساسا فدرال رزرو این کار را از طریق خرید دارایی هایی مثل اوراق قرضه در زمان های بکارگیری سیاست پولی انبساطی و فروش اوراق قرضه در زمان های استفاده از سیاست انقباضی انجام می دهد.

ضمنا دارایی های مورد علاوه فدرال رزرو در بازار آزاد، اوراق قرضه خزانه داری (UST) و اوراق قرضه رهنی یا اوراق با پشتوانه رهن های بانکی (MBS) است.

در حقیقت هدف فدرال رزرو این است که نرخ تورم نه خیلی بالا یا اصطلاحا داغ و نه خیلی پایین یا اصطلاحا سرد شود.

بانک مرکزی ممکن است به منظور جلوگیری از افزایش تورم و ممانعت از خرج کردن بی رویه مصرف کنندگان، نرخ های بهره را افزایش دهد. این نهاد همچنین می تواند در صورت صلاحدید، برای تشویق مردم به هزینه کردن و به منظور رونق اقتصادی، نرخ های بهره را نیز کاهش دهد.

در حقیقت سلاح اصلی که بانک های مرکزی در اختیار دارند، پول مردم است.

بانک مرکزی همچنین مسئول تعیین نرخ وام به دیگر بانک های درون کشور است. به عنوان مثال، زمانی که بانک مرکزی نرخ هایش را کاهش می دهد، تمام مؤسسات مالی دیگر نرخ‌هایی را که از مشتریان خود دریافت می‌کنند، تغییر می دهند.

این مساله شامل کسب ‌و کارهای بزرگ که برای پروژه‌های عظیم خود وام می‌گیرند تا خریداران مسکن که متقاضی وام مسکن می‌ باشند نیز، می شود.

همه مشتریان مذکور یک ویژگی مشترک دارند؛ آنها به شدت به نرخ های بهره حساس هستند. این مساله بدین منظور است که زمانیکه نرخ های بهره پایین است، آنها وام می گیرند و زمانیکه نرخ ها افزایش می باید، وام گرفتن را به تعویق می اندازند.

سیاست پولی به زبان ساده

به زبانی ساده سیاست پولی، کنترل مقدار پول موجود در اقتصاد و کانال هایی است که از طریق آن پول جدید عرضه می شود. هدف بانک مرکزی این است که با مدیریت عرضه پول، بر عوامل اقتصاد کلان از جمله تورم، نرخ مصرف، رشد اقتصادی و نقدینگی، تاثر بگذارد.

بانک مرکزی علاوه بر تعدیل نرخ های بهره، خرید و فروش اوراق قرضه دولتی و تنظیم نرخ ارزهای خارجی (فارکس) را بر عهده دارد. ضمنا بانک مرکزی عهده دار مقدار پول نقدی است که بانک ها به عنوان ذخایر بانکی، ملزم به نگهداری آن هستند.

اقتصاددانان، تحلیلگران، سرمایه گذاران و کارشناسان اقتصادی، مشتاقانه منتظر تصمیمات شورای سیاستگذاری پولی و حتی صورتجلسات مقامات فدرال رزرو هستند تا بتوانند در سرمایه گذاری هایشان، تصمیمات درست تری بگیرند.

این گزارش در بازارهای مالی، تاثیرات بلند مدتی روی صنایع و کل اقتصاد دارد و جزو اخبار اقتصادی با درجه اهمیت بسیار بالا، تلقی می شود.

سیاست پولی، بر اساس ورودی های منابع مختلف تدوین می شود. در این راستا مقامات پولی به ارقام اقتصاد کلان مانند: تولید ناخالص داخلی (GDP)، تورم، صنایع و نرخ رشد دیگر بخش های مربوطه، نگاه می کنند.

در این جلسات همچنین، تحولات ژئوپلیتیکی نیز مورد ارزیابی قرار می گیرد. به عنوان مثال: تحریم های نفتی، لغو آنها، بستن تعرفه های تجاری و مواردی از این شکل، رصد می شوند.

بانک مرکزی همچنین، نگرانی های گروه هایی که نماینده بعضی صنایع و کسب و کارها هستند، نظرسنجی های انجام شده توسط سازمان های خصوصی و دیگر ورودی های سازمان های دولتی را، در نظر گرفته و به حساب می آورند.

احکام دوگانه فدرال رزرو چیست؟

معمولا به مقامات پولی، اختیارات گسترده ای برای دستیابی به افزایش پایدار در تولید ناخالص داخلی (GDP)، پایین نگه داشتن نرخ بیکاری، حفظ ثبات در نرخ ارزهای خارجی (Forex) و تورم در محدوده قابل پیش بینی، داده می شود.

نکته مهم: علاوه بر سیاست های پولی یا Monetary Policy، یک ابزار اقتصادی دیگر نیز به نام سیاست مالی یا Fiscal Policy وجود دارد. دولت ها ممکن است با افزایش هزینه ها و استقراض خود، بخواهند رشد اقتصادی را تحریک کنند.

فدرال رزرو در ایالات متحده امریکا، مسئول سیاست های پولی کشور است. در همین راستا، فدرال رزرو چیزی دارد که معمولا به آن "احکام دوگانه یا ماموریت دوگانه" گفته می شود. این احکام، عبارتند از: رسیدن به حداکثر اشتغال و حفظ ثبات قیمت ها.

به زبانی ساده، فدرال رزرو همیشه موظف است رشد اقتصادی و تورم را تنظیم کرده و آن را متعادلانه حفظ کند. در همین راستا، فد باید نرخ های بهره بلند مدت را تقریبا پایین نگه دارد.
در کل، وظیفه اصلی فدرال رزرو این است که "آخرین پناهگاه" دیگر بانک ها و موسسات مالی باشد. وی باید نقدینگی دیگر بانک ها را تامین کند و به طور مستمر روی آنها نظارت داشته باشد تا بتواند در زمان های بحرانی، مانع از ورشکستگی و وحشت آنها بشود.

انواع سیاست های پولی

به طور کلی، سیاست های پولی به دو دسته: انبساطی و انقباضی، تقسیم می شوند.

سیاست پولی انبساطی

اگر کشوری به دلیل رشد کند اقتصادی و رکود با معضل بیکاری بالا مواجه شود، مقامات پولی کشور می توانند از سیاست پولی انبساطی استفاده کنند. این نوع سیاست منجر به رشد صنایع و در کل اقتصاد، خواهد شد.

به عنوان قسمتی از سیاست پولی انبساطی اغلب، مقامات پولی نرخ های بهره را به منظور تشویق مصرف کنندگان به خرج کردن، کاهش می دهند. آنها در واقع با این کار، پس انداز کردن را ناخوشایند و غیر قابل توجیه، می کنند.

فراموش نکنید که افزایش عرضه پول در بازار، با هدف افزایش سرمایه گذاری و هزینه مصرف کنندگان است. نرخ های بهره پایین تر بدین معنی است که اشخاص حقیقی و حقوقی، تاجران و دیگر کسبه، می توانند به وام های بسیار ارزان دسترسی داشته باشند.

بسیاری از اقتصادهای پیشرو در جهان، از بحران سال 2008 به این طرف، شروع به استفاده از این رویکرد کرده اند. آنها با انجام این کار، نرخ های بهره شان را صفر و یا نزدیک به صفر، نگه می دارند.

یکی از معایب سیاست پولی انبساطی، تضعیف ارز کشور مورد نظر و به وجود آمدن، تورم است.

سیاست پولی انقباضی

سیاست پولی انقباضی، درست نقطه مقابل سیاست پولی انبساطی است.

در سیاست پولی انقباضی، نرخ های بهره به منظور کاهش رشد عرضه پول و کاهش تورم، افزایش داده می شود.

اینکار می تواند جلوی رشد اقتصادی را بگیرد، آن را آهسته کند، و حتی بیکاری را افزایش دهد. ولی معمولا مقامات بانکی از این ابزار برای خنک کردن اقتصاد گر گرفته (منظور تورم بالا است) و چک کردن مداوم قیمت ها، استفاده می کنند.

یکی از مزایای سیاست پولی انقباضی، قوی تر شدن ارز کشور مورد نظر است.

ابزارهای بانک مرکزی برای اجرای سیاست پولی

بانک های مرکزی برای اجرای سیاست های شان به یکسری ابزار نیاز دارند. فراموش نکنید این ابزارها ممکن است از هر منطقه به منطقه ای دیگر و یا از هر کشور به کشوری دیگر، متفاوت باشند.

ما در این مقاله از ابزارهای فدرال رزرو امریکا برای اجرای سیاست های مالی اش، پرده برداری می کنیم.

1- خرید و فروش اوراق قرضه از طریق عملیات بازار آزاد

اولین ابزاری که فدرال رزرو امریکا از آن استفاده می کند، خرید و فروش اوراق قرضه کوتاه مدت از طریق عملیات بازار آزاد یا همان Open Market Operation است. به این مساله، OMO که مخفف سه کلمه بالا می باشد نیز، گفته می شود.

عملیات بازار آزاد، نرخ های بهره کوتاه مدت مانند نرخ وجوه فدرال یا همان Federal Fund Rate را هدف قرار می دهد. در حقیقت بانک های مرکزی اینکار را با تزریق پول به مارکت از طریق خرید دارایی ها و یا حذف پول از مارکت از طریق فروش دارایی ها، انجام می دهد.

بانک های زیر مجموعه بانک مرکزی نیز در واکنش به این کار فدرال رزرو، با دادن وام های ارزان از طریق نرخ های بهره پایین تر و یا وام های گران تر از طریق نرخ های بهره بالاتر، آنقدر این کار را ادامه می دهند تا نرخ بهره تارگت بانک مرکزی محقق شود.

2- نرخ تنزیل

ابزار بعدی که فدرال رزرو در اختیار دارد، نرخ تنزیل یا همان Discount Rate است. اگر دیگر بانک ها برای امور اضطرای خود از بانک مرکزی (به عنوان آخرین پناهگاه یا وام دهنده) درخواست وام کنند، فدرال رزرو این کار را با تغییر نرخ بهره انجام خواهد داد.

به زبانی ساده تر نرخ تنزیل نرخ بهره ای است که فدرال رزرو، دیگر بانک های تجاری و موسسات مالی را برای دریافت وام های شبانه یا کوتاه مدت، شارژ می کند.

3- سپرده قانونی

ابزار دیگری که فدرال رزرو در اختیار دارد، سپرده یا ذخیره قانونی یا همان Reserve Requirements است. مقامات بانک های مرکزی می توانند سپرده های قانونی را دستکاری کنند.

در حقیقت سپرده قانونی، مبالغی است که بانک ها برای اطمینان از اینکه مشتری ها قادر به پرداخت بدهی های شان هستند، نزد خود نگهداری می کنند.

کاهش مقدار این سپرده های قانونی، به بانک ها کمک می کند تا مبالغ بیشتری برای وام دادن یا خریدن دارایی های دیگر، داشته باشند. برعکس، افزایش این ذخایر باعث کاهش وام دهی بانک ها و در نتیجه کند تر شدن رشد اقتصاد می شود.

4- سیاست های پولی نامتعارف

ابزار دیگری که فدرال رزرو امریکا در اختیار دارد، استفاده از سیاستی است که به آن سیاست پولی نامتعارف یا غیر متدوال گفته می شود. این سیاست، اخیرا محبوبیت زیادی بین بانک های مرکزی به وجود آورده است.

همزمان با شروع بحران مالی سال 2008 و یا بحران همه گیری کووید، فدرال رزرو شروع به افزایش ترازنامه بانکی خود کرد. فد این کار را با خرید اوراق قرضه خزانه داری و اوراق قرضه رهنی یا همان اوراق قرضه با پشتوانه وام های مخصوص خرید مسکن کرد.

دلیل نامگذاری سیاست پولی نامتعارف این است که این روش قبلا مرسوم نبود و با شروع اینگونه بحران های مالی در جهان، فدرال رزرو از آن رونمایی کرد. در همین راستا، دیگر بانک های مرکزی نیز از آن بهره مند شده و استفاده کردند.

همینطور که مشاهده می کنید، بانک های مرکزی ابزارهای بسیار متنوع و قدرتمندی برای شکل دادن توقعات و انتظارات مارکت، در اختیار دارند. فدرل رزرو امریکا، این کار را در جلسات ماهانه و سالانه خود که به صورتجلسات بانک مرکزی امریکا معروف است و از طریق صدور بیانیه های خود، انجام می دهد.

در این راستا، سرمایه گذارانی که قادر هستند از قبل نتایج درست این جلسات را حدس بزنند، سودهای کلانی به جیب می زنند.

هرکس که دستی در بازارهای مالی دارد، حتما با این دو عبارت سیاست پولی و سیاست مالی مواجه شده و یا حداقل آن را شنیده است. هر زمان که صحبت از تاثیرگذاری روی نتایج اقتصاد کلان می شود، دولت ها معمولا به یکی از دو روش زیر، چنگ می اندازند: سیاست پولی (Monetary Policy) و سیاست مالی (Fiscal Policy).

سیاست پولی

در واقع زمانی که صحبت از سیاست پولی می شود، منظور مدیریت عرضه پول و نرخ بهره توسط بانک های مرکزی است. هر زمان که ایالات متحده امریکا دچار یک بحران مالی می شود، فدرال رزرو برای به حرکت درآوردن چرخ اقتصاد، شروع به ارائه وام های ارزان قیمت و تزریق پول زیاد از طریق خریدن اوراق قرضه می کند.

بانک مرکزی امریکا این کار را با کاهش نرخ های بهره بانکی انجام می دهد.

برعکس اگر تورم شروع به افزایش کند و اصطلاحا اقتصاد گر بگیرد، بانک مرکزی از ابزار دیگری استفاده می کند. در این نوع سیاست، فدرال رزرو شروع به افزایش نرخ های بهره می کند تا وام گرفتن برای موسسات و کسب و کارهای مالی، دشوار شود.

در حقیقت این کار فدرال رزرو امریکا، پول فراوانی که باعث ایجاد تورم شده را از چرخه اقتصاد حذف می کند.

سیاست مالی

نحوه کسب درآمد دولت مرکزی ایالات متحده از طریق دریافت مالیات و نحوه خرج کردن پول است که به آن، سیاست پولی گفته می شود.

دولت فدرال امریکا برای تحریک و توسعه اقتصاد، نرخ های مالیات را کاهش می دهد که این کار در واقع باعث افزایش هزینه های خودش می شود. برعکس این کار نیز صادق است، یعنی دولت امریکا برای مبارزه با تورم بالا، شروع به افزایش مالیات ها کرده که این کار باعث کاهش هزینه های دولت می شود.

در حقیقت سلاح اصلی بانک مرکزی امریکا یا همان سیاست پولی برای این کار، نرخ بهره است و سلاح اصلی دولت ایالات متحده یا همان سیاست مالی، مالیات است.

هرکدام از این سیاست ها، منظور سیاست پولی و سیاست مالی، مزایا و معایب خودشان را دارند که در حوصله این مقاله، نمی گنجد.

نتیجه گیری

به پایان آمد این دفتر، حکایت همچنان باقی است.

همینطور که در این مقاله مشاهده نمودید سیاست پولی، در واقع نحوه تاثیرگذاری بانک های مرکزی بر عرضه، تقاضا، قیمت پول و اعتبار به منظور هدایت سکان اقتصادی یک کشور است.

به دنبال قوانین تصویب شده فدرال رزرو در سال 1913، این اختیار به فدرال رزرو داده شد تا سیاست های پولی ایالات متحده امریکا را تعیین و تدوین کند. فدرال رزرو نیز به نوبه خود برای اجرای این سیاست ها، از ابزارهایی مثل: عملیات بازار آزاد فدرال، نرخ تنزیل، سپرده های قانونی و سیاست های پولی نامتعارف استفاده می کند .

سرمایه گذاران و معامله گران بازارهای مالی نیز از نزدیک این جلسات و تصمیم گیری های مقامات بانک مرکزی امریکا را دنبال می کنند تا بتوانند سرنخ هایی برای تریدهای موفق تر، بدست بیاورند.