اوراق سلف از کجا آمد؟

محدودیت‌های موجود در قرارداد سلف عادی که منجر به ایجاد قراردادهای سلف موازی استاندارد شده است.

اوراق سلف موازی استاندارد در بازار بورس چیست؟ + نحوه معامله آن

شرکت‌های حاضر در بازار بورس، به منظور تامین مالی خود، از ابزارهای متفاوتی استفاده می‌کنند که یکی از این ابزارها، قرارداد سلف است.

این قرارداد در بازار بورس ایران، دو نوع دارد: قرارداد سلف عادی و قرارداد سلف موازی استاندارد.

در این مقاله قصد داریم تا به بررسی مفهوم این دو نوع قرارداد در بازار بورس و مقایسه انواع آن با یکدیگر، بپردازیم. اگر شما هم علاقه‌مند به یادگیری مفاهیم موجود در بازارهای مالی هستید، پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

قرارداد یا اوراق سلف چیست؟

سَلَف در لغت به معنی پیش‌پرداخت است و معاملات سلف یکی از ابزارهای مالی مهم در بازار سرمایه محسوب می‌شود.

برای اینکه بهتر با مفهوم قرارداد سلف آشنا شوید، به این مثال توجه کنید: فرض اوراق سلف از کجا آمد؟ کنید آپارتمانی برای پیش فروش وجود دارد که در این موقعیت، خریداری قصد پیش‌خرید یک واحد یا واحد‌هایی از آن آپارتمان را از پیمانکار سازنده دارد.

در مقابل طی یک قرارداد، پیمانکار متعهد می‌شود که در زمان مقرر و قید شده در قرارداد، به تعهدات خود (تحویل واحد یا واحدها) عمل کند. در واقع پیمانکار برای تامین مالی خود اقدام به فروش واحد یا واحدها می‌کند.

اگر بخواهیم قرارداد سلف را با توجه به مثال بالا تعریف کنیم، باید اینگونه بگوییم که:

در حقیقت فروشنده از طریق قرارداد سلف، وجه مورد نیاز خود را از خریدار می‌گیرد و در تاریخ مشخصی کالای مشتری را به او تحویل می‌دهد.

در بیشتر کشور‌ها قراردادهای سلف خارج از بازار بورس و در قالب یک قرارداد توافقی انجام می‌شود؛ اما در ایران چنین نیست و این نوع قراردادها در بازار بورس و براساس استانداردهای خاصی انجام می‌شوند.

تحویل کالا در بورس کالای ایران، از جانب سازمان‌های نظارتی بورس تضمین می‌شود. علاوه بر این؛ بر طبق این قرارداد، کالاها با قیمتی پایین‌تر از قیمت نقدی، به مشتریان فروخته خواهد شد. (اگر این قابلیت وجود نداشته باشد، تقریبا استفاده از این قرارداد کارایی خاصی برای خریدار نخواهد داشت).

در این قرارداد اگر شما، کالایی را برای خود خریده باشید، در واقع کالا را با قیمتی پایین‌تر از قیمت واقعی خود خریداری کرده‌اید و اگر به قصد فروش خریداری کرده باشید، می‌توانید از تفاوت قیمت خرید و فروش آن سود به دست آورید.

در واقع در این نوع از قرارداد، خریدار امیدوار است قیمت کالا در آینده افزایش یابد؛ بنابراین، می‌توان گفت که انگیزه معامله‌گران از عقد قرارداد سلف با هم متفاوت است.

فروشندگان یا تولیدکنندگان کالا و خدمات، برای این که بتوانند برای فروش و تولید خود برنامه‌ریزی کنند، به قرارداد سلف روی می‌آورند. فروشنده با عقد قرارداد سلف، از یک طرف مطمئن می‌شود که بعد از تولید محصول، خریداری برای آن وجود دارد و از طرف دیگر مطمئن می‌شود که با کسری بودجه مواجه نخواهد شد.

از سوی دیگر؛ خریدار قرارداد سلف می‌تواند با خرید کالا و خدمات مورد نیاز خود، برای تولید و فروش آینده شرکت برنامه‌ریزی انجام دهد. همچنین، خریدار دیگر نگرانی بابت افزایش قیمت کالای مورد نظر خود را نخواهد داشت.

معایب قرارداد سلف چیست؟

از محدودیت‌های قرارداد سلف، غیرقابل انتقال بودن آن است.

در قرارداد سلف خریدار باید تا زمان تحویل گرفتن کالا منتظر بماند و حق انتقال آن را به شخص دیگری ندارد.

علاوه بر این، دارندگان این نوع قرارداد معمولا با مشکل نقدشوندگی مواجه هستند و نمی‌توانند نسبت به تغییرات قیمت واکنش نشان دهند. مهم تر از همه این موارد، مشکل عدم وجود بازار ثانویه برای معاملات اوراق سلف نیز وجود دارد.

بنابراین، می‌توانیم محدودیت‌های زیر را برای قرارداد سلف نام ببریم:

• مشکل نقدشوندگی
• عدم وجود بازار ثانویه
• عدم توجه زیاد فعالان بازار مالی به این نوع قرارداد
• عدم امکان عکس‌العمل نسبت به تغییر قیمت

به این ترتیب، مهم‌ترین مشکل در قرارداد سلف، مشکل نقدشوندگی و نبود یک بازار ثانویه برای آن است.

برای رفع این مشکلات و محدودیت‌ها، قراردادی طراحی شده که پیش از سررسید می‌توان آن را به شخص دیگری انتقال داد؛ به این قرارداد، قرارداد سلف موازی استاندارد می‌گویند.

اوراق سلف موازی استاندارد چیست؟

معاملات قرارداد سلف موازی استاندارد، شکل تکامل یافته‌ای از معاملات سلف عادی در بازار فیزیکی بورس کالا و انرژی است.

همانطور که گفتیم، یکی از معایب قرارداد سلف عادی، نداشتن بازار ثانویه است که برای رفع این مشکل و محدودیت، قراردادهای سلف موازی ایجاد شده‌اند.

در واقع در قراردادهای سلف عادی، امکان فروش کالای مورد نظر به شخص ثالث وجود ندارد؛ اما در قراردادهای سلف موازی استاندارد، خریدار قبل از موعد سررسید قرارداد، می‌تواند همان میزان پایه‌ای که خرید انجام داده است را به شخص ثالثی در بازار واگذار کند.

قرارداد سلف موازی استاندارد از ابزارهای بازار مالی بورس کالای ایران به شمار می‌رود. از برتری‌های این اوراق می‌توان به نقدشوندگی آن‌ها اشاره کرد؛ چراکه به دلیل وجود بازارگردان‌ها به راحتی می‌توان این اوراق را به وجه نقد تبدیل کرد.

