معاملات سلف چیست؟

اوراق سلف نفتی چیست؟

در حالی که ابهامات زیادی پیرامون انتشار اوراق سلف نفتی وجود داشت که مانع از انتشار آن در دی ماه شد اما با مذاکرات مختلف این اوراق در جلسه هفته گذشته هیات پذیرش بورس انرژی در چهارمین بورس کشور پذیرفته شد تا شاید زمینه انتشار آن در آینده نزدیک فراهم شود.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، پس از گذشت حدود یک سال از وعده عرضه اوراق سلف نفتی معاملات سلف چیست؟ توسط وزارت نفت، با وعده مسئولان نفتی و بورسی قرار شد این اوراق در دی ماه امسال توسط بانک سپه منتشر شود اما ابهامات زیادی پیرامون انتشار این اوراق وجود داشت که مانع از عرضه در دی ماه شد.

در حالی که ابهاماتی همچون فروش اوراق قبل از سررسید و تضعیف پول ملی با نوسانات نرخ ارزو نیز سود این اوراق وجود داشت که با برگزاری جلسات مختلف توسط مسئولان بورس و شرکت نفت، گویا تمام ابهامات این اوراق برطرف شد و در دومین جلسه هیات پذیرش بورس انرژی اوراق سلف نفتی مورد پذیرش قرار گرفت و فروش دلاری و ریالی نفت به مردم یک گام به گام های آخر خود نزدیک شد.

انتشار اوراق به صورت دلاری و ریالی

در این خصوص محمودرضا خواجه نصیر- مدیر نظارت بر بورس‌ها و بازارهای سازمان بورس – در گفت‌وگو با ایسنا به جزئیات پذیرش این اوراق اشاره کرد و گفت: اوراق سلف نفتی در جلسه اخیر هیات پذیرش به دو صورت دلاری و ریالی مورد پذیرش قرار گرفت به طوری که این اوراق با سود حداقل ۸۰ درصدی در قرارداد ریالی و سود حداقل ۳۰ درصدی در قرارداد دلاری منتشر می شود.

وی زمان سررسید این اوراق را پایان سال ۹۴ دانست و ضمن بیان اینکه این اوراق با دارایی پایه نفت خام سنگین ایران منتشر می شود، عنوان کرد: با پذیرش اوراق سلف نفتی قرار است در مرحله اول ۵۰۰ میلیون دلار اوراق از طریق شبکه کارگزاری و بانک سپه منتشر شود.

این مسئول سازمان بورس با بیان اینکه زمان انتشار این اوراق توسط شرکت ملی نفت اعلام می‌شود، خاطرنشان کرد: این اوراق در طول دوره یعنی بین زمان عرضه اولیه و سررسید نهایی در قالب بازارگردانی مبادله می‌شود و مجموعه تامین سرمایه امید و بانک سپه این کار را انجام می‌دهند.

هدف از انتشار اوراق

خواجه نصیر امکان اختیار فروش تبعی و تسویه نقدی در زمان سر رسید را از ویژگی‌های این اوراق دانست وعنوان کرد: هدف از انتشار این اوراق این است که بخشی از نقدینگی دلاری که در پی نوسانات دلار ایجاد شده است از مردم جذب شده و به سمت تولید هدایت شود.

وی توضیح داد: همه مردم می‌توانند این اوراق را خریداری کنند به طوری که هر قرارداد یک بشکه خواهد بود و خرید آن سقفی ندارد همچنین قیمت گذاری این اوراق نیز بر اساس قیمت روز نفت در زمان سر رسید طراحی شده است.

این مسئول سازمان بورس با بیان اینکه امیدنامه این اوراق به زودی از سوی بورس انرژی منتشر می‌شود، خاطرنشان کرد: بورس آمادگی انتشار این اوراق را دارد و پنج روز بعد از تعیین زمان توسط شرکت نفت، اوراق سلف نفتی منتشر می‌شود.

نحوه فروش قبل از سررسید اوراق

همچنین شاپور محمدی – مدیر عامل بورس انرژی – در مورد جزئیات انتشار و فروش اوراق قبل از سررسید به ایسنا گفت: این اوراق دارای سررسید در سال ۹۴ است ولی اگر مردم بخواهند قبل از سررسید این اوراق را به وجه نقد تبدیل کنند، باید آن را در بورس انرژی عرضه کنند تا به وجه نقد مورد نیاز خود دست پیدا کنند. البته اگر مردم نتوانند این اوراق را به خریدارانی که در بازار حضور دارند، بفروشند بازارگردان این اوراق یعنی شرکت تامین سرمایه امید اوراق را از مردم خریداری کرده تا مشکلی در نقدشوندگی این اوراق به وجود نیاید.

او گفت:بازدهی حداقلی به صورت ریالی حدود ۸۰ درصد و بازده دلاری حدود ۳۰ درصد طی سه سال برای این اوراق در نظر گرفته شده است و ریسک نقدشوندگی متوجه این اوراق نیست.

وی همچنین توضیح داد: اگر قیمت جهانی نفت بالاتر از حد اعلامی باشد، مردم می توانند به بازده بیشتری دست یابند یا اینکه در بازار از طریق فروش این اوراق به اشخاص دیگر، در صورتی که قیمت نفت بالاتر باشد، بازده بالاتری را کسب کنند.

محمدی خاطرنشان کرد: بنابراین در سود کوتاه مدت این اوراق اندکی کمتر از ۱۰ درصد دلاری یا ۲۰ درصدی که به عنوان بازده سالانه این اوراق در نظر گرفته شده است، محقق خواهد شد. زیرا تامین سرمایه امید به عنوان بازارگردانی که وارد فعالیت می‌شود، باید دارای یک درآمدی برای این کار باشد، در نتیجه نرخ بازخرید توسط بازارگردان، اندکی پایین تر از بازده واقعی است.

تفاوت سلف نفتی با اوراق مشارکت

مدیرعامل بورس انرژی به تفاوت اساسی این اوراق با اوراق مشارکت اشاره و تصریح کرد: اوراق سلف نفتی دارای اختیار فروش تبعی است و خریدار این اوراق در فروش آن مختار است که در سررسید به شرکت نفت بفروشد یا از طریق بازار به دیگران بفروشد، که همین آپشن، این اوراق را متمایز می کند، چون بازده این اوراق می تواند بیشتر از بازده تعیین شده یا اوراق مشارکت باشد.

وی تاکید کرد: اما این بازده اضافی یک بازده احتمالی است و قطعی و معین نیست، بلکه ممکن است در همان سطح اعلام شده باقی بماند که بستگی به شرایط بازار جهانی نفت دارد.

محمدی در پاسخ به این سوال که وزارت نفت چه سطحی را تضمین کرده که سود اوراق سلف نفتی را پرداخت کند، گفت: ۱.۸ برابر قیمت ریالی و ۱.۳ قیمت دلاری تضمین شده است. یعنی کسی که معاملات سلف چیست؟ ۱۰۰ هزار تومان از این اوراق را خریدای می کند، وزارت نفت تضمین کرده در سررسید ۱۸۰ هزار تومان خریداری کند و اگر کسی ۱۰۰ دلار از این اوراق را بخرد، در سررسید ۱۳۰ دلار مبلغ خرید است.

محمدی ادامه داد: البته در سلف موازی استاندارد که یک محصول مالی ایرانی است، ویژگی هایی وجود دارد از جمله اینکه افراد می توانند این اوراق را قبل از سررسید بارها خرید و فروش کنند و این کاری است که توسط سازمان بورس و وزارت نفت طراحی شده است و به عنوان ابزاری جذاب در آینده در بورس انرژی معامله می شود.

وی همچنین اظهار کرد: مبنای قیمت نفتی که در سلف نفتی مورد محاسبه قرار می گیرد، قیمت نفت عمان و دبی است که در امیدنامه تهیه شده به وسیله تامین سرمایه امید و وزارت نفت تصریح شده و در اعلامیه های عرضه هم مبنای محاسبه، قید خواهد شد.

اوراق سلف نفتی چیست ؟

به گزارش ایسنا،در تعریف قرارداد سلف نفت باید گفت که سلف نفتی قراردادی است که بر اساس آن شرکت ملی نفت ایران یا شرکت‌های تابعه، مقدار معینی نفت خام را بر اساس مشخصات قرارداد سلف، در برابر بهای نقد، به فروش می‌رساند تا در سررسید مشخص به خریدار تحویل دهد.

به این ترتیب با هماهنگی وزارت نفت،بانک مرکزی و بازار سرمایه قرار است برای اولین بار در کشور اوراق سلف نفتی به میزان یک میلیون بشکه و حداکثر ۵ میلیون بشکه نفت خام به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار به صورت ریالی و ارزی (بر مبنای واحد پولی دلار) منتشر شود.

این اوراق یکی از جذاب‌ترین و پرسودترین اوراق بهادار کشور مبتنی بر دارایی واقعی نفت و مرتبط با احکام اسلامی بوده که قرار است توسط شرکت ملی نفت ایران و متعهد پذیره نویسی و بازارگردانی تامین سرمایه امید منتشر شده و به طور همزمان در شعب منتخب بانک سپه و شبکه کارگزاری عرضه شود.

سف نفتی بر اساس قرارداد سلف موازی استاندارد نفت بوده و بسیار جذاب است زیرا در آن سود بین دوره پرداخت نمی‌شود و مشابه حسابهای بلندمدت بانکی است با این تفاوت که قبل از سررسید امکان فروش آن وجود دارد این در حالی است که نقدشوندگی آن برای سرمایه گذار از طریق فعالیت بازارگردانی لحاظ می‌شود.

هر سند این اوراق صد دلار بوده و قرار است در دو نماد دلاری و ریالی منتشر شود و در هر صورتی که خریداری شود شرکت ملی نفت در زمان سررسید به سرمایه گذاران حق اختیار فروش می دهد.

منابع حاصل از فروش این اوراق قرار است در پروژه‌های پارس جنوبی و میادین مشترک نفتی صرف شده و سرمایه گذاری به صورت ریالی و پوشش ریسک سرمایه‌گذاری در صورت افزایش نرخ دلار، سرمایه‌گذاری در نفت به عنوان یک کالای استراتژیک و تضمین حداقل سود اوراق مشارکت توسط وزارت نفت از مزایای ریالی این اوراق است.

گواهی سلف نفت نیز سندی مشتمل بر مجموع دارایی خریدار از قراردادهای سلف است، این گواهی در طول دوره معاملاتی مبنای انجام معاملات و پس از پایان آن دوره، مبنای تسویه نقدی یا تحویل فیزیکی قرارداد سلف خواهد بود.

خریدار سلف نفت می‌تواند قبل از سررسید، بر اساس قرارداد سلف دیگری، مقدار معینی نفت خام به صورت کلی فی‌الذمه به خریدار جدید بفروشد و او را به شرکت ملی نفت ایران جهت دریافت نفت خام یا تسویه نقدی حواله دهد. به این قرارداد سلف موازی می‌گویند، چند نکته در سلف موازی مورد توجه است.

در این اوراق شرکت ملی نفت ایران با اعطای گواهی سلف، به خریدار سلف نفت اجازه می‌دهد در صورتی که قبل از سررسید اقدام به فروش سلف موازی نفت کرد، می‌تواند با تحویل گواهی سلف، خریدار جدید را جهت تحویل نفت خام یا تسویه نقدی به شرکت ملی نفت ایران حواله دهد.

مدیریت ریسک گواهی‌های سلف موازی نفت

دارندگان اوراق سلف در سررسید می‌توانند با تحویل گواهی سلف، نفت خام دریافت کنند کما اینکه می‌توانند با فروش نفت خام به شرکت ملی نفت ایران به قیمت روز، تسویه نقدی کنند؛ در سررسید ممکن است قیمت نفت خیلی نوسان داشته باشد و این باعث ریسک بالا برای دارندگان اوراق شود.

برای پوشش این ریسک می‌توان از قراردادهای اختیار معامله استفاده کرد؛ به این صورت که شرکت نفت در کنار قرارداد اصلی فروش سلف نفت، حق اختیار فروش نفت در سررسید به قیمت معین، به خریدار سلف می‌فروشد و در مقابل حق اختیار خرید به قیمت معین در سررسید از خریدار سلف می‌خرد.خریدار سلف نیز زمانی که به قرارداد سلف موازی اقدام به فروش سلف می‌کند این دو حق و تعهد را به خریدار جدید سلف منتقل می‌کند.

حق اختیار خرید و فروش

حق اختیار فروش، قرارداد اختیاری است که همراه با معامله سلف از سوی شرکت ملی نفت ایران به خریدار داده می‌شود و بر اساس آن، اختیار فروش مقدار معینی نفت خام به «قیمت اعمال» تعیین شده در قرارداد، در تاریخ سررسید به خریدار داده می‌شود.این حق اختیار قابلیت خرید و فروش مستقل ندارد و منحصرا با اجازه شرکت ملی نفت ایران در قرار داد سلف موازی به خریدار جدید منتقل می‌شود.

حق اختیار خرید نیز قرارداد اختیاری است که همراه با معامله سلف از سوی خریدار به شرکت ملی نفت ایران داده می‌شود و بر اساس آن، اختیار خرید مقدار معینی نفت خام به «قیمت اعمال» تعیین شده در قرارداد در تاریخ سررسید به شرکت ملی نفت ایران داده می‌شود.

تسویه سلف نفت

بر اساس اعلام مشاور عرضه اوراق سلف نفتی و بعد از انجام بررسی های لازم قرار است عرضه نفت خام به مردم در قالب این اوراق در معاملات دلاری با تعیین سود حداقل ۳۰ درصدی به صورت ۳ ساله بر اساس قیمت نفت و بازخرید قبل از سررسید به بازارگردان با سود روز شمار ۷ درصد و در معاملات ریالی با سود حداقل ۸۰ درصدی و بر اساس قیمت نفت ضربدر ارز مبادله ای و بازخرید قبل از سررسید به بازارگردان با سود روز شمار ۲۰ درصد صورت گیرد.

در سررسید گواهی‌های سلف چند حالت ممکن است رخ دهد و متناسب آن چند گزینه برای تسویه نقدی یا فیزیکی قابل تصور است.به طوری که اگر در سررسید، قیمت نفت خام پایین‌تر از ۱۴۰ دلار است، در این فرض دارنده گواهی سلف ترجیح می‌دهد به جای تسویه فیزیکی از حق اختیار فروش خود استفاده کرده و هر بشکه نفت خام را به ۱۴۰ دلار به بانی (شرکت ملی نفت ایران) بفروشد و تسویه نقدی کند.

اگر در سررسید، قیمت نفت خام بالاتر از ۱۴۰ و پایین‌تر از ۱۶۰ دلار است، در این فرض دارنده گواهی سلف می‌تواند تقاضای تسویه فیزیکی نفت کند.اما اگر در سررسید، قیمت نفت خام بالاتر از ۱۴۰ و پایین‌تر از ۱۶۰ دلار است، در این فرض دارنده گواهی سلف می‌تواند با فروش نفت خام به قیمت روز با بانی (شرکت ملی نفت ایران) تسویه نقدی کند.

اگر در سررسید، قیمت نفت خام بالاتر از ۱۶۰ دلار است، در این فرض بانی (شرکت ملی نفت) ترجیح می‌دهد به جای تسویه فیزیکی از حق اختیار خرید خود استفاده کرده و هر بشکه نفت خام را به ۱۶۰ دلار از دارندگان گواهی سلف خریداری کرده و تسویه نقدی کند.

سازمان بورس و اوراق بهادار حق دارد برای احراز شرط قدرت بر تسلیم، تنها به شرکت ملی نفت ایران (یا شرکت‌های تابعه) و به کسانی که گواهی سلف نفت دارند اجازه فروش سلف موازی نفت دهد.

به گزارش ایسنا،در حالی اوراق سلف نفتی در دی ماه امسال به دلیل نوسانات نرخ ارز و ترس از تلاطم بیشتر در بازار ارز مجال عرضه پیدا نکرده بود که اکنون با پذیرش این اوراق در بورس انرژی تمامی بسترها و اقدامات لازم از سوی سازمان بورس برای انتشار آن انجام شده است و باید دید که وزارت نفت و بانک مرکزی به چه توافقی در انتشار این اوراق می رسند و این اوراق را چه زمانی منتشر می کنند و آیا وزات نفت تمایلی به عرضه این اوراق در بازار را دارد و با توجه به نوسانات دلار این نفت را به صورت دلاری و ریالی به مردم عرضه می کند یا اینکه همانند اسفند سال گذشته از عرضه آن منصرف شده و به سراغ اوراق مشارکت می رود؟

سرویس اقتصادی

گزارش ایسنا از دلایل تاخیر در انتشار اوراق سلف نفتی

موانع مهم در انتشار اوراق سلف نفتی چیست؟

گرچه مسئولان مختلف طی دو ماه گذشته وعده‌های متفاوتی در خصوص زمان انتشار اوراق سلف نفتی و فروش کاغدی نفت به مردم داده‌اند، بررسی‌ها از وجود مشکلات مهم پیش روی این اوراق حکایت دارد و انتشار آن را با ابهام مواجه می‌کند.

گرچه مسئولان مختلف طی دو ماه گذشته وعده‌های متفاوتی در خصوص زمان انتشار اوراق سلف نفتی و فروش کاغدی نفت به مردم داده‌اند، بررسی‌ها از وجود مشکلات مهم پیش روی این اوراق حکایت دارد و انتشار آن را با ابهام مواجه می‌کند.

به گزارش خبرنگار بورس خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) پس از گذشت حدود یک سال از وعده عرضه اوراق سلف نفتی توسط وزارت نفت، بالاخره با وعده مسئولان نفتی و بورسی قرار شد این اوراق در دی ماه امسال توسط بانک سپه منتشر شود اما با گذشت این وعده هیچ خبری از انتشار اوراق سلف نفتی نیست و انتشار یا عدم انتشار آن با ابهام مواجه شده است.

زمانی که در اسفند سال گذشته سازمان بورس اوراق بهادار تهران سازوکار اوراق سلف نفتی و مقدمات انتشار آن را فراهم کرده بود وزارت نفت از این اوراق استقبال نکرد و به دنبال انتشار اوراق مشارکت رفت اما در نیمه دوم این وزارتخانه امسال تصمیم گرفت تا طرح سازمان بورس را اجرایی کرده و نسبت به فروش کاغذی نفت اقدام کند.

با مطرح شدن انتشار اوراق سلف نفتی، سازمان بورس به تکاپو افتاد و با همکاری تامین سرمایه امید تمامی اقدامات نهایی و ضروری این ابزار را انجام داد تا جایی که مسئولان مختلف وزارت نفت، بازار سرمایه و بانک سپه از فراهم شدن بسترها خبر دادند و بارها اعلام کردند که 500 میلیون دلار اوراق سلف در دی ماه منتشر می‌شود.

به این ترتیب شرکت ملی نفت به عنوان متولی انتشار این اوراق در سایت خود اقدام به معرفی این اوراق کرد و شرکت تامین سرمایه امید نیز با برگزاری نشست خبری جزئیات فروش این اوراق را اعلام کرد و بورس انرژی هم با خوشحالی در انتظار بود تا با انتشار این اوراق معاملات رسمی خود را آغاز کند بنابراین تمامی خبرها حاکی از برطرف شدن مشکلات این اوراق و انتشار آن در دی ماه بود.

بر این اساس با تبلیغات گسترده و انتشار خبر عرضه اوراق سلف نفتی در 13 و 16 دی ماه چشم سرمایه گذاران به انتشار این اوراق دوخته شد تا شاید پول نفت از این طریق به دست مردم برسد اما دی ماه به پایان رسید و از انتشار اوراق سلف نفتی خبری نشد.

** دلیل اصلی تاخیر انتشار اوراق سلف نفتی چیست؟

بعد از اینکه مشاور پذیره نویسی اوراق سلف نفتی در نشست خبری با خبرنگاران تاریخ عرضه این اوراق را 13 دی ماه اعلام کرد و گفت این اوراق می‌تواند بخشی از 18 میلیارد دلار ارز در اختیار مردم را جذب کرده و بسیاری از مشکلات این حوزه را برطرف کند زیرا قرار است 500 میلیون دلار اوراقی که منتشر می‌شود، در جهت تامین مالی پروژه‌های نفتی باشد و مردم از این محل سود خوبی کسب کنند، چشم سرمایه‌گذاران به انتشار این اوراق دوخته شد اما اوراقی منتشر نشد.

پی گیری های خبرنگار ایسنا از علت تاخیر انتشار اوراق سلف نفتی از مقامات مسئول نشان می‌دهد که این اوراق با مشکلی مواجه است که انتشار آن را با تردید روبه‌رو می‌کند؛ به این ترتیب اوراق سلف نفتی به دلیل نوسانات نرخ ارز و ترس از تلاطم بیشتر در بازار ارز تاکنون عرضه نشده‌اند و مسئولان نفتی و بورسی بعد از فراهم شدن تمام ساز و کارها و حتی بعد از اعلام زمان انتشار اوراق به این بعد قضیه پی بردند که نکند انتشار اوراق سلف منجر به تلاطم در بازار ارز شده و بی ثباتی بازار پول را به همراه داشته باشد!

بر این اساس وزارت نفت، بانک مرکزی و سازمان بورس که تصمیم داشتند برای نخستین بار اوراق سلف نفتی را به عنوان یک ابزار جدید منتشر کنند، اکنون به دلیل مسائل معاملات سلف چیست؟ ارزی در انتشار آن با تردید مواجه شدند و نبود هماهنگی بین وزارت نفت، وزارت اقتصاد و بانک مرکزی در تصمیمات موجب شد تا عرضه این اوراق به تعویق بیافتد.

کارشناسان معتقدند یکی از دلایلی که انتشار اوراق سلف نفتی را با تاخیر مواجه می‌کند بحث دلار است زیرا ممکن است خریداران با افزایش نرخ دلار قبل از سررسید اوراق خود را بفروش برسانند که در این صورت هدف انتشار اوراق سلف محقق نمی‌شود و نباید با اجرای این پروژه پول ملی تضعیف شود چرا که این اتفاق برای اقتصاد کشور مضر است.

همچنین اگر اعلام شود که امکان فروش اوراق تا قبل از سررسید وجود ندارد از جذابیت اوراق کاسته می‌شود لذا باید تمام جوانب انتشار این اوراق جدید مورد بررسی قرار گیرد.

** بررسی مسئولان برای جلوگیری از تلاطم در بازار ارز و تضعیف پول ملی

با این حال به گفته کارشناسان، انتشار اوراق سلف نفتی مشکل ساختاری و عملیاتی ندارد و چون برای اولین بار منتشر می‌شود مقاومت‌هایی در آن وجود دارد ولی این مقاومت‌ها منفی نیست تا دقت عمل کار بیشتر شود زیرا مسئولان علاقه‌مندند تا این کار با موفقیت صورت گیرد تا خدایی نکرده منجر به تلاطم در بازار ارز و بی ثباتی در بازار پول نشود بر این اساس در انتشار اوراق بحث‌های کارشناسی مطرح است تا همه جوانب کار به طور کامل مورد بررسی قرار گیرد.

همچنین کارشناسان در پاسخ معاملات سلف چیست؟ به احتمال منتشر نشدن این اوراق همانند سال گذشته اعلام کردند که سال گذشته اوراق سلف نفتی به دلیل مشکلات ساختاری، تسویه و پایاپای، بازارگردانی و پذیره نویسی منتشر نشد ولی درحال حاضر تمام سازوکار بورس آن فراهم شده است و تنها به دلیل شرایط اقتصادی و احتمال تضعیف پول ملی در انتشار آن تردید ایجاد شده است و باید تا بررسی تمام جوانب آن صبر کرد.

اما با وجود مشکلات پیش روی اوراق سلف نفتی متولیان انتشار این اوراق معتقدند که اوراق سلف نفتی قطعا منتشر می شود زیرا رایزنی های مختلفی از سوی بانک مرکزی و وزارت نفت در حال انجام است تا هرچه سریعترموانع انتشار آن برطرف شده و این اوراق امکان انتشار پیدا کنند.

**معامله همزمان برق و اوراق سلف در بهمن ماه

در این راستا شاپور محمدی - مدیرعامل بورس انرژی - در گفت‌وگو با ایسنا از راه اندازی معامله برق و اوراق سلف نفتی خبر داده و گفته است که برق و اوراق سلف نفتی تا پایان بهمن در بورس انرژی معامله می‌شوند.

او به معامله همزمان برق، سلف نفتی و مشتقات نفتی در بورس انرژی اشاره کرده و اعلام کرده است: بورس انرژی تلاش می کند که معاملات سلف نفتی بهمن ماه در این بورس معامله شود و اگر از سوی وزارت نفت و سایر نهادهای مرتبط ملاحظه خاصی نباشد، برق و سلف نفتی به صورت همزمان بهمن ماه در بورس انرژی معامله خواهند شد.

وی همچنین در مورد علت تاخیر راه اندازی معاملات سلف نفتی اظهار کرد که انتشار این اوراق به برخی اطلاعات و هماهنگی با سایر مجموعه ها نیاز داشت که هماهنگی لازم برای انتشار آن انجام شده است و پیش بینی می شود که تا پایان بهمن در بورس انرژی معامله شود.

** اوراق سلف نفتی چیست و چگونه عرضه می شود؟

در تعریف اوراق سلف باید گفت که اوراق سلف، اوراق بهاداری است که براساس قرارداد سلف منتشر می‌شود. سلف از اقسام بیع است و در لغت به معنای پیش پرداخت و قبول کردن بیعی است که به موجب آن، خریدار، وجوه مورد تعهد خود را از پیش به فروشنده می پردازد و فروشنده متعهد می‌شود که جنس مورد معامله را پس از انقضای مدت معین به خریدار تحویل دهد.

به این ترتیب با هماهنگی وزارت نفت، بانک مرکزی و بازار سرمایه قرار است برای اولین بار در کشور اوراق سلف نفتی به میزان یک میلیون بشکه و حداکثر پنج میلیون بشکه نفت خام به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار به صورت ریالی و ارزی (بر مبنای واحد پولی دلار) منتشر شود.

این اوراق یکی از جذاب‌ترین و پرسودترین اوراق بهادار کشور مبتنی بر دارایی واقعی نفت و مرتبط با احکام اسلامی بوده که قرار است توسط شرکت ملی نفت ایران و متعهد پذیره نویسی و بازارگردانی تامین سرمایه امید منتشر شده و معاملات سلف چیست؟ به طور همزمان در شعب منتخب بانک سپه و شبکه کارگزاری عرضه شود.

این اوراق بر اساس قرارداد سلف موازی استاندارد نفت بوده و بسیار جذاب است زیرا در آن سود بین دوره پرداخت نمی‌شود و مشابه حساب‌های بلندمدت بانکی است با این تفاوت که قبل از سررسید امکان فروش آن وجود دارد این در حالی است که نقدشوندگی آن برای سرمایه‌گذار از طریق فعالیت بازارگردانی لحاظ می‌شود.

هر سند این اوراق صد دلار بوده و قرار است در دو نماد دلاری و ریالی منتشر شود و در هر صورتی که خریداری شود شرکت ملی نفت در زمان سررسید به سرمایه گذاران حق اختیار فروش می دهد.

**عرضه دلاری و ریالی سلف نفتی

بر اساس اعلام مشاور عرضه اوراق سلف نفتی و بعد از انجام بررسی‌های لازم قرار است عرضه نفت خام به مردم در قالب این اوراق در معاملات دلاری با تعیین سود حداقل ۳۰ درصدی به صورت سه ساله بر اساس قیمت نفت و بازخرید قبل از سررسید به بازارگردان با سود روز شمار هفت درصد و در معاملات ریالی با سود حداقل ۸۰ درصدی و بر اساس قیمت نفت ضرب‌در ارز مبادله‌ای و بازخرید قبل از سررسید به بازارگردان با سود روز شمار 20 درصد صورت گیرد.

به این ترتیب اگر این اوراق به صورت دلاری خریداری شود و میانگین قیمت نفت خام در سررسید کمتر از ۱۳۰ دلار باشد، سرمایه‌گذاران می‌توانند نسبت به فروش نفت خام خود به قیمت ۱۳۰دلار به شرکت ملی نفت ایران اقدام کنند و همان دلاری را که داده است را دریافت کنند اما اگر قیمت نفت خام در سررسید بیش از ۱۳۰ دلار باشد، در این صورت قیمت بالاتر متعلق به سرمایه گذار است و خریدار می تواند به تسویه نقدی یا دریافت نفت خام اقدام کند.

این در حالی است که اگر اوراق به صورت ریالی خریداری شود قیمت نفت ضرب‌در قیمت ارز مبادله‌ای شده و خریداری می‌شود و بازخرید قبل از سررسید به بازارگردان با سود روزشمار 20 درصد خواهد بود. خریدار در این اوراق حق اختیار فروش دارد و می تواند تسویه نقدی انجام داده و یا نسبت به دریافت نفت خام در صورت دارابودن شرایط اقدام کند؛ بدین ترتیب بازدهی ریالی این اوراق طی سه سال حداقل به میزان ۸۰ درصد خواهد بود که با نرخ‌های بازار پول برابری اندکی می‌کند. از سوی دیگر در سررسید، میانگین قیمت نفت مبنای محاسبه قیمت نفت قرار می‌گیرد تا شائبه‌ دستکاری قیمت نفت ایجاد نشود.

این در حالی است که نرخ تسعیر دلار در نماد ریالی بر اساس نرخ مبادله‌ای (مرکز مبادلات ارزی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران) محاسبه و پرداخت می‌شود.

منابع حاصل از فروش این اوراق قرار است در پروژه‌های پارس جنوبی و میادین مشترک نفتی صرف شده و سرمایه گذاری به صورت ریالی و پوشش ریسک سرمایه‌گذاری در صورت افزایش نرخ دلار، سرمایه‌گذاری در نفت به عنوان یک کالای استراتژیک و تضمین حداقل سود اوراق مشارکت توسط وزارت نفت از مزایای ریالی این اوراق است.

در این اوراق نر‌خ‌ها برابر و اندکی بالاتر از بازار پول است و جذابیت اوراق در مقایسه با اوراق مشابه در بازار پول کمتر نیست.

با این حال و در شرایطی که تمام اقدامات و پیش بینی‌های لازم برای انتشار این اوراق انجام شده است، باید دید که وزارت نفت و بانک مرکزی به چه توافقی در انتشار این اوراق می‌رسند و این اوراق را چه زمانی منتشر می‌کنند؛ آیا با توجه به موانع پیش روی این اوراق، عرضه آن به نحوی که گفته شد صورت می گیرد یا وزارت نفت و بانک مرکزی نسبت به تغییر شرایط اقدام می‌کنند و یا اینکه در حالت سوم از انتشار این اوراق منصرف می‌شوند؟!

اوراق سلف چیست؟

قرارداد سَلَف یا عقد سَلَف قراردادی است که در آن عرضه‌کننده، بخشی از دارایی پایه را به ازای بهای نقد و مطابق قرارداد سلف به فروش می‌رساند.

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، هفته‌های گذشته خبرهایی مبنی بر عرضه اوراق سلف نفتی در رسانه‌ها منتشر شد.

قرارداد سَلَف یا عقد سَلَف قراردادی است که در آن عرضه‌کننده بخشی از دارایی پایه را به ازای بهای نقد و مطابق قرارداد سلف به فروش می‌رساند تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم کند.

خریدار می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری شده را در یک قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش رساند که به این قرارداد نیز به اختصار سلف می‌گویند. اوراق سلف نوعی صکوک است و امنیت بیشتری نسبت به اوراق مشارکت دارد.

سلف نفتی بر اساس قرارداد سلف موازی استاندارد نفت بوده و در آن سود بین دوره پرداخت نمی‌شود و مشابه حساب‌های بلندمدت بانکی است؛ با این تفاوت که قبل از سررسید امکان فروش آن وجود دارد. این در حالی است که نقدشوندگی آن برای سرمایه‌گذار از طریق فعالیت بازارگردانی لحاظ می‌شود.

• اوراق سلف از کجا آمد؟

صکوک یا اوراق سلف نخستین بار در سال ۲۰۰۱ میلادی توسط کشور بحرین منتشر شدند. مؤسسه پولی بحرین برای اولین بار در حوزه کشورهای خلیج فارس اقدام به انتشار اسنادی دولتی به ارزش ۲۵ میلیون دلار آمریکا و به شکل اوراق ۳ ماهه و با عنوان «صکوک سلم» و مطابق با قوانین اسلامی کرد که نرخ بازدهی ثابت ۹۵٫۳ درصدی داشتند و بر نرخ بهره مبتنی نبودند.

گواهی سلف نفت نیز سندی مشتمل بر مجموع دارایی خریدار از قراردادهای سلف است، این گواهی در طول دوره معاملاتی مبنای انجام معاملات و پس از پایان آن دوره، مبنای تسویه نقدی یا تحویل فیزیکی قرارداد سلف خواهد بود.

البته خریدار سلف نفت می‌تواند قبل از سررسید، بر اساس قرارداد سلف دیگری، مقدار معینی نفت خام به صورت کلی به خریدار جدید بفروشد و او را به نفت خام جهت دریافت نفت خام یا تسویه نقدی حواله دهد. به این قرارداد سلف موازی می‌گویند.

• تفاوت اوراق سلف با دیگر اوراق

در اوراق سلف، بر خلاف اوراق مشارکت و سهام، خریدار در مالکیت و مدیریت بنگاه شریک نخواهد بود. از سوی دیگر امکان تعیین دامنهٔ سود این اوراق وجود دارد و از این نظر برای افراد ریسک‌گریز مناسب است. همچنین بر خلاف اوراق اجاره که درآمد ثابتی دارند، اوراق سلف میزان کف و حداکثر سود برای خریدار در نظر می‌گیرند که طبیعتاً باید سود بیشتری از اوراق اجاره داشته باشد اما ریسکش نیز بیشتر است.

• قرارداد سلف نفتی

قراردادهای سلف نفتی روشی برای پیش‌فروش نفت هستند. شرکت‌های نفتی از این روش برای تأمین مالی و به عنوان یک روش جذب سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند.

خریدار این اوراق می‌تواند آن‌ها را واگذار کند که در این صورت هر انتقال یک سلف موازی مستقل محسوب می‌شود. همراه با اوراق سلف نفتی یک حواله هم تحویل خریدار می‌شود که نشان‌دهندهٔ تعهد شرکت ملی نفت در برابر فروش نفت به فرد است. با توجه به در نظر گرفتن کف سود در این اوراق، دارندهٔ اوراق می‌تواند در صورت متضرر شدن نفت را در زمان سررسید به شرکت ملی نفت بفروشد. این اوراق را شرکت ملی نفت در شبکه بازار سرمایه یا بانکی عرضه می‌کند که سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی می‌توانند نسبت به خرید آن‌ها اقدام کنند.

حق اختیار فروش، قرارداد اختیاری است که همراه با معامله سلف از سوی شرکت ملی نفت ایران به خریدار داده می‌شود و بر اساس آن، اختیار فروش مقدار معینی نفت خام به «قیمت اعمال» تعیین شده در قرارداد، در تاریخ سررسید به خریدار داده می‌شود.

این حق اختیار قابلیت خرید و فروش مستقل ندارد و منحصرا با اجازه شرکت ملی نفت ایران در قرارداد سلف موازی به خریدار جدید منتقل می‌شود.

حق اختیار خرید، قرارداد اختیاری معاملات سلف چیست؟ است که همراه با معامله سلف از سوی خریدار به شرکت ملی نفت ایران داده می‌شود و بر اساس آن، اختیار خرید مقدار معینی نفت خام به «قیمت اعمال» تعیین شده در قرارداد در تاریخ سررسید به شرکت ملی نفت ایران داده می‌شود.

بررسی اجمالی بیع سلف و احکام مربوط به آن از منظر فقه

سلف که آن را سلم نیز گویند عبارت است از اینکه چیزى را بعنوان کلى در ذمه فروشنده نقدا خریدارى کند که فروشنده آن را بعد ازمدتى تحویل دهد برعکس معامله نسیه که جنس در آن نقد و بهاى آن بعد از مدتى معین پرداخت مى شود، که در این معامله خریدار را(مسلم) با کسره لام و بها را (مسلم) با فتحه لام و فروشنده را (مسلم الیه) و کالا را (مسلم فیه) مى گویند، و این معامله احتیاج دارد بهایجاب و قبول و در این معامله هر یک از فروشنده و خریدار صلاحیت دارند که طرف ایجاب و قبول قرار گیرند، اگر فروشنده خواستطرف ایجاب واقع شود ایجاب را به لفظ بیع و امثال آن تعبیر مى کند و مى گوید: یک وزنه گندم چنین و چنانى را به تو فروختم به مبلغفلان که آن را بعد از گذشت فلان مدت تحویل دهم، مشترى در پاسخ مى گوید: قبول کردم و یا مى گوید: (خریدم)، و اگر مشترى طرفایجاب واقع شود ایجاب خود را به لفظ سلم یا سلف تعبیر نموده و مى گوید: (تو را سلم و یا سلف کردم صد تومان را در برابر یک وزنهگندم چنین و چنانى که بعد از گذشت فلان مدت تحویل دهى) در پاسخ او مسلم الیه که همان فروشنده است مى گوید: (قبول کردم)، وسلف کردن هر چیزى که غیر طلا و نقره باشد به هر مبلغى که آن نیز غیر طلا و نقره باشد جائز است به این معنا که هم کالا از غیر آن دوجنس باشد و هم بهاء به شرطى که جنس آن دو مختلف باشد و یا اگر کالا و بها هر دو از یک جنسند مکیل و موزون نباشند همچنانکهسلف کردن یکى از دو جنس طلا و نقره را در غیر آن دو جنس و نیز سلف کردن یکى از آن دو در یکى از آن دو مطلقا جائز نیست، چهبه طلا باشد و چه به نقره، و چیزى که صفاتش قابل ضبط نیست و به خاطر همان صفات است که رغبت مشترى به آن و همچنین بهاى آنکم و زیاد مى شود و جز از راه مشاهده آن صفات تشخیص داده نمى شود، نظیر جواهر و لوء لوء و مزرعه و زمین و نظائر آن ممکناست، به این معنا که صفات خوب و بد آن که قیمت کالا بخاطر اختلاف آن مختلف مى شود به مقدارى که طرفین بدانند چه خریدند وچه فروختند نه به مقدارى که آن را عزیز الوجود کند ممکن است، مانند میوه باغ و بستان و حبوبات چون گندم و جو و برنج و امثال آن بلکه حتى شمردنیها چون تخم مرغ و گردو و بادام و امثال آن و نیز مانند انواع حیوان و جامه و نوشیدنیها و داروها چه مفردات آن و چهترکیباتش که سلف کردن آن ها جائز است. در این نوشتار هدف ان است که به اجمال ضمن معرفی بیع سلف احکام فقهی آن به اجمالبیان شود.

کلیدواژه ها:

نویسندگان

دانشجوی کارشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد لنجان

دانشجوی کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاد اسلامی واحد میمه

مراجع و منابع این مقاله :

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :

• -امامی، دکتر سید حسن، حقوق مدنی ج 1 ص .453 .
• - جواهر الکلام، ج25 ص268. .
• -واع القهیه ص 188، کتاب بیع الانتصار. ق- شرایع ص .
• - شهید اول - الدروس الشرعیه ص 366 از سلسله .
• شهید ثانی، الروضه البهیه، ج 3 - صفحه 424 .
• صفایی، دکتر سیدحسین دوره مقدماتی حقوق مدنی ج 2 ص .
• - کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها ج 2 ص 28 .
• - فهیمی، دکتر عزیزاله، مقاله فساد بیع و آثار آن. .
• - فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم _ ص .
• - لنگرودی، دکتر جعفری دائره المعارف حقوق مدنی و تجارت .
• -لنگرودی، جعفری ترمینولوژی حقوقی ص /316 .
• - نوری طبرسی، میرزاحسین، مستدرک الوسایل، ج 13 ص 405 .

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

شناسه ملی سند علمی:

تاریخ نمایه سازی: 30 شهریور 1394

نحوه استناد به مقاله :

در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:

خلیلی چرمهینی، اکبر و جعفری چرمهینی، ابراهیم،1393،بررسی اجمالی بیع سلف و احکام مربوط به آن از منظر فقه،اولین همایش ملی وکالت،اخلاق،فقه و حقوق،میبد،https://civilica.com/doc/379916

در داخل متن نیز هر جا که به عبارت و یا دستاوردی از این مقاله اشاره شود پس از ذکر مطلب، در داخل پارانتز، مشخصات زیر نوشته می شود.
برای بار اول: ( 1393، خلیلی چرمهینی، اکبر؛ ابراهیم جعفری چرمهینی )
برای بار دوم به بعد: ( 1393، خلیلی چرمهینی؛ جعفری چرمهینی )
برای آشنایی کامل با نحوه مرجع نویسی لطفا بخش راهنمای سیویلیکا (مرجع دهی) را ملاحظه نمایید.

علم سنجی و رتبه بندی مقاله

در بخش علم سنجی پایگاه سیویلیکا می توانید رتبه بندی علمی مراکز دانشگاهی و پژوهشی کشور را بر اساس آمار مقالات نمایه شده مشاهده نمایید.

مقالات پیشنهادی مرتبط

ارائه ی روشی جهت تعیین نقاط حادثه خیز جاده ای با استفاده از سیستم اطلاعات مکانی و فرآیندهای تصمیم گیری چند معیاره

شبیه سازی بیلان آبی حوضه آبریز با استفاده از مدل WetSpaدر محیطGIS (مطالعه موردی: حوضهآبریز مرک، استان کرمانشاه)

مقالات فوق بر اساس داده کاوی مقالات مطالعه شده توسط پژوهشگران محاسبه شده است.

آشنايي با عقـود اسلامي در معاملات بانکي

انواع عقود اسلامي
در سيستم بانک داري فعلي، عمده موارد مصرف منابع بانک‎ها اعطاي اعتبارات، وام‎هاي توليدي و صنفي به اشخاص حقيقي و حقوقي، تنزيل اسناد تجاري و مشارکت در سرمايه مؤسسات توليدي و خدماتي مي‎باشد. به علاوه با گسترش شيوه هاي عملياتي در روش‎هاي بانک‎داري امکان بهره‎گيري از ظرفيت هاي قراردادهايي که از نظر شرعي فاقد اشکال مي‎باشد، فراهم شده است. هم‎چنين اعطاي تسهيلات مختلف به جز قرض‎الحسنه و خريد دين از محل منابع سپرده‎هاي سرمايه‎گذاري مدت دار انجام مي شود، ولي اعطاي تسهيلات قرض‎الحسنه و خريد دين از محل منابع بانک صورت مي‎پذيرد که به روش اعطاي تسهيلات بر اساس عقود اسلامي تکيه دارد. با تصويب قانون عمليات بانکي بدون ربا، بانک‎ها موظف شدند که تسهيلات اعطايي خود را در قالب عقودي که ذيلاً به تعريف آن‎ها خواهيم پرداخت، ارئه دهند.

تســـــــهيلات قـــرض الحسنه
قرض الحسنه عقدي است که به موجب آن يکي از طرفين يعني بانک، به‎عنوان قرض دهنده مبلغ معيني را طبق ضوابط مقرر به طرف ديگر شامل افراد حقيقي يا حقوقي واگذار مي‎کند. موارد مجاز اعطاي تسهيلات قرض‎الحسنه بدين شرح است:
الف) شرکت‎هاي تعاوني و توليدي و خدماتي غير‎بازرگاني و معدني، که فعاليت آن‎ها در جهت فراهم آوردن وسايل کار و ابزار يا ساير امکانات ضروري ايجاد کار براي اعضا باشد در شرايطي که اعضا خود امکانات لازم را نداشته باشند.
ب) افرادي که به طور مستقيم به امور کشاورزي و دامپروري اشتغال دارند بويژه افرادي‎که به علت بروز عوامل نامساعد طبيعي نظير سيل، زلزله، يخبندان، گرما، آفات طبيعي و ساير موارد اضطراري مشابه دچار ضرر و زيان شده باشند، مورد نظر قرار گرفته‎اند. به‎علاوه با هدف کمک به کارگاه‎ها و واحدهاي توليدي و نيز جلوگيري از توقف واحدهاي توليدي فعلي، راه اندازي کارگاه‎ها و واحدهاي توليدي راکد، ايجاد و توسعه کارگاه‎ها و واحدهاي توليدي کوچک در شهرهاي کوچک و روستاها، فعاليتي صورت گرفته است.
ج) رفع احتياجات افراد در اين موارد: هزينه‎هاي ازدواج، تهيه جهيزيه، درمان بيماري، تعميرات مسکن، کمک هزينه تحصيلي، کمک به ايجاد مسکن در روستاها.

مضاربه
مضاربه عقدي است که به‎موجب آن، بر اساس يک قرارداد بين بانک و شخص حقيقي يا حقوقي، سرمايه و کار لازم براي اقدام به يک امر تجاري مانند خريد و فروش کالا، فراهم مي‎شود. در اين قرارداد، بانک عهده‎دار تأمين سرمايه نقدي مي‎شود با قيد اين که طرف ديگر که عامل لقب دارد، با آن تجارت کند. سپس سود حاصل از انجام معامله مورد نظر، در پايان کار بين بانک و عامل تقسيم خواهد شد. طبق ماده 9 قانون عمليات بانکي بدون ربا، مضاربه براي توسعه فعاليت‎هاي بازرگاني پيش‎بيني شده و به همين جهت طبق تبصره همان ماده بانک‎ها در امر واردات مجاز به مضاربه با بخش خصوصي نيستند.

فروش اقساطي
ناظر به واگذاري عين به بهاي معلوم است، به گونه که تمام يا قسمتي از بهاي مزبور به اقساط مساوي يا غيرمساوي در سررسيدهاي معيني دريافت شود. در شرايط فعلي فروش اقساطي به فروش اقساطي براي تأمين سرمايه در گردش واحدهاي توليدي، فروش اقساطي وسايل توليد دستگاه‎ها و تأسيسات و فروش اقساطي مسکن تقسيم شده است.

مشارکت مدني
از امتزاج سهم الشرکه نقدي يا جنسي شريک با سهم الشرکه نقدي يا جنسي بانک به نحو مشاع براي انجام کار معيني در زمينه‎هاي توليدي بازرگاني و خدماتي به مدت محدود و به قصد انتفاع تشکيل مي‎شود. به‎علاوه از تسهيلات مشارکت مدني براي گسترش امور توليدي بازرگاني و خدماتي استفاده مي‎شود به همين دليل مشارکت مدني شامل کليه بخش‎هاي اقتصادي است.

مشارکت حقوقي
اين قالب حقوقي ناظر به ارائه قسمتي از سرمايه شرکت‎هاي سهامي جديد يا خريد قسمتي از سهام شرکت‎هاي سهامي موجود است. در صورتي‎که شرکت‎ها سهامي در حال تأسيس باشند بانک‎ها با خريد تا 49 درصد سهام اين گونه شرکت‎ها مي‎توانند تسهيلات در اختيار آن‎ها قرار دهند. هم‎چنين در صورتي‎که شرکت‎هاي سهامي موجود براي امر توسعه و تکميل يا تبديل مطالبات بانک بر سرمايه برنامه داشته باشد، بانک از طريق خريد 49 درصد سرمايه جديد تسهيلاتي در اختيار شرکت‎هاي سهامي قرار مي‎دهد. تسهيلات مشارکت حقوقي از جمله ابزارهايي است که در نظام جديد بانکي سرمايه گذاري‎هاي بلند‎مدت واحدهاي اقتصادي را که در امر توليد، بازرگاني و خدمات اشتغال دارند شامل مي‎شود.

تسهيــلات اجاره به شرط تمليک
چنان‎که در نوشتار مستقلي تحت عنوان ليزينگ بيان شده، يکي از روش‎هاي بسيار قابل استفاده توسط آن دسته از مشتريان بانک‎ها که در فعاليت هاي توليدي و خدماتي اشتغال دارند و يا متقاضي دريافت تسهيلات بانکي بابت مسکن مي باشند، اجاره به شرط تمليک است که جايگزين موارد عديده‎اي از وام‎ها و اعتبارات ربوي معمول در گذشته شده است.
ماهيت آن، قرارداد اجاره‎اي است به شرط آن‎که مستأجر در پايان مدت اجاره عين مورد اجاره را تمليک کند. اين قرارداد از عقود خاصي است که بدون واگذاري و تمليک عين مورد اجاره تا پايان دوره اجاره اداره امور اموال و کالاها را هم‎چنان در اختيار بانک باقي مي گذارد. در اين قرارداد مبلغ کل مال‎الاجاره، تعداد و ميزان هر قسط مال‎الاجاره و نيز مدت قرارداد تعيين شده است. کالاهايي که عمر مفيد آن‎ها کمتر از دو سال است نمي‎توانند موضوع قرارداد باشند و معمولاً بانک‎ها قبل از انعقاد قرارداد مکلفند بيش از 20 درصد قيمت تمام شده اموال مورد اجاره را به‎عنوان قسمتي از اجاره دريافت کنند.

تســهيلات بانکي جعـــــاله
در اعطاي تسهيلات يکي از رايج عقد اسلامي در بانك‎ها و مؤسسات اعتباري و در عين حال يکي از قراردادهاي مهم و مورد استفاده در بانک‎هاي جمهوري اسلامي، پرداخت در قالب عقد جعاله مي‎باشد كه البته مورد استقبال نيز قرار گرفته است. از منظر حقوقي جعاله به قراردادي اطلاق گفته مي شود که به‎موجب آن بانک در مقابل انجام عمل معين، ملزم به اداي مبلغي اجرت معلوم مي شود و طرفي که عمل يا کار را انجام مي‎دهد، عامل يا پيمانکار ناميده مي‎شود.
از بررسي مقررات مربوط به جعاله در قانون مدني و قانون عمليات بانكي بدون ربا و آيين‎نامه ها و دستورالعمل‎هاي مربوطه چنين بر مي‎آيد كه جعاله مي‎تواند كاربرد وسيع و فراواني در زمينه ارائه تسهيلات و خدمات بانكي داشته باشد. بر اين اساس، بانک‎ها مي‎توانند از جعاله جهت ايجاد تسهيلات لازم براي گسترش امور توليدي، بازرگاني و خدماتي با تنظيم قرارداد به‎عنوان عامل، استفاده کنند.

تسهيلات از طريق بيـع ســــلف
اين معامله در عمليات بانکي پيش خريد نقدي محصولات توليدي (صنعتي، کشاورزي و معدني) به قيمت معين براي تأمين سرمايه در گردش واحدهاي توليدي است. هنگامي که توليد‎کننده در جريان توليد کالا و يا فرآورده‎ها دچار کمبود منابع مالي در تأمين قسمتي از سرمايه در گردش مورد نياز خود شود، مي تواند از طريق پيش‎فروش قسمتي از توليد، مشکل مالي خود را برطرف نمايد. بنابراين تسهيلات سلف صرفاً براي سرمايه در گردش واحدهاي توليدي است و شامل خريد کالا‎هاي موجود نمي‎شود.

تسهيلات از طريق مزارعــــــه
مزارعه عقدي است که به‎موجب آن يکي از طرفين زميني را براي مدت معين به طرف ديگر مي‎دهد که آن‎را زراعت کند و حاصل را تقسيم کنند. طبق آيين‎نامه‎هاي موجود بانک‎ها زماني مي‎توانند تسهيلا ت مزارعه را در اختيار کشاورزان قرار دهند که اراضي مزروعي در مالکيت يا تصرف آن‎ها باشد و در اين‎صورت علاوه بر اراضي مزروعي مي‎توانند وسايل توليد و حمل و نقل را نيز طبق قرارداد تأمين کنند.

تسهيلات اعطايي از طريق مساقات
مساقات عقدي است شبيه مزارعه و تسهيلا ت کوتاه‎مدتي است براي تأمين نيازهاي مالي در بخش کشاورزي. مساقات معامله‎اي است که بين صاحب درخت و امثال آن با عامل در مقابل حصه مشاع معيني از ثمره واقع مي‎شود و ثمره اعم است از ميوه، برگ گل و غيره. براي اعطاي تسهيلات مساقات بانک ها مي‎توانند به‎عنوان مالک باغ‎ها و درختان، ثمره را که نسبت به عين آن مالکيت پيدا کرده‎اند و ساير عوامل لازم را نظير آب، کود، سم و وسايل حمل و نقل را در اختيار عاملان زراعي قرار دهند.

خريــــد دين
از جمله ابزارهايي که بانک ها به وسيله آن مي‎توانند تسهيلات در اختيار مشتريان خود قرار دهند، خريد دين است و به‎موجب آن شخص ثالثي، دين مدت‌دار بدهکار را به کمتر از مبلغ اسمي آن به‎صورت نقدي از داين خريداري مي‌کند. مبلغ اسمي رقمي است که در متن اسناد و اوراق تجاري ذکر گرديده و حاکي از ميزان دين مي‌باشد.
اسناد و اوراق تجاري به آن دسته از اسناد و اوراق بهادار اطلاق مي‌گردد که مفاد آن حاکي از طلب حقيقي متقاضي مي‌باشد. بنابراين تسهيلات خريد دين، تسهيلاتي است که در آن بانک (شخص ثالث) با اعطاي تسهيلات، نسبت به خريد اسناد و اوراق تجاري صادره از سوي اشخاص حقيقي و حقوقي (بدهکار) از ذينفع اين اوراق (داين) به قيمتي کمتر از مبلغ اسمي آنها اقدام معاملات سلف چیست؟ و در سررسيد اسناد وجه آنها را از بدهکار وصول مي‌نمايد.

سـرمايه‎گذاري مستقيــــــم
در اين موارد بانک براي اجراي طرح هاي توليدي، عمراني و انتفاعي اقدام به سرمايه‎گذاري مستقيم مي‎کند. اين سرمايه‎گذاري‎ها با توجه به اولويت هاي برنامه توسعه اقتصادي صورت مي‎گيرد و پس از رسيدن به مرحله بهره‎برداري بانک ها با هماهنگي شوراي عالي بانک ها مي‎توانند سهام شرکت سرمايه گذاري را به فروش برسانند و زماني که نسبت سهام بانک ها در اين معاملات سلف چیست؟ شرکت ها به 49 درصد يا کمتر کاهش يافت ادامه عمليات تابع مشارکت حقوقي خواهد شد.
در پايان اين گفتار بايد اذعان داشت، در پياده سازي اهداف نظام بانکداري بدون ربا در عمل افراط و تفريط‎هايي به ويژه در مواردي مانند محاسبه جريمه هاي ناشي از تأخير پرداخت هاي اقساطي صورت پذيرفته و حتي به مرز بهره مرکب رسيده، که دفاع از اين سيستم را دچار خدشه مي‎کند. ليکن آن‎چه مسلم است اين‎که قوانين بانك داري اسلامي ضمن اين‎که به تأييد شوراي نگهبان رسيده، دادگاه‎ها نيز همواره با نگاهي منصفانه از دادن حکم به محکوميت پرداخت بهره مرکّب، خودداري نموده اند.
به‎علاوه به لحاظ حصول شرايط فوق است که در مورخه 20/2/94 طي مصوبه‎اي قانون رفع موانع توليد رقابت‎پذير و ارتقاي نظام مالي کشور از مجلس شوراي اسلامي مقرر مي‎دارد: کليه بانک‎ها و مؤسسات مالي و يا اعتباري دولتي و خصوصي مکلفند با درخواست بنگاه‎هاي توليدي که به دليل شرايط کشور طي سال‎هاي 1389 تا 1392 دچار مشکل و داراي بدهي سررسيد گذشته گرديده اند و تاکنون براي تسهيلات اخذ شده معوق از تمهيدات استمهال و يا امهال استفاده نکرده اند با تأييد هيأت مديره براي يک بار و با دوره تنفس شش ماهه و بازپرداخت سه ساله اقدام به تسويه حساب تسهيلات معوق نمايند. جريمه‎هاي تسهيلات فوق به صورت جداگانه محاسبه و در انتهاي دوره بازپرداخت و در صورت انجام تعهدات به موقع بنگاه توليدي، مشمول بخشودگي مي گردد. بنگاه‎هايي که حداکثر يک سال پس از تصويب اين قانون تعيين تکليف نمايند مشمول اين ماده مي‎باشند.
بنابراين از آن‎چه که در نظام جاري بانكي كشور اجرا مي‌شود، ‌نمي‎توان به اين نتيجه دست يافت که اين شيوه، دقيقاً همان چيزي است كه بانكداري اسلامي در نظر دارد. از جمله آن‎ها سرريز شدن سپرده‎ها در سفته بازي و خريد و فروش ارز و نتيجتاً دامن زدن به تورم، و نيز تبديل بانک‎ها به بنگاه‎هاي دلالي در امر معاملات ملکي بوده است. اين در حالي است که به جاي ورود در اين زمينه‎ها با تجديدنظر در روش‎هاي فعلي مي‎توان ضمن استفاده از ساير ظرفيت‎ها مانند خريد دين، مرابحه و استصناع که داراي وصف قانوني است، بهره گرفت.
هم‎چنين بر خلاف باور عمومي که از جعاله صرفاً به هنگام تعمير مسكن استفاده مي کنند، مي توان با گسترش صنعت گردشگري، به توسعه اشتغال زايي و جذب گردشگران خارجي دست يافت.