احکام ودیعه و امانت

توجه شود که امانت به اعتبار مبنا و سبب آن به دو گونه است: 1- امانت مالکانه یا قراردادی که در آن مالی به اختیار و اذن مالک به دیگری سپرده می شود. مانند ودیعه و عاریه و مضاربه و اجاره و امثالهم. 2- امانت قانونی یا شرعی که ریشه قراردادی ندارد و مالک به رضایت آن را در اختیار متصرف نگذارده است. مانند لقطه و حیوان ضاله و موردی که شخص به اشتباه و بدین پندار که تکلیف حقوقی دارد مال خود را به دیگری می سپارد.

بیاسته های عقد ودیعه در قانون مدنی

1- ودیعه عقد است و دو طرف دارد، ودیعه‌گذار که مودع نامیده می‌شود ودیعه‌گیر که مستودع یا امین نام دارد.

2- ودیعه عقدی از جمله عقود معین است و مثل دیگر عقود معین باید شرایط اساسی ماده 190 قانون مدنی یعنی قصد و رضای طرفین، اهلیت طرفین، معین بودن موضوع و مشروعیت جهت را در صورت ذکر، داشته باشد.

3- عقد ودیعه نیاز به ایجاب مودع (ودیعه‌گذار) و قبول مستودع (ودیعه‌گیر) دارد. ماده 608 قانون مدنی در این خصوص صراحت دارد و می‌گوید: «در ودیعه، قبول امین لازم است؛ اگرچه به فعل باشد .»

4- امانت‌داری مستودع در عقد ودیعه مجانی است و چنانچه امین اجرت دریافت کند، دیگر عقد ودیعه نیست، بلکه اجاره است؛ و امینی که اجرت می‌گیرد، اجیر نامیده می‌شود.

نوع ودیعه

طبق ماده 611 قانون مدنی، «ودیعه عقدی جایز است.» بنابراین هر یک از مودع و مستودع، هر زمان بخواهد، می‌تواند آن را بر هم بزند.

همچنین ودیعه عقدی عهدی است که به موجب آن مستودع تعهد می‌کند مال امانی را نگهداری کرده و به موقع به مودع مسترد کند.

مصادیق ودیعه

1- سپردن اموال به همسایه در هنگام سفر مصداق ودیعه است، اگر چه عنوان عقد ودیعه را ذکر نکنند.

2- نگهداری اسلحه و موبایل و. که در نگهبانی بعضی ادارات تحویل داده می‌شود.

3- نگهداری کفش‌ها در مساجد.

4- همچنین در مواردی، بعضی ادارات جهت نگهداری وسایل، صندوق امانات تدارک دیده‌اند که احکام و مقررات مروبط به ودیعه بر آن بار می‌شود.

اهلیت طرفین عقد ودیعه

ماده 610 قانون مدنی می‌گوید: «در ودیعه، طرفین باید اهلیت برای معامله داشته باشند. اگر کسی مالی را از کس دیگری که برای معامله اهلیت ندارد، به عنوان ودیعه قبول کند، باید آن را به ولی او رد کند و اگر در ید او ناقص یا تلف شود، ضامن است.»

برای صحت عقد ودیعه، طرفین عقد باید اهلیت داشته باشند؛ یعنی عاقل، بالغ و رشید باشند. در غیر این صورت، عقد ودیعه به واسطه نبود اهلیت باطل است.

بنابراین اگر شخص محجور، مالی را به ودیعه بسپارد، این عقد صحیح نخواهد بود و امانت‌گیرنده، ضامن مال خواهد بود تا این‌ که آن را به ولی یا قیم محجور مسترد کند.

این در حالی است که اگر شخصی که دارای اهلیت است، مال خویش را به عنوان ودیعه به محجور بسپارد، عقد منعقد نمی‌شود و اگر امانت‌پذیر، صغیر غیر ممیز یا مجنون باشد، ضامن نقص یا تلف مال نخواهد بود؛ چرا که خود امانت‌دهنده اقدام به این‌ کار کرده است.

بر اساس ماده 1215 قانون مدنی، «هر کس مالی را به تصرف صغیر غیرممیز یا مجنون بدهد، صغیر یا مجنون مسئول نقص یا تلف شدن آن مال نخواهد بود.»

اما اگر صغیر، ممیز یا سفیه باشد، باید مال را به مالک مسترد کند؛ چرا که عقد منعقد نمی‌شود و آنها به جهت داشتن قوه تمیز و عقل، مسئول هستند.

مالکیت مودع

لازم نیست مودع، مالک مالی باشد که به ودیعه می‌گذارد.

بر اساس ماده 609 قانون مدنی، «کسی می‌تواند مالی را به ودیعه گذارد که مالک یا قائم‌مقام مالک باشد یا از طرف مالک صراحتاً یا ضمناً مجاز باشد.»

بنابراین اجیر که مال غیر را برای انجام عملی در دست دارد، می‌تواند با اجازه مالک آن را ودیعه گذارد.

تعهدات مستودع یا امین

1- حفاظت از مال امانتی؛ به همان‌ صورتی که مقرر شده است. در غیر این صورت، طبق متعارف باید عمل کند، در غیر این صورت، ضامن است.

2- عدم استفاده از مال امانی؛ چرا که مال برای حفاظت پیش او گذاشته شده است، مگر این ‌که با صراحت یا ضمنا اجازه در استفاده داشته باشد. در غیر این صورت، اگر اجازه نداشته و استفاده کرده باشد، ضامن است.

3- رد عین مال امانی؛ امین باید عین مالی را که دریافت کرده است، رد کند؛ نه عوض و بدل آن را. مگر این ‌که عین مال از او قهرا گرفته شده یا توسط او تلف شده است که در این صورت، عوض، مثل یا قیمت آن پرداخته می‌شود.

4- ضمانت امین در صورتی است که مال توسط او یا ورثه او تلف شود یا این ‌که در نگهداری مال تعدی و تفریط کند. در غیر این صورت، چون امین است، مسئول تلف یا نقص مال نخواهد بود.

به عبارت دیگر امین مسئول اتلاف است؛ نه تلف.

5- رد مال به مالک واقعی؛ اگر ثابت شود که کسی دیگر مالک است، باید آن را به مالک واقعی رد کند.

تعهدات امانت‌‌گذار

1- پذیرفتن مال امانی در صورت فسخ عقد.

2- پرداخت هزینه نگهداری؛ امانت‌گذار مکلف است مخارج حفظ و نگاهداری مال مورد ودیعه را بپردازد.

نوع دیگری از امانت، امانت قانون است که قانون اجازه نگاهداری ‌آن احکام ودیعه و امانت را به شخص می‌دهد. مثل اشیای پیداشده که پس از پیدا شدن صاحب آن باید به او داده شود.

این نوع امانت، قانونی است؛ چرا که قانون شخص را مکلف می‌کند که اموال را به صاحبش بدهد.

وکیل دادگستری و مقایسه عقد عاریه و ودیعه

وکیل دادگستری و مقایسه عقد عاریه و ودیعه

بخشی از مقررات قانون مدنی به تبیین و تشریح قواعد مربوط به برخی از عقود معین می‌پردازد. عقد عاریه و ودیعه در زمره این عقود قرار دارند که علی‌رغم تفاوت‌هایی که آنها را از یکدیگر متمایز می‌نماید، شباهت‌هایی نیز دارند. وجود این شباهت‌ها سبب می‌گردد برخی مردم در خصوص این عقود دچار مشکل شوند. بنابراین در مطلب «وکیل دادگستری و مقایسه عقد عاریه و ودیعه» ضمن بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو عقد، به بیان مقررات قانونی مربوط به هر یک از این عقود می‌پردازیم.

وکیل دادگستری و مقایسه عقد عاریه و ودیعه در مفهوم

عقد عاریه و ودیعه که هر دو از سری عقود معین هستند، دو عقد جداگانه هستند که قواعد معینی بر آنها حاکم است. تمام انسان‌ها ممکن است بارها و بارها از این عقود در روابط خود با دیگران استفاده کرده باشند، بی آن که نام این عقود را بدانند و شناختی نسبت به آنها داشته باشند. در یک تعریف ساده و اولیه:

الف) عقد عاریه

عقدی است که به موجب آن یک نفر به طرف دیگر قرارداد اذن در استفاده از مال خود را به صورت مجانی می‌دهد. بر اساس قانون مدنی، عاریه دهنده را معیر و عاریه گیرنده را مستعیر می‌نامند.

ب) عقد ودیعه

عقدی است که به موجب آن یک نفر مال خود را نزد دیگری به امانت می‌گذارد تا از آن نگهداری نموده و در تاریخ معین به وی بازگرداند. مطابق مفاد قانون مدنی ودیعه دهنده را مودع و ودیعه گیرنده را مستودع می‌گویند.

وکیل دادگستری برای بیان شباهت‌های عقد عاریه و ودیعه

همان گونه که از تعریف عقد عاریه و ودیعه برمی‌آید، این دو عقد بسیار مشابه یکدیگر هستند. از جمله شباهت‌هایی که سبب بروز اشتباه و خلط این دو عقد می‌گردد عبارتند از:

هر دو عقد ودیعه و عاریه از جمله عقود امانی هستند

البته با این تفاوت که ودیعه امانت بالذات و عاریه امانت بالعرض است. یعنی ذات عقد ودیعه مبتنی بر امانت بوده در حالی‌که ذات عقد عاریه مبتنی بر امانت نیست بلکه عاریه گیرنده می‌تواند از مال استفاده نماید اما نباید به آن آسیبی برساند.

عدم مسئولیت مستعیر و مستودع

از آنجایی که هر دو عقد عاریه و ودیعه در زمره عقود امانی قرار دارند، مستعیر و مستودع در صورت تلف مال مسئولیتی ندارند و در اصطلاح حقوقی ید امانی دارند. البته این حالت مطلق نیست و دو استثناء مهم دارد:

الف. مستعیر و یا مستودع مرتکب تقصیر شده باشد؛ و یا

ب. شرط ضمان بر آنها شده باشد.

مجانی بودن

هر دو عقد عاریه و ودیعه مجانی هستند اما می‌توان ضمن آنها شرط عوض نمود. البته باید به یاد داشت که شرط عوض این عقود را معوض نمی‌کند و ذات این دو عقد مجانی باقی می‌ماند.

جایز بودن

در عالم حقوق، تمامی عقود از حیث لازم‌الاجرا بودن و نحوه بر هم زدن قرارداد به دو نوع لازم و جایز تقسیم می‌شوند. عقود عاریه و ودیعه از جمله عقود جایز هستند. بدین معنا که با فوت و حجر هر یک از طرفین از بین می‌روند و هر یک از طرفین قرارداد هر زمان که بخواهد حق فسخ قرارداد مزبور را خواهد داشت.

اذنی بودن

عقد عاریه و ودیعه از جمبه عقود اذنی هستند. بدین معنا که یک طرف به دیگری اذن در انجام امری را می‌دهد. در مقابل عقود اذنی عقود عهدی قرار دارند که یک طرف در مقابل طرف دیگر تعهد به انجام امری احکام ودیعه و امانت می‌نماید.

جهت مشاوره با وکیل پایه یک دادگستری جهت تنظیم قرار داد مشارکت در ساخت با ما در ارتباط باشید

وکیل دادگستری برای بیان تفاوت‌های عقد عاریه و ودیعه

همانطور که همه می‌دانیم عقد عاریه و ودیعه علیرغم شباهت‌های بسیاری که دارند، تفاوت‌هایی نیز دارند. همین تفاوت‌ها نیز سبب شده است که دو عقد جداگانه شناخته شده و عناوین مختلفی نیز داشته باشند. از جمله تفاوت‌های عقد عاریه و ودیعه می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

استفاده از مال مورد معامله

مهمترین تفاوتی که در خصوص عقد عاریه و ودیعه وجود دارد این است که در عقد ودیعه، مستودع حق استفاده از مال مورد ودیعه را ندارد و صرفاً باید از آن نگهداری نماید. لیکن در خصوص عقد عاریه، مستعیر می‌تواند از مال مورد عاریه استفاده نموده ولی ید امانی بر مال مزبور دارد و نباید مرتکب تقصیر (تعدی و یا تفریط در نگهداری و استفاده از مال) گردد.

نوع امانی بودن مال مورد معامله

در بندهای پیشین نیز توضیح دادیم که عقد عاریه و ودیعه، هر دو امانی هستند اما نوع امانی بودن این عقود متفاوت است. زیرا در عقد ودیعه، مبنای قرارداد حفاظت از مال است و امانت بالذات محسوب می‌شود در حالی‌که عقد عاریه، امانت بالعرض است زیرا هدف اصلی از انعقاد قرارداد، استفاده از مال دیگری و در عین حال نگهداری و حفاظت از آن است.

نوع مصرف مال مورد معامله

در عقد عاریه از آنجایی که مال مورد عاریه، از سوی مستعیر مورد استفاده قرار می‌گیرد لزوماً باید در زمره اموال مصرف‌نشدنی قرار داشته باشد. لیکن مال مورد ودیعه می‌تواند مصرف‌شدنی و یا مصرف‌نشدنی باشد.

مال مصرف نشدنی مالی است که با استفاده از منافع مال، عین آن از بین نرود و باقی بماند همانند اتومبیل. در حالی که، مال مصرف شدنی مالی است که با استفاده از آن مال از بین می‌رود مثل مواد خوراکی.

راه های ارتباطی جهت مشاوره با وکیل پایه یک

راه های ارتباطی جهت مشاوره با بهترین وکیل ها به شرح زیر می باشد:

اینستاگرام: [email protected]

تلگرام: vakil | @[email protected]

واتساپ: 09124920000

وکیل دادگستری و حکم خاص عاریه طلا و نقره

در عاریه طلا و نقره بر خلاف حالت کلی عقد عاریه، مستعیر ید ضمانی دارد و ضامن است مگر این که بتواند خلاف آن را اثبات نماید. برای مثال بتواند عدم تقصیر خود و یا قوه قاهره را ثابت کند. این حکم خاص و ویژه عاریه طلا و نقره است و در خصوص ودیعه این نوع از اموال قابل اعمال نیست.

اما باید توجه داشت که این حکم از قواعد آمره نبوده و قاعده تکمیلی است. بدین معنا که می‌توان خلاف آن را شرط نمود. یعنی ید امانی را به ضمانی و بالعکس تبدیل نماییم.

شرایط طرفین عقود عاریه و ودیعه

به طور کلی، مودع و مستودع و معیر و مستعیر باید شرایط زیر را دارا باشند:

الف. بلوغ

بدین معنا که طرفین این قراردادها نباید صغیر باشند.

ب. عقل

یعنی طرفین این قراردادها مجنون نباشند.

احکام مهم شرایط طرفین عقد عاریه و ودیعه

1. اگر کسی از فرد دیوانه و یا صغیری مالی را به ودیعه و یا حتی عاریه بگیرد، ضامن است. چنین فردی باید مال مزبور را به ولی دیوانه و یا صغیر بازگرداند تا از مسئولیت مبرا شود. البته در حالتی که برای حفاظت از مال مورد قرارداد، مال صغیر و یا مجنون را از وی بگیرند تا هنگامی‌که مال را به دست ولی ایشان برساند «امانت شرعیه» است. بدین معنا که مستودع در این حالت دیگر ضامن نخواهد بود.
2. اگر مستودع و یا مستعیر صغیر باشد، دو حالت پیش می‌آید:

الف. صغیر ممیز: اگر این صغیر ممیز قدرت تشخیص امانتداری را داشته باشد، ضامن است.

ب. صغیر غیرممیز: تحت هیچ شرایطی ضامن نخواهد بود.

ملاک عمل در خصوص نگهداری از مال مورد عاریه و ودیعه

مستعیر و مستودع در نگهداری مال مورد معامله باید به صورت متعارف و معمول، عمل کنند. یعنی ملاک قابل اعمال در خصوص نحوه نگهداری از مال مزبور، ملاک عرفی است. چنانچه مستعیر و یا مستودع خارج از چارچوب عمل نماید و مرتکب تعدی و یا تفریط گردد، در صورت اثبات تقصیر از سوی معیر و یا مودع، ضامن بوده و باید جبران خسارت نماید.

سؤالات پرتکرار

مال مورد عاریه و ودیعه، چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

مال مورد عاریه حتماً باید از زمره اموال مصرف‌نشدنی باشد ولی مال مورد ودیعه می‌تواند مصرف شدنی و یا مصرف‌نشدنی باشد.

بر اساس قانون مدنی، ید مستعیر و مستودع امانی است و یا ضمانی؟

ید مستعیر و مستودع در حالت کلی امانی است. لیکن در عاریه طلا و نقره ید مستعیر ضمانی شناخته شده است. این تنها استثنای اصل مزبور است.

تفاوت ید امانی و ضمانی در عقد عاریه و ودیعه چیست؟

ید امانی بدین معناست که در صورت تلف مال، مستعیر و مستودع ضامن نیستند مگر اینکه معیر یا مودع بتواند تعدی و تفریط آنها را اثبات نمایند. لیکن ید ضمانی بدین معناست که فرد امانت‌گیرنده در هر حال ضامن است مگر اینکه بتواند عدم تقصیر خود را اثبات نماید.

بنابراین تفاوت اصلی ید امانی و ضمانی در نحوه و شخصی است که بار اثبات ادعا را بر عهده دارد.

درصورتی احکام ودیعه و امانت که سوالی پیرامون مطلب “وکیل دادگستری و مقایسه عقد عاریه و ودیعه” باقی مانده است می توانید در قسمت دیدگاه همین مطلب مطرح نمایید…

امانت‌داری

امانتداری سپردن چیزی به عنوان امانت به شخص مورد اعتماد و امین. یکی از صفات انبیا و از جمله بهترین رفتارهای پسندیده اخلاقی و ارزشمند انسانی است. امانت‌داری مانند خرید و فروش به عنوان یکی از عقود شرعی و دارای احکام شرعی است.

فهرست

مفهوم‌شناسی

امانت‌داری در لغت به عمل کسی گفته شده که حافظ امانت دیگران باشد. [۱] راستی و درستی و همچنین استواری و دیانت نیز تعریف دیگر این واژه بیان شده است. [۲] علاوه اینکه کارگزاری و گماشتگی نیز از جمله معانی این کار گفته شده است. [۳]

اهمیت

امانت‎داری در آیات قرآن از جمله دستورات الهی دانسته شده است. [۴] علاوه این که در آیه‎ای این صفت از مصادیق تقوا و پایبندی به پیمان بیان شده است. [۵] در موارد متعدد با واژه امین به عنوان صفت برخی از پیامبران بکار رفته است. [۶] در برخی آیات نیز فرشته وحی الهی با همین واژه معرفی شده است. [۷] امانتداری و امین در دو آیه از آیات قرآن کریم از جمله صفت مومنین و نمازگزاران است. [۸]

در منابع روایی احادیث فراوانی درباره اهمیت و جایگاه امانت‎داری ذکر شده است. [۹] در برخی روایات اداء امانت به نیکوکار و بدکار حتی در کمترین چیزها حاکی از اهمیت امانت داری است. [۱۰]

در برخی روایات نیز این کار باعث افزایش رزق و روزی دانسته شده است. [۱۱]

در منابع اخلاقی همچون معراج السعاده و محجه البیضاء گرچه عنوان مستقلی درباره امانت‎داری وجود ندارد اما به صورت پراکنده در عناوین دیگر ذکر شده است. [۱۲]

ودیعه

امانتداری در فقه همچون دیگر معاملات از جمله عقود شرعی است که احکام متعددی دارد. [۱۳] از جمله احکام این که امانتداری از جمله ی عقود جایز است. ایجاب و قبول دارد. در صورتی که امانت دار در تلف شدن امانت و ودیعه نقش نداشته باشد ضامن نیست. [۱۴]

ودیعه چیست و چه شرایطی دارد؟

ودیعه چیست و چه شرایطی دارد؟ در این مطلب از سایت حقوق گستر به بررسی عقد ودیعه و شرایط آن پرداخته شده است. به موجب ماده 607 قانون مدنی: «ودیعه عقدی است که به موجب آن یک نفر مال خود را به دیگری می سپارد برای آنکه آن را مجاناً نگاه دارد. ودیعه گذار را مودع، ودیعه گیر را مستودع یا امین می گویند». مقتضای عقد ودیعه در دو عامل خلاصه می شود: 1) مالی به منظور «نگاهداری» به دیگری سپرده شود 2) گیرنده آن را حفظ کند و با نخستین مطالبه به صاحبش بازگرداند.

ودیعه عقد است بنابراین برای تحقق این عقد دو قصد انشا باید انجام شود: یکی از سوی «مودع» که مالی را به امانت می گذارد و به امین درباره حفظ آن نیابت می دهد؛ دیگری از جانب «مستودع» که حفاظت را به عهده می گیرد و نیابت را می پذیرد. اگر مالکی برای نگاهداری از مال خویش به دیگری اذن دهد ولی این اذن قصد مشترک دو طرف قرار نگیرد، ودیعه نیز واقع نمی شود (ماده 632 قانون مدنی).

اوصاف عقد ودیعه

1- ودیعه عقدی جایز است: عقد ودیعه هیچ التزامی برای حفظ این رابطه حقوقی به وجود نمی آورد. پس مالک یا امین هرگاه بخواهد، می تواند عقد را برهم زند (ماده 611 ق.م).

2- ودیعه رایگان است: خدمتی که امین نسبت به نگاهداری از مال انجام می دهد در برابر عوضی قرار نمی گیرد و رایگان است و همین امر تفاوت بین اجاره و ودیعه را آشکار می سازد. با وجود این مجانی بودن ودیعه مانع از آن نمی شود که ضمن عقد یا در نتیجه پیمان جداگانه ای شرط شود که مالک پاداشی به امین بدهد.

3- ودیعه عقد اذنی است: در ودیعه نیز در اثر عقد التزامی به طور مستقیم برای هیچ یک از آن دو به وجود نمی آید، مانند وکالت و عاریه، اثر آن اعطای نیابت و اذن است.

4- ودیعه از عقود رضایی است.

اهلیت طرفین در عقد ودیعه

برای انعقاد عقد ودیعه دو طرف باید اهلیت داشته باشند: یعنی بالغ و رشید و عاقل باشند (ماده 628 ق.م). در بطلان ودیعه مجنون و صغیر غیرممیز تردیدی وجود ندارد. همچنین در امکان ودیعه سفیه یا صغیر ممیزی که به اذن یا اجازه ولی یا قیم خود مالی را به ودیعه می گذارد یا به عنوان امین احکام ودیعه و امانت آن را می پذیرد، تردید نباید کرد (ماده 1214 ق.م).

لازم به ذکر است اگر کسی بر مال محجوری دست یابد یا آن را به ودیعه پذیرد، در حکم غاصب است و ضامن. ماده 610 قانون مدنی مقرر کرده است: «… اگر کسی مالی را از کس دیگری که برای معامله اهلیت ندارد به عنوان ودیعه قبول کند… و… در ید او ناقص یا تلف شود ضامن است». با وجود این در جایی که شخص به دلیل بیم از تلف شدن مالی که در دست کودک یا مجنون یا سفیه است، آن را به عنوان امانت می پذیرد تا به سرپرست محجور تسلیم کند، مسئولیت مطلق متصرف با مفاده ماده 306 قانون مدنی مخالف به نظر می رسد. پس در جمع مواد 610 و 306 می توان گفت که جایی که مودع محجور است، گیرنده مال در حکم غاصب است، مگر اینکه برای جلوگیری از ورود ضرر به محجور و در شرایط ماده 306 آن را پذیرفته باشد که در این صورت مال نزد او امانت شرعی است.

توجه شود که امانت به اعتبار مبنا و سبب آن به دو گونه است:

1- امانت مالکانه یا قراردادی که در آن مالی به اختیار و اذن مالک به دیگری سپرده می شود. مانند ودیعه و عاریه و مضاربه و اجاره و امثالهم.

2- امانت قانونی یا شرعی که ریشه قراردادی ندارد و مالک به رضایت آن را در اختیار متصرف نگذارده است. مانند لقطه و حیوان ضاله و موردی که شخص به اشتباه و بدین پندار که تکلیف حقوقی دارد مال خود را به دیگری می سپارد.

سپردن مال به محجور به عنوان ودیعه

در موردی که مالی نزد محجور به امانت گذارده می شود، بی گمان کودک یا مجنون یا سفیه تعهدی نسبت به حفظ مال پیدا نمی کند و نمی توان او را در حدود قرارداد یا متعارف مکلف به نگاهداری پنداشت. زیرا ودیعه نفوذ حقوقی ندارد و اثری بر آن بار نمی شود. همچنین چون محجور به اذن مالک بر مال او دست می یابد نباید او را در زمره غاصبان آورد و مسئول حوادث خارجی شمرد. در این باره علم و جهل مالک به حجر نیز اثری در حکم ندارد. ولی نفی مسئولیت های ناشی از عقد ودیعه مانع از اجرای احکام مربوط به ضمان قهری نمی شود. پس هرگه محجور مالی را که به او سپرده است تلف کند یا سبب تلف آن شود، بر طبق قواعد عمومی مسئولیت مدنی ضامن است (ماده 1216 ق.م). با وجود این در فرضی که در آن مودع و مستودع هر دو محجور هستند، مانند اینکه کودکی مال خود را به کودک دیگر یا سفیه به ودیعه دهد، در این فرض چون اذن مالک نیز اعتبار ندارد، باید گیرنده مال را مسئول نقص یا تلف آن دانست.

خیانت در امانت چه حکمی دارد

در علم حقوق و در لغت ودیعه به معناس سپردن مالی به عنوان امانت در نزد شخصی می گویند و هرگونه کوتاهی در نگهداری و پس ندادن آن خیانت در امانت محسوب می گردد و حال مهم است بدانیم این خیانت در امانت چه حکمی دارد.

نکته ای که در پاسخ به سوال خیانت در امانت چه حکمی دارد قابل توجه است آن است که نباید تصور کرد که مالی که به عنوان امانت سپرده شده است از نوع عقد عینی می باشد. در عقود عینی اصولا باید حتما ایجاب و قبول از طرفین وجود داشته باشد ولی در دیگر انواع عقود مانند عقود رضایی و نیازی ،الزامی برای ایجاب و قبول وجود ندارد و اصل بر پایه ی رضایت دو طرف میباشد.به دلیل رضایی بودن نوع عقد امانت دیگر هیچ عذر و بهانه ای برای جرم خیانت در امانت وجود نداشته و از لحاظ قانون مجازات اسلامی کسی که مرتکب این جرم می شود طبق قانون باید مورد محاکمه قرار گیرد. در حالت کلی کسی که مالی را به امانت می سپارد مالک و کسی که مسئولیت نگهداری آن را بر عهده میگیرد امین نام دارد.

از طرف دیگر امانت یکی از مواردی است که در دین نیز بسیار بر آن تاکید شده است. از این جهت توجه به آن از لحاظ قانونی بسیار مهم و قابل اهمیت است. از این رو قسمتی از پاسخ خیانت در امانت چه حکمی دارد در دین نهفته شده است.

ویژگی های اصلی مالی که به امانت سپرده می شود

۱-به امانت گذاشتن مال نزد دیگران ، با دو اراده بوجود می آید ، یعنی مالک یا امانت گذار یا قائم مقام مالک و امانت گذار آن را نزد دیگری با رضایت به امانت گذاشته و شخصی که مال را قبول می کند نیز با رضایت آن را می پذیرد. و هرگونه کوتاهی در نگهداری آن خیانت در امانت محسوب می گردد. چنان چه شخصی مال خود را به عنوان ودیعه داخل مغازه و یا منزل دوست و آشنای خود قرار دهد ولی شخص مورد نظر به دلیل نبودن در مغازه و یا منزل اعلام قبولی نکرده باشد،عقد ودیعه منعقد نشده است و در صورت تلف یا نقص مال هیچ گونه مسئولیتی نداشته و از لحاظ قانونی نیز نمی توان جرم خیانت در امانت را به او نسبت داد. در ادامه بیشتر در این باره و پاسخ به خیانت در امانت چه حکمی دارد صحبت خواهیم کرد.

۲-کسی که مسئولیت نگهداری امانت را میپذیرد باید در حفظ آن کوشا باشد و تمام توان خود را در محافظت از مال به کار گیرد. امین باید بتواند حفاظت و نگهداری از مال را به جا آورد ،حفاظتی که قصد اصلی و انحصاری طرفین عقد است،وجه تمایز ودیعه از دیگر عقود در فقه اسلامی آن است که هدف اصلی و حتمی حفظ و نگهداری از عین مال می باشد و هرگونه کوتاهی و اشتباه در به جا آوردن این مسئولیت جرم خیانت در امانت را در پی دارد. این نیز قسمتی از پاسخ خیانت در امانت چه حکمی دارد را با خود دارد.

ویژگی های دیگر مالی که به امانت سپرده می شود

۱-امین در مقام حفظ و نگهداری مال تا جایی مسئول می باشد که توانایی دفع خطر را داشته باشد. مطابق قانون تامین ضامن تلف یا نقصان مالی که به او سپرده شده است نمی باشد مگر در صورت تعدی یا تفریط. در توضیح این ماده ی قانونی باید گفت که تعدی و تجاوز نمودن در فقه اسلامی به معنای آن است که بدون اجازه دیگری و برخلاف مسئولیت هایی که فرد بر عهده گرفته است ،نسبت به مال دیگری ضرر رساندن و استفاده از آن به نفع خویش می باشد.اما اگر کسی به ناچار ،نتواند این ضرر و زیان را از آن مال دفع کند مرتکب جرم نشده است.این قانون تا حدودی جرم خیانت در امانت را از کسانی که ناتوان در دفع خطرات ناشی از حوادث طبیعی بوده اند برداشته است و جزو کسانی است که نمی خواهد بداند خیانت در امانت چه حکمی دارد.

۲-ودیعه باید به صورت مجانی توسط امین نگهداری شود. طبق قانون مدنی نگهداری ودیعه باید به صورت رایگان باشد. همین ویژگی مجانی بودن است که موجب می گردد تا عرف مالی که با توافق طرفین به ودیعه گذاشته می شود از روی محبت و احترام طرفین باشد و هیچ اجرت و عوض هم بین دو طرف وجود نخواهد داشت. اما ممکن است طرفین شرط عوض بگذارند و عوض از لحاظ عرفی بسیار ناچیز باشد در این حالت به نوعی نقش دستمزد یا اجرت را به خود می گیرد. در این شرایط حقوقدانان معتقدند که قرارداد طرفین صحیح بوده اما دیگر قرارداد ودیعه نبوده و احکام خیانت در امانت بر آن جاری نمی گردد. این نیز قسمتی از پاسخ خیانت در امانت چه حکمی دارد را در بر می گیرد.

۳-برای برقرای قرارداد ودیعه هیچ تشریفاتی نیاز نمی باشد.

حتی لزومی ندارد ودیعه به صورت کتبی باشد اما از لحاظ سهولت اثبات جرم خیانت در امانت بهتر است به صورت کتبی ذکر شود.

اثرات شرط ضمان و عدم ضمان (در سوال خیانت در امانت چه حکمی دارد)

شرط ضمان در اصطلاح حقوقی به آن معناست که مالک یا همان مودع در صورتی که شرط نماید در مدتی که مال نزد امین می باشد به هر دلیلی دچار نقص یا تلف شود ،امین ضامن می باشد و باید در جبران آن ضرر و زیان بکوشد. شرط عدم ضمان در ودیعه نیز به آن معنا میباشد که کسی که امانت را می سپارد در هیچ صورتی ضامن امانت و ودیعه نمی باشد و در هیچ صورتی پاسخ سوال خیانت در امانت چه حکمی دارد بر وی وارد نمی گردد. در این مورد حتی اگر امین بتواند از خطرات احتمالی بر امانت نیز جلوگیری کند ولی این کار را نکند و حتی اگر با قصد تجاوز و تعدی برای منافع شخصی به مال خسارت وارد کند نمی توان او را به جرم خیانت در امانت محکوم کرد زیرا شرط عدم ضمان در ودیعه قبل از به امانت سپردن ودیعه برقرار شده است.

اثر ذکر مدت در قرارداد ودیعه

گاهی در ودیعه طرفین مدت زمان را ذکر می کنند ، یعنی توافق میشود که مال ودیعه تا یک ماه جهت نگهداری و حفاظت در تصرف امین باشد.در این صورت پس از انقضای مدت زمان ،عقد منفسخ میشود و امین نباید منتظر مطالبه ی مالک باشد بلکه باید فورا مال را برگرداند. حتی در صورت وجود و ذکر مدت باز هم الزامی به عدم فسخ عقد قبل از انقضای مدت نیست، به عبارت دیگر ذکر مدت در ودیعه عقد را حتی در همان مدت هم لازم نمیکند، عقد ودیعه به دلیل آنکه از لحاظ ماهیت جایز است با هیچ شرطی طرفین حق فسخ قرارداد را ندارند.

اگر مدت زمان تمام شود و امین مال را به مالک بر نگرداند می توان جرم خیانت در امانت را با اشاره به خودداری مالک از برگرداندن اصل مال را اثبات کرد. این نیز آخرین پاسخ ما بر خیانت در امانت چه حکمی دارد، بود.

مرکز مشاوره حقوقی «پیام مشاور» با استفاده از بهترین و مجرب ترین کارشناسان، وکلای دادگستری این افتخار را دارد، مشاوره حقوقی تلفنی را برای خدمت به هموطنان عزیز عرضه نماید. مردم شریف ایران می توانند جهت ارتباط با ما از سراسر کشور با شماره ۹۰۹۹۰۷۲۹۴۵ از طریق تلفن ثابت بدون گرفتن کد وپیش شماره از ساعت ۸ صبح تا ۱۲ شب تماس گرفته و مشکلات حقوقی، قضایی، خانوادگی، خود را مطرح کرده و بصورت فوری پاسخ خود را از ما دریافت کنند.