یکی دیگر از برتری‌های این اوراق، معافیت مالیاتی است که بر اساس قانون بازار اوراق بهادار تعیین شده است.

محدودیت‌های موجود در قرارداد سلف عادی که منجر به ایجاد قراردادهای سلف موازی استاندارد شده است.

دارایی پایه در اوراق سلف موازی استاندارد به چه معناست؟

در قراردادهای سلف، مقدار مشخصی از یک دارایی تحت عنوان دارایی پایه معامله می‌شود.

بر طبق قرارداد، فروشندگان موظف هستند در زمان مقرر کالا را به خریدار تحویل دهند؛ این تاریخ مهم است و در قرارداد ذکر می‌شود. پس از آن خریداران می‌توانند این قرارداد‌ها را در قالب قرارداد سلف موازی به شخص ثالثی در بازار ثانویه بفروشند.

فروشنده اوراق سلف موازی استاندارد، فارغ از قیمت دارایی پایه، یک مقدار سود حداقلی را برای سرمایه‌گذاران در قالب اختیار فروش در موعد سررسید ضمانت می‌کند.

اختیار خرید و فروش تبعی در اوراق سلف موازی چیست؟

به منظور پوشش ریسک ناشی از نوسانات قیمت دارایی پایه در قرارداد سلف موازی استاندارد، می‌توان از ابزار اختیارات خرید و فروش تبعی استفاده کرد.

اما این اختیارات به چه معناست و چگونه می‌توانند در اوراق سلف موازی استاندارد، ریسک ناشی از نوسانات دارایی پایه را اوراق سلف از کجا آمد؟ پوشش دهند؟

اختیار فروش تبعی

اختیار فروش تبعی اختیاری است که از سوی فروشنده، همزمان با معامله سلف به خریدار داده می‌شود. بر مبنای این اختیار، خریدار می‌تواند تعداد مشخصی از دارایی پایه را به قیمت “قیمت اعمال” تعیین‌شده در “مشخصات قرارداد” به فروش برساند.

در قرارداد سلف موازی استاندارد این اختیار تنها به خریدار سلف موازی استاندارد انتقال می‌یابد.

اختیار خرید تبعی

اختیار خرید تبعی اختیاری است که از سوی خریدار همزمان با معامله سلف به عرضه‌کننده داده می‌شود.

بر مبنای این اختیار، خریدار می‌تواند تعداد معینی از دارایی پایه را در موعد سررسید و به نرخ اعمال مشخص شده در قرارداد، به عرضه‌کننده انتقال دهد.

با توجه به تعاریفی که از اختیار خرید و فروش تبعی ارائه دادیم، در قراردادهای سلف موازی استاندارد، در صورتی که قیمت کالا افزایش یابد، امکان محدود کردن زیان عرضه‌کننده اوراق، وجود دارد.

بازدهی این اوراق مرتبط با قیمت کالا (دارایی پایه) است؛ به عبارتی اختیارات تبعی، کسب سود را با نرخ مشخص برای سرمایه‌گذار تضمین می‌کند.

اما سوال اینجاست که اگر زمانی، خریدار اوراق سلف موازی استاندارد اقدام به فروش این اوراق در بازار ثانویه کند، خریداری در بازار وجود نداشته باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟ در این زمان بازارگردان به تعهدات خود عمل کرده و این اوراق را خریداری می‌کند.

معمولا چه کسانی از اوراق سلف موازی استفاده می‌کنند؟

یکی از راه‌های تامین مالی مناسب برای شرکت‌ها و واحدهای تولیدی که با کسری منابع روبه‌رو می‌شوند، استفاده از این اوراق است. بنابراین، یکی از عرضه‌‌کنندگان این اوراق، شرکت‌های تولیدی هستند.

در مقابل عرضه‌کنندگان، خریداران قرار دارند. منظور از خریداران، سرمایه‌گذاران و افرادی هستند که منابع مالی مازاد دارند. این افراد می‌توانند شخصیت‌های حقیقی یا حقوقی باشند که به دنبال کسب منفعت و سود هستند.

مزایای استفاده از قرارداد سلف موازی استاندارد برای خریدار

از مزایای این قراردادها برای سرمایه‌گذار، می‌توان به سود تضمین شده‌ای که در یک بازه زمانی مشخص به خریدار تعلق می‌گیرد اشاره کرد.

منظور از سود تضمین شده این است که وقتی عرضه کننده به خریدار همراه با قرارداد، یک اختیار فروش تبعی می‌دهد، به این معنی است که اگر در تاریخ سررسید، قیمت کالا پایین‌تر از قیمت توافقی در اختیار فروش باشد، دارنده اختیار معامله در صورت تمایل می‌تواند از اختیار خود استفاده کند و عرضه‌کننده موظف است که با همان قیمت درج شده در اختیار، کالاها را خریداری کند.

در این صورت یک سود تضمین شده‌ای به خریدار تعلق می‌گیرد. اگر قیمت دارایی پایه به مقدار زیادی افزایش یابد، علاوه بر سود تضمین شده، یک سود مازاد هم به خریدار تعلق خواهد گرفت.

در صورتی که در تاریخ سررسید قرارداد، قیمت کالا بسیار بیشتر از قیمت توافقی یعنی همان قیمت اعمال باشد، خریدار حق این را دارد که اختیار فروش خود را اعمال نکند و کالاها را با قیمت بالاتر در بازار عادی بفروشد.

مزایای استفاده از قرارداد سلف موازی استاندارد برای عرضه‌کننده

همان‌طور که در توضیح اختیار خرید تبعی گفتیم، این اختیار در کنار قرارداد سلف موازی استاندارد از خریدار به عرضه‌کننده داده می‌شود. یعنی ناشر یا همان عرضه‌کننده این اختیار را دارد که در سررسید با قیمت اعمال شده، دارایی را بخرد یا نخرد.

اگر در تاریخ سررسید، قیمت بازار کالا بیشتر از قیمت توافق شده در اختیار خرید باشد، عرضه‌کننده می‌تواند اختیار خرید خود را فعال کرده و سرمایه‌گذار موظف است که با همان قیمت درج شده در قرارداد کالا را به عرضه‌کننده بدهد.

با این اختیار عرضه‌کننده در برابر نوسانات قیمتی دارایی پایه مصون می‌ماند.

همچنین اگر قیمت روز دارایی پایه یا همان کالا، پایین‌تر از قیمت درج شده در اختیار باشد، عرضه‌کننده می‌تواند از اختیار خرید خود استفاده نکند و در بازار آزاد، کالا را با قیمت پایین خریداری کند.

علاوه بر مواردی که به عنوان مزایا برای هر یک از طرفین ذکر کردیم، مزایای کلی دیگری نیز وجود دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• معاملات سلف موازی استاندارد، معاف از مالیات بر درآمد هستند.
• نقدشوندگی این اوراق با حداقل سود تعیین شده در معاملات، توسط بازارگردان در بازار ثانویه تضمین می‌شود.
• وجوه حاصل از فروش اوراق سلف موازی استاندارد، امکان تامین مالی سرمایه‌گذاری‌های مختلف را برای عرضه‌کننده فراهم می‌کند.
• علاوه بر تامین مالی عرضه‌کننده، این اوراق خریدار و فروشنده را در مقابل نوسانات قیمت یا سود و زیانی که به موجب تغییرات قیمت در آینده به وجود خواهند آمد، محافظت می‌کند.

آیا واقعا اوراق سلف موازی استاندارد امکان نقد شدن دارند؟

با توجه به اینکه عموم مردم از این اوراق استفاده نمی‌کنند، ممکن است با خود فکر کنید که نقدشوندگی این اوراق بسیار کم است.

اما نگران نباشید، موجودیتی به نام بازارگردان در بازار این اوراق وجود دارد که اگر قصد فروش اوراق خود را داشته باشید ولی مشتری در بازار برای آن وجود نداشته باشد، بازارگردان این اوراق را خریداری خواهد کرد. پس دیگر بابت نقدشوندگی این اوراق نگران نباشید.

شما می‌توانید در سایت مدیریت فناوری بورس تهران با جستجوی نماد مورد نظرتان و یا عبارت سلف، نمادهای مورد معامله در بازار سلف موازی استاندارد را مشاهده کنید.

لیست اوراق سلف موازی استاندارد قابل معامله در بازار ثانویه

چه کالاهایی در قالب اوراق سلف قابل معامله هستند؟

1. اولین ویژگی این کالاها این است که، باید قابلیت “انتقال فیزیکی کالا” را داشته باشند. به عنوان مثال، شمش فولاد، ورقه گرم فولاد، سنگ آهن، نفت و… از نمونه‌هایی هستند که عرضه‌کننده می‌تواند در تاریخ سررسید، آن‌ها را به خریداران تحویل دهد.
2. دومین ویژگی این این است که، کالاهایی می‌توانند در قالب این قرارداد معامله شوند که هیچ محدودیت قانونی و قیمتی برای آن‌ها وجود نداشته باشد. منظور از محدودیت قیمتی این است که این دارایی پایه از طریق دولت قیمت‌گذاری نشده باشد و بتوان آن را توسط معاملات انجام شده در بازار قیمت‌گذاری کرد.

چگونه می‌توان معاملات ثانویه اوراق سلف موازی استاندارد انجام داد؟

اگر شرکت یا تولیدکننده‌ای جهت تامین مالی خود، قصد داشته باشد که یکی از دارایی‌های پایه خود را در قالب قرارداد سلف بفروشد، باید مراحل زیر را طی کند:

1. در ابتدا باید به یک نهاد مالی به عنوان مشاور پذیرش مراجعه کند. سپس مجوزهای لازم را دریافت نموده و قرارداد را منعقد نماید. در این مرحله، باید بازارگردان هم انتخاب کند.
2. بعد از مرحله اول، دیگر لازم نیست عرضه‌کننده کاری انجام دهد. مشاور پذیرش به نمایندگی از عرضه‌کننده به شرکت بورس کالا مراجعه می‌کند و مدارک و مستندات لازم را جهت بررسی به آن‌ها تحویل می‌دهد.
3. در قدم بعدی، مشاور مالی منتخب، تضمین مورد نظر سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه را آماده و به این سازمان ارائه می‌دهد.
4. در نهایت، در صورت عدم وجود مشکل در این فرآیند، مشاور پذیرش جهت انتشار اوراق سلف موازی، به بورس کالا مراجعه می‌کند.

سخن پایانی

شرکت‌ها و تولیدکننده‌ها، به منظور تامین مالی خود اقدام به عرضه یک دارایی پایه در بازار بورس می‌کنند. این عرضه به وسیله اوراق قرارداد سلف عادی یا سلف موازی انجام می‌شود. در این قرارداد خریدارانی نیز وجود دارند که با خرید اوراق سلف، می‌توانند کالای مورد نظر خود را با قیمت کمتری پیش‌خرید کرده و با فروش به موقع آن، سود خوبی به دست آورند.

در این مقاله، درباره قرارداد و اوراق سلف در بازار بورس ایران و نحوه عرضه و خرید آن صحبت کردیم. امیدواریم که این مقاله برای شما مفید باشد.

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

اوراق سلف موازی چیست؟ مزایای تامین مالی از این روش چیست؟

طرح اوراق سلف موازی استاندارد این روزها به یک بحث داغ تبدیل شده است؛ طرحی که در راستای تامین منابع مالی مورد نیاز دولت، جمع‌آوری نقدینگی از سطح جامعه و البته کاهش تورم ارائه شده است و اگر همه چیز خوب پیش برود، هم به نفع دولت خواهد بود و هم سود مناسبی نصیب سرمایه‌گذاران خواهد کرد. در این مطلب، اوراق سلف موازی را اوراق سلف از کجا آمد؟ به شما معرفی می‌کنیم و جزئیاتی را درباره طرح دولت بررسی خواهیم کرد.

منظور از اوراق سلف موازی چیست؟

قراردادهای سلف یکی از قراردادهای پرکاربرد محسوب می‌شوند که هم در بازارهای سنتی و هم در بازارهای مدرن کاربرد دارند. در قرارداد سلف، یک کالا یا دارایی به عنوان پایه در نظر گرفته می‌شود. برای مثال در طرح جدید دولت، نفت به عنوان پایه قرارداد در نظر گرفته شده است. خریدار، تمامی بها را در ابتدا می‌پردازد و در موعد سررسید، کالا را دریافت می‌کند. موعد سررسید معمولا بین یک تا دو سال است و بنابراین این اوراق، به عنوان ابزار تامین مالی کوتاه‌مدت شناخته می‌شوند.

در این روش، فروشنده قبل از تولید محصول، تمامی بهای آن را دریافت می‌کند. این مسئله از دو جهت به نفع فروشندگان است: نخست این که نیازی نیست نگران پیدا کردن خریدار برای محصول خود باشند و دوم، منابع مالی مورد نیازشان تامین می‌شود. اوراق سلف موازی، محدودیت‌ها و دشواری‌های وام‌های بانکی و اوراق دیگر را ندارند و به همین دلیل، توانسته‌اند تا حدود زیادی توجه فعالان عرصه اقتصاد را به خود جلب کنند.

سود اوراق سلف موازی چگونه پرداخت می‌شود؟

همان طور که اشاره کردیم، اوراق سلف موازی سررسید یک تا دو ساله دارند. در این مدت به دارندگان اوراق سودی پرداخت نمی‌شود و اصل پول به همراه سود آن در پایان دوره به صورت یک جا پرداخت خواهد شد. این اوراق حداقل سود تضمین‌شده دارند. یعنی بدون توجه به رشد یا سقوط قیمت کالای پایه، درصد مشخصی از سود به دارندگان پرداخت می‌شود. با رشد قیمت دارایی پایه، این سود نیز تا سقف مشخصی امکان رشد خواهد داشت.

خریداران می‌توانند تا پایان دوره، اوراق را نزد خود نگه دارند یا هر زمان که خواستند آن را در بورس به فروش برسانند. این ویژگی قابلیت نقدشوندگی اوراق سلف موازی را بالا می‌برد و ریسک آن را کمتر می‌کند.

مزایای تامین مالی از طریق اوراق سلف موازی استاندارد

اوراق سلف موازی مزایای متعددی دارند که به برخی از آن‌ها اشاره کردیم. موارد زیر را می‌توان به عنوان مزایای این اوراق مطرح کرد:

• در این گونه اوراق، کشف قیمت به صورت لحظه‌ای و بر اساس خرید و فروش‌ها انجام می‌شود و بنابراین شفافیت بیشتری دارد.
• این قرارداد ریسک پایینی دارد، زیرا یک درصد سود تضمینی برای آن‌ در نظر گرفته شده است.
• قید موازی در این نوع اوراق، به معنای امکان فروش آن‌ها در بازار ثانویه است. خریداری که قبل از موعد سررسید بخواهد پول خود را نقد کند، می‌تواند تغییر وضعیت دهد و اوراق را با قیمت مناسب به فروش برساند.
• قابلیت نقدشوندگی این اوراق بالا است و این مسئله موجب می‌شود مردم رغبت بیشتری به سرمایه‌گذاری در آن نشان دهند.

اوراق سلف موازی دولتی چه ویژگی‌هایی دارد؟

احتمالا خبرهای مربوط به اوراق سلف موازی استاندارد دولتی را شنیده‌اید. طرحی که با وعده گشایش اقتصادی ارائه شده و در همین مدت کوتاه، موافقان و مخالفان سرسختی پیدا کرده است. دارایی پایه این اوراق، نفت است. در حقیقت دولت نفت را به مردم پیش‌فروش می‌کند.

در حال حاضر، قیمت نفت سنگین ایران در حدود ۴۴ دلار و نرخ ارز نیز در سامانه سنا در حدود ۲۲ هزار تومان است. با توجه به این اعداد، فروش اوراق می‌تواند در طول یک سال آینده، مبلغی در حدود ۱۹۳ هزار میلیارد تومان نصیب دولت کند.

همان طور که گفتیم سررسید اوراق سلف موازی تا دو سال است و این یعنی دولت پیش‌بینی کرده است که تا دو سال آینده وضعیت درآمدهای ارزی تغییر می‌کند؛ این تغییر یا از طریق مذاکره و رفع تحریم‌ها امکان‌پذیر است یا از طریق ایجاد کانال‌های جدید فروش نفت. برای مثال ممکن است کشور چین مقدار بیشتری از نفت ایران را خریداری کند که در این صورت، گشایشی در زمینه درآمدهای ارزی پدید خواهد آمد.

در نتیجه این وضعیت، اوراق سلف موازی که بر پایه نفت عرضه شده بودند نیز سود خواهند کرد و این شرایط، هم به نفع دولت است و هم سرمایه‌گذاران. با عرضه این اوراق، دولت حجم عظیمی از نقدینگی موجود در جامعه را به خود جذب می‌کند و از آن در راستای تامین منابع مالی و اجرای طرح‌های توسعه مرتبط با حوزه نفت بهره می‌برد.

برای جذاب‌تر کردن سرمایه‌گذاری در این طرح، دولت ویژگی‌های مختلفی را در نظر گرفته است. مهمترین نکته این است که این اوراق بدون ضرر هستند. حتی با کمتر شدن قیمت نفت و دلار نیز یک درصد سود تضمین‌شده برای خریداران وجود خواهد داشت.

گفته می‌شود نرخ سود اوراق سلف موازی، معادل نرخ سود سپرده‌های بلندمدت بانکی در نظر گرفته می‌شود. در این حالت، حتی اگر قیمت نفت افت کند، سرمایه‌گذار نه تنها ضرر نخواهد کرد بلکه در موعد سررسید سودی معادل سود سپرده‌های بانکی را نیز دریافت می‌کند. در صورت افزایش قیمت نیز، هم از رشد قیمت‌ها بهره‌مند می‌شود و هم سود بانکی را دریافت می‌کند. این مسئله به ویژه برای افرادی که قصد سرمایه‌گذاری دو ساله دارند بسیار جذاب خواهد بود.
دارندگان اوراق که قبل از موعد سررسید و در بازار ثانویه قصد فروش داشته باشند، لازم است به این نکته توجه کنند که قیمت اوراق در بازار، به انتظار بستگی دارد. قابلیت نقدشوندگی این اوراق بالا است و اما قیمت آن‌ها به وضعیت بازار بستگی دارد. البته حتی در صورتی که خریداری نباشد، می‌توانید اوراق را به فروش برسانید؛ زیرا احتمالا یک بازارگردان برای این اوراق در نظر گرفته می‌شود.

این طرح مخالفانی نیز دارد. به ویژه برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی معتقدند که فروش اوراق سلف موازی ممکن است پر خطر باشد. در صورتی که پیش‌بینی‌های دولت در زمینه رشد قیمت نفت و حل مشکلات ارزی به وقوع نپیوندد، تامین هزینه و تعهد به دولت بعدی تحمیل خواهد شد و در زمان سررسید اوراق، دولت جدید با چالش تامین حجم زیادی منابع مالی مواجه می‌شود. لازم به ذکر است که نرخ فروش نفت در زمان سررسید بر اساس قیمت دلار در همان تاریخ در سامانه سنا مشخص خواهد شد.

جمع‌بندی

تحریم‌ها و محدودیت فروش نفت، اقتصاد کشور را با مشکلات جدی مواجه کرده است و دولت همواره به دنبال راهکار جدیدی برای رفع این مشکلات است. اوراق سلف موازی استاندارد بر پایه نفت راهکار جدیدی است که با جمع‌آوری نقدینگی از مردم و تبدیل درآمد آتی به درآمد فعلی، سعی در تامین منابع مالی دولت و کنترل نقدینگی دارد. این اوراق با امید به بهبود وضعیت نفت و دلار در دو سال آینده منتشر می‌شوند، اما در هر صورت، برای سرمایه مردم، ریسکی در پی نخواهند داشت.

اوراق سلف موازی چیست؟

همانطور که در جریان هستید و احتمالا از منابع مختلف شنیده اید، بحثی که این روزها تنور آن خیلی داغ شده و در اخبار و فضای مجازی واکنش های زیادی در بر داشته، بحث طرح اوراق سلف موازی استاندارد است. طرحی که در راستای تامین منابع مالی مورد نیاز دولت، جمع ‌آوری نقدینگی از سطح جامعه و البته کاهش تورم ارائه شده است و اگر همه چیز خوب پیش برود، هم به نفع دولت خواهد بود و هم سود مناسبی نصیب سرمایه‌ گذاران این طرح خواهد شد. طرحی که احتمالا درمورد آن اطلاعات کمی دارید و یا از آن چیزی نمی دانید. در این مقاله به بررسی و شناخت بیشتر این طرح خواهیم پرداخت.

اوراق سلف موازی چیست؟

در دنیای امروز، قراردادهای سلف یکی از قراردادهای پرکاربرد محسوب می‌شوند که هم در بازارهای سنتی و هم در بازارهای مدرن دنیا کاربرد زیادی دارند. در قرارداد اوراق سلف، یک کالا یا دارایی به عنوان پایه و اساس قرارداد در نظر گرفته می‌شود. برای مثال در طرح جدید دولت که طرح پیش فروش بشکه های نفت میباشد، نفت به عنوان پایه و اساس قرارداد در نظر گرفته شده است. خریدار، تمامی بها را در ابتدا می ‌پردازد و در موعد سر رسید، کالا را دریافت می‌کند. همچنین موعد سر رسید این اوراق معمولا بین یک تا دو سال است. بنابراین این اوراق، به عنوان ابزار تامین مالی بلند مدت شناخته می‌شوند.

فرآیند پیش فروش این اوراق چگونه است؟

در این روش، فروشنده قبل از تولید محصول، تمامی بهای آن را دریافت می‌کند. این مسئله از دو جهت به نفع فروشندگان است. اول این که جای نگرانی به جهت نبودن خریدار برای محصول وجود ندارد و دوم این که، منابع مالی مورد نیازشان تامین می‌شود. اوراق سلف موازی، محدودیت‌ها و دشواری‌ های وام‌ های بانکی و اوراق دیگر را ندارد و به همین دلیل، توانسته‌ است تا حدود زیادی توجه فعالان عرصه اقتصاد و تحلیل گران بازارهای مالی را به خود جلب کند.

سود اوراق سلف موازی چگونه پرداخت میشود؟

اوراق سلف موازی، سر رسید یک تا دو ساله دارند. در این مدت به دارندگان اوراق سودی پرداخت نمی‌شود و اصل پول به همراه سود آن در پایان دوره به صورت یک جا پرداخت خواهد شد. این اوراق سود تضمین‌ شده دارند؛ یعنی بدون توجه به رشد یا سقوط قیمت کالای پایه، درصد مشخصی از سود به دارندگان پرداخت می‌شود. با رشد قیمت دارایی پایه، این سود نیز تا سقف مشخصی امکان رشد خواهد داشت. خریداران می ‌توانند تا پایان دوره، اوراق را نزد خود نگه دارند و یا هر زمانی که بخواهند، آن را در بورس به فروش برسانند. این ویژگی قابلیت نقدشوندگی اوراق سلف موازی را بالا می‌برد و ریسک آن را کمتر می‌کند.

اوراق سلف موازی یعنی چه

تامین مالی از طریق اوراق سلف موازی استاندارد چه مزایایی دارد؟

معاملات در این اوراق مزایایی دارد که در ادامه به چند مورد از آن اشاره میشود؛ نخستین مزیت این اوراق، کشف قیمت به صورت لحظه‌ ای و بر اساس خرید و فروش‌ ها انجام میشود و بنابراین شفافیت بیشتری دارد. دومین مزیت این اوراق این است که، این قرارداد ریسک پایینی دارد، زیرا یک درصد سود تضمینی برای آن‌ در نظر گرفته شده است. مزایای دیگر این اوراق این است که، در نام این اوراق واژه موازی قید شده است؛

قید واژه موازی در این نوع اوراق سلف از کجا آمد؟ اوراق، به معنای امکان فروش آن‌ ها در بازار ثانویه است. خریداری که قبل از موعد سررسید بخواهد پول خود را نقد کند، می‌تواند تغییر وضعیت دهد و اوراق را با قیمت مناسب به فروش برساند. همچنین دیگر مزایای این اوراق میزان نقدشوندگی آن است. قابلیت نقدشوندگی این اوراق بالا است و این مسئله موجب می‌شود مردم رغبت بیشتری به سرمایه‌ گذاری در آن نشان دهند.

اوراق سلف موازی دولتی چه ویژگی‌هایی دارد؟

حتما خبرهای مربوط به اوراق سلف موازی استاندارد دولتی را از منابع مختلف شنیده‌اید. طرحی که با وعده گشایش اقتصادی توسط رئیس جمهور کشور مطرح شد و ظرف گذشت چند روز از اعلام این طرح، واکنش های زیادی را در پی داشته است. مواردی که باید در رابطه با این طرح بدانیم این است که دارایی پایه این اوراق، نفت میباشد و در حقیقت دولت نفت را به مردم پیش‌ فروش می‌کند. موعد سر رسید اوراق سلف موازی دو ساله است و این یعنی دولت پیش ‌بینی کرده است که تا دو سال آینده وضعیت درآمدهای ارزی تغییر می‌کند؛
این تغییر یا از طریق مذاکره و رفع تحریم‌ ها امکان ‌پذیر است و یا از طریق ایجاد کانال ‌های جدید فروش نفت؛ برای مثال ممکن است کشور چین مقدار بیشتری از نفت ایران را خریداری کند که در این صورت، گشایشی در زمینه درآمدهای ارزی پدید خواهد آمد.

سلف و اوراق بورس

این طرح، به نفع مردم است یا به نفع دولت؟

در نتیجه پاراگراف قبل باید گفت که، اوراق سلف موازی که بر پایه نفت عرضه شده بودند نیز سود خواهند کرد و این شرایط، هم به نفع دولت است و هم به نفع سرمایه‌ گذاران؛ با عرضه این اوراق، دولت حجم عظیمی از نقدینگی موجود در جامعه را به خود جذب می‌کند و از آن در راستای تامین منابع مالی و اجرای طرح‌ های توسعه مرتبط با حوزه نفت بهره می‌برد. همچنین دولت ویژگی‌ های مختلفی را جهت جذاب تر کردن این طرح در نظر گرفته است. مهمترین نکته در رابطه با اوراق سلف موازی این است که این اوراق بدون ضرر هستند؛
حتی با کمتر شدن قیمت نفت و دلار نیز یک درصد سود تضمین شده برای خریداران وجود خواهد داشت.

نرخ سود این اوراق چگونه است؟

گفته می‌شود نرخ سود اوراق سلف موازی، معادل نرخ سود سپرده ‌های بلندمدت بانکی در نظر گرفته می‌شود. در این حالت، حتی اگر قیمت نفت افت کند، سرمایه‌گذار نه تنها ضرر نخواهد کرد بلکه در موعد سر رسید سودی معادل سود سپرده‌ های بانکی دریافت می‌ کند. همچنین، در صورت افزایش قیمت نفت، هم از رشد قیمت ‌ها بهره‌مند میشود و هم سود بانکی را دریافت می‌کند. این مسئله به ویژه برای افرادی که قصد سرمایه‌ گذاری های بلندمدت یک ساله و یا دو ساله دارند بسیار جذاب خواهد بود.

همچنین، دارندگان اوراق که قبل از موعد سر رسید و در بازار ثانویه قصد فروش این اوراق را داشته باشند، لازم است به این نکته توجه کنند که قیمت اوراق در بازار، به انتظار سرمایه گذار بستگی دارد. قابلیت نقدشوندگی این اوراق بالا است ولی قیمت آن‌ ها به وضعیت بازار بستگی دارد. البته حتی در صورتی که خریداری وجود نداشته باشد، می‌توانید این اوراق را به فروش برسانید؛ زیرا احتمالا یک بازارگردان برای این اوراق در نظر گرفته می‌شود.

تامین مالی از طریق اوراق سلف موازی استاندارد چه معایبی دارد؟

همچنین این طرح مخالفانی نیز دارد؛ به ویژه برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی که معتقدند فروش اوراق سلف موازی ممکن است پر خطر باشد. در صورتی که پیش ‌بینی‌های دولت در زمینه رشد قیمت نفت و حل مشکلات ارزی به وقوع نپیوندد، تامین هزینه و تعهد این طرح، به عهده دولت بعدی خواهد بود و در زمان سررسید اوراق، دولت جدید با چالش تامین حجم زیادی از منابع مالی مواجه میشود. لازم به ذکر است که نرخ فروش نفت در زمان سررسید بر اساس قیمت دلار در همان تاریخ در سامانه سنا مشخص خواهد شد.

پس این طرح میتواند تیری در تاریکی باشد؛ زیرا دولت کنونی، در هر صورت از این طرح جان سالم به در می برد؛ چرا که اگر پیش بینی های دولت درست از آب در بیاید و این اوراق سود خوبی را نصیب سهامداران کند، این دولت مردان در آینده ادعا خواهند کرد که این طرح ما بود که این گونه به ثمر نشست. اگر هم که پیش بینی های دولت غلط از آب در بیاید، چون عمر هشت ساله این دولت یکسال دیگر به اتمام می رسد و این طرح دوساله است، این طرح بلای جان دولت بعد خواهد شد.

در رابطه با بازار گاوی و خرسی و ویژگی هاش چیزی نمیدونی؟ » بازار گاوی و خرسی چیست؟

نتیجه گیری و کلام آخر

خب دوستان تا حدودی سعی کردیم که این مطلب را بیاموزیم و امیدواریم این مقاله برای شما تازه و قابل درک بوده باشد. همچنین همیشه در معاملات خود اصول و قواعدی همچون حد سود و حد ضرر و… را رعایت کنید و همواره به دیدگاه و استراتژی خود پایبند باشید؛ چرا که در این صورت حتما برنده خواهید بود. همواره موفق و پر سود باشید.

سوالات متداول در رابطه با اوراق سلف موازی

در قرارداد اوراق سلف، یک اوراق سلف از کجا آمد؟ کالا یا دارایی به عنوان پایه و اساس قرارداد در نظر گرفته می‌شود که طی شرایط و ضوابطی به فروش خواهد رسید.

موعد سر رسید این اوراق معمولا بین یک تا دو سال است.

نرخ سود اوراق سلف موازی، معادل نرخ سود سپرده ‌های بلندمدت بانکی در نظر گرفته می‌شود.

جزییات فروش اوراق سلف نفتی در بورس انرژی

خبر انتشار اوراق سلف نفتی در روز یک‌شنبه آینده، سر و صدای بسیاری به پا کرده است؛ تا جایی که این خبر بلافاصله به سرتیتر برخی از رسانه‌ها تحت عنوان جزییات طرح گشایش اقتصادی رییس‌جمهور تبدیل شد.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، در هفته‌های گذشته دولتی‌ها بارها درباره طرحی صحبت کرده‌اند که به طرح گشایش اقتصادی موسوم است. اما واقعیت این است که درخصوص بسته پیشنهادی دولت به شورای هماهنگی‌های اقتصادی سران سه‌قوه، هنوز هیچ‌ خبر قطعی و یا جمع‌بندی مشخصی مطرح نشده است.

روز دوشنبه هفته گذشته عبدالناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی اعلام کرد: در جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی موضوع طرح گشایش اقتصادی مطرح خواهد شد و مورد بررسی قرار می‌گیرد.

وی تاکید کرد: هنوز ابعاد کارشناسی این طرح مورد بررسی قرار نگرفته است، اما پیش از بررسی ابعاد کارشناسی این موضوع، نتایج آن به اطلاع عموم خواهد رسید.

فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد نیز روز چهارشنبه هفته گذشته خبر داد: طرح گشایش اقتصادی در آینده‌ای نزدیک اطلاع‌رسانی می‌شود و امیدوارم از بابت این تحول اساسی در بازار سرمایه ایجاد شود.

داستان از چه قرار بود؟

اما در خبری که دیروز منتشر شد، آمد: نخستین مرحله از فروش اوراق سلف نفتی با عرضه بیش از ۵۰۰ هزار بشکه نفت یک‌شنبه آینده ۲۶ مرداد ماه در تالار بورس انرژی عرضه خواهد شد. این خبر این ابهام را ایجاد کرد که دولت اجرای طرح گشایش اقتصادی را آغاز کرده است.

بر اساس اطلاعیه‌ای که در روی سایت کدال منتشر شده، در روز یک‌شنبه آینده ۵۲۹ هزار و ۳۱۲ بشکه نفت‌خام سنگین ایران عرضه خواهد شد. قیمت هر بشکه نیز ۹۴۴ هزار و ۶۲۲ تومان تعیین شده است. حداقل خرید برای هر نفر در این عرضه اولیه یک بشکه و حداکثر ۲۰ هزار بشکه است.

بر اساس این اطلاعیه، حداکثر ۱۰ روز کاری پس از پایان دوره عرضه اولیه معاملات ثانویه این اوارق آغاز می‌شود.

بنا به این گزارش، برخلاف وعده‌های دولت برای بدهکار نکردن دولت آینده، اوراق سلف نفتی دو ساله بوده و اوراق سلف از کجا آمد؟ سر رسید قرارداد ۲۶ مرداد ۱۴۰۱ است.

ساعت معاملات ثانویه نیز از ساعت ۸ و ۳۰ دقیقه تا ۱۲ و ۳۰ دقیقه روزهای کاری بورس تعیین شده است.

تمرین دولت برای فروش گسترده نفت‌خام به مردم؟

گزارش‌ها حاکی از آن است که هر چند این عرضه با آنچه دولت تحت‌عنوان طرح گشایش اقتصادی اعلام کرده است تفاوت‌ دارد، اما به نظر می‌رسد تامین مالی نفتی از مسیر عرضه اوراق برای ۲ میلیون بشکه دارایی با پایه نفتی، بیشتر به یک بازی تمرینی پیش از اجرای طرح اصلی دولت، برای فروش گسترده نفت‌خام به مردم شبیه است.

اخیرا دولت طرح پیش فروش نفت خام با استفاده از اوراق سلف موازی نفتی را به شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا ارائه داده و این طرح هنوز در این شورا به تصویب نرسیده است.

اوراق فعلی بورس انرژی که یک‌شنبه عرضه می‌شوند، 2 ساله و بر پایه نفت خام سنگین صادراتی ایران بوده و حداقل اوراق سلف از کجا آمد؟ میزان سود آن، 18.5 درصد و حداکثر میزان سود آن، 19 درصد است.

اما با این حال، سید علی حسینی، مدیرعامل بورس انرژی پیرامون انتشار اوراق سلف نفتی در این بازار گفت: اوراق سلف نفتی که در روز یک‌شنبه آینده در بورس انرژی عرضه می‌شود، با آنچه که رییس‌جمهور در مورد آن صحبت کرده‌اند، متفاوت است و به آن مربوط نیست. این اوراق طبق روال انتشار اوراق تامین مالی شرکت ملی نفت انجام می‌شود.

عرضه اوراق سلف نفتی همان مصوبه سران قواست؟

در این میان، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز گفت: آنچه در این چند روز اخیر در مورد آگهی عرضه برای یک‌شنبه اتفاق افتاد، هیچ ارتباطی با مصوبه سران قوا ندارد و موضوع جلسه سران قوا تسویه نقدی نیست، بلکه تحویل قطعی کالا با افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های کشور، ایجاد پالایشگاه‌های کوچک و توانمندسازی در فرآورده‌های نفتی و صادرات این مواد است که بتواند جریان مواجهه با تحریم را در اقتصاد کشور به خوبی مدیریت کند.

محمدرضا پورابراهیمی در پاسخ به سوال خبرنگاران مبنی بر اینکه آگهی اخیر سازمان بورس در ارتباط با عرضه اوراق سلف نفتی چیست و چه ارتباطی با مصوبات شورای عالی امنیت اقتصادی کشور دارد؟ اظهار داشت: موضوع طرح پیشنهادی رییس جمهوری در جلسه سران قوا که در طول یکی دو هفته اخیر مطرح شده در نشست اول با رئیس جمهور مطرح شد. دولت علاقمند است از ظرفیت فروش نفت‌خام در کشور استفاده کند که عمدتا موضوع فروش سلف است؛ به طوری که منابع آن را در حال حاضر بتواند بگیرد و تعهداتش را در آینده نسبت به ارائه و تحلیل نفت انجام دهد.

وی افزود: این موضوع در نشست نخست مورد بحث قرار گرفت و صحبتی که ما آنجا داشتیم، این بود که در حال حاضر این وضعیت در چارچوب قوانین موجود قرار دارد؛ ضمن اینکه بازار عرضه نفت و میعانات گازی در بورس انرژی مدت‌هاست که اوراق سلف از کجا آمد؟ راه افتاده، بنابراین دولت می‌تواند از ظرفیت نقدی به خوبی استفاده کند و مکانیزم و سازوکار این مهم وجود دارد.

او اظهار داشت: یکی از ماموریت‌های بورس انرژی امکان و مدیریت عرضه و تقاضا نفت خام و میعانات گازی بوده و هست اما نکته دوم این است در خصوص بحث سلف نفتی هم عمدتا نگاه این است که طی سال‌های اخیر از سال ۹۴ تاکنون وزارت نفت همه ساله به طور متوسط حدود ۸۰۰ تا هزار میلیارد تومان منابع را از بازار سرمایه در قالب فروش سلف نفتی با روش تسفیه نقدی انتهای دوره شبیه به اوراق قرضه و مشارکت با سررسید یک تا دو ساله عملیاتی کرده است. بنابراین اوراق سلف نفتی چیز جدیدی نبوده که دولت بخواهد در موضوع طرح جدید دولت در حوزه اقتصادی در موضوع فروش نفت مطرح کند، بنابراین هر دو بخش معاملات نقدی نفت خام و میعانات گازی از طریق بورس انرژی انجام شده و اوراق سلف از کجا آمد؟ در حال انجام است و معاملات سلف آن نیز که تعهدات تحویل آینده را برای دولت و وزارت نفت تعیین می کند و و منابعش را در زمان عرضه اوراق تحویل دولت می دهد وجود داشته و هست.

پورابراهیمی متذکر شد: به نظر می رسد آنچه باعث شده رییس جمهوری این موضوع را در جلسه شورای عالی هماهنگی مطرح کند که نه نیاز به مصوبه داشت و در چارچوب قانون موجود است، نگرانی از سقف مورد نیاز دولت در بحث فروش نفت خام به روش سلف است که حدود ۲۰۰ میلیون بشکه نفت است.

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: شاید نگرانی دولت از این بود که حجم عرضه نفت خام به روش سلف که منابع آن قابل توجه خواهد بود در چارجوب مجوزهای امکان استقراز دولت نگنجد که احتمالا دولت خواسته این مهم را مطرح کند.

وی گفت: از نظر ما روش نفتی و ابزار در اختیار دولت بوده و هست و به همین چارچوب نیز عمل می شود.

تفاوت اوراق سلف نفتی با عرضه نفت در بورس چیست؟

وزارت نفت اعلام کرده با هدف تامین مالی پروژه‌های اولویت‌دار شرکت ملی نفت ایران ۲ هزار میلیارد تومان اوراق امسال با نرخ ۱۹ درصد اسمی و به‌صورت ۲ ساله منتشر می‌شود. اوراق سلف موازی استاندارد نفت خام طبق سال‌های پیش منتشر می‌شود، سال‌های پیش هم این اوراق از سوی شرکت ملی نفت ایران منتشر شده است. آیین‌نامه این طرح نیز در سال‌های گذشته تدوین شده است و طرحی جدید نیست. این طرح با طرح فروش نفت دولت تفاوت دارد و آن طرح دولت هنوز آیین‌نامه مدون و تصویب شده‌ای ندارد و این طرح طبق سال‌های پیش هر ساله برای تامین مالی پروژه‌های نفت منتشر می‌شود.

گزارش‌ها نشان می‌دهد تفاوت این طرح با عرضه‌های مستمر نفت سنگین و سبک در بورس انرژی که پیش از این نیز انجام می‌شد، مشتری آن است.

در همین رابطه حسینی، کارشناس ارشد حوزه انرژی گفت: این طرح همان طرحی است که هر سال شاهد انجام آن هستیم و ارتباطی با طرح جدید دولت ندارد.

وی با بیان اینکه اوراق سلف در گذشته نیز منتشر می شده و بحثی که رییس‌جمهور مطرح کرده، موضوع دیگری است، افزود: در این خصوص نمی‌توان تا زمانی که نهایی شود، نظر قطعی اعلام کرد.

به گفته این کارشناس حوزه انرژی، موضوعی که رییس‌جمهور مطرح کرده مربوط به رشد اقتصادی، خروج از رکود و فعال شدن پروژه‌های اقتصادی بوده و این موضوع با این طرح تفاوت دارد.

اوراق سلف بخریم یا نخریم؟

در این میان، بررسی‌ها از بازدهی بازارهای مختلف طی دو سال اخیر نشان می‌دهد بورس در این مدت یعنی از مرداد ماه سال ۹۷ تا مرداد ماه سال جاری بیش از ۱۴۱۴ درصد، سکه بیش از ۱۷۸ درصد، طلا بیش از ۲۴۸ درصد و دلار ۱۱۰ درصد بازدهی داشته‌اند.

دقیقا در همین مدت قیمت نفت جهانی بیش از ۳۶ درصد ارزش دلاری خود را از دست داده است. البته با توجه به رشد ارزش دلار در ایران، ارزش ریالی نفت در این مدت ۳۴ درصد افزایش یافته است.

با وجود چنین وضعیتی این سوال مطرح است که آیا از این طرح استقبال می‌شود؟ این در شرایطی است که نرخ سود بانکی نیز در هفته اخیر افزایش یافت و به بازه ۱۴ تا ۲۲ درصد افزایش یافته که مقایسه این رقم با سود پیش‌فروش نفت نیز مبین آن است که در طرح جدید دولت حتی به اندازه نرخ سود بانکی نیز سود در نظر نگرفته است.

اوراق سلف موازی استاندارد نفت خام طبق روال سالهای پیش منتشر می شود. سالهای قبل هم این اوراق از سوی شرکت ملی نفت ایران منتشر می شد. آیین نامه این طرح نیز در سال‌های گذشته تدوین شده است و طرح جدیدی نیست.

در کارگروه شورای گفت‌وگو مطرح شد؛ اوراق سلف نفتی به عنوان راهکار پرداخت بدهی ارزی معوق نیروگاه‌داران تعریف شود

کارگروه تخصصی شورای گفت‌وگو حل چگونگی پرداخت بدهی‌های ارزی معوق نیروگاه‌داران به صندوق توسعه ملی را در دستورکار قرار داد و دنبال راهکاری برای این مسئله است.

در نشست اخیر کارگروه تخصصی شورای گفت‌وگو مجدد بررسی راه‌های پرداخت بدهی ارزی معوق نیروگاه‌ها به صندوق توسعه ملی در دستورکار قرار گرفت. دبیرخانه شورای گفت‌وگو به دنبال آن است با پیدا کردن راه‌حل‌های قابل اجرا، زمینه بازپرداخت تسهیلات ارزی صندوق که توسط نیروگاه‌ها از سال ۹۱ دریافت شده را فراهم کن تا فرایند سرمایه گذاری در صنعت برق به خوبی ادامه یابد.

در این نشست تعریف اوراق سلف نفتی به عنوان یک راهکار مورد تایید از سوی دولت، بخش خصوصی و صندوق توسعه ملی پیشنهاد شد. همچنین اعضا به این نتیجه رسیدند که درنشست بعدی به صورت طبقه‌بندی شده، وضعیت نیروگاه‌های مختلف را بررسی و متناسب با هر طبقه و اوراق سلف از کجا آمد؟ مساله مربوط به آن، راه‌حل اختصاصی ارائه دهند.

همچنین مقرر شد پیشنهادهایی که به صورت مجزا از سوی دستگاه‌های مختلف مطرح است برای دبیرخانه شورای گفت‌وگو ارسال شود تا در یک چارچوب به صورت منسجم بررسی و جمع‌بندی شود.

نمایندگان صندوق توسعه ملی، بانک مرکزی، وزارت اقتصاد، سازمان برنامه‌وبودجه، وزارت نیرو، نیروگاه‌داران و اتاق ایران اعضای این نشست را تشکیل می‌دادند.

متناسب با این وضعیت باید توجه داشت که ارائه تسهیلات ارزی صندوق توسعه ملی به پروژه‌های نیروگاهی از سال ۹۱ آغاز شد و قرار بود بازپرداخت آنها به صورت ارزی و بر اساس نرخ رسمی دولت باشد. متاسفانه با جهش‌های ارزی، ارزش ریالی این بدهی‌ها که عمده آن صرف سرمایه ثابت مانند ساخت، خرید و نصب تجهیزات شده است، بسیار بالا رفت. در حالیکه پس از بهره برداری، نیروگاه‌ها در بازار داخلی با قیمت‌های پائین و تکلیفی فروش برق مواجه هستند و پرداخت طلب آنها از طرف دولت هم در اوراق سلف از کجا آمد؟ طولانی‌مدت انجام می‌شود وهمچنان بخشی از این مطالبات پرداخت نشده است، در نتیجه درامد حاصله بسیار ناچیز بوده و بازپرداخت تسهیلات صندوق معوق شده و همچنان رقم آن بیشتر می‌شود.

بطور کلی مشکل اصلی صنعت برق عدم توجه به اقتصاد انرژی در کشور می باشد و این موضوع باید ساختاری و ریشه ای اصلاح شود چرا که این مسئله چند سال است که وجود دارد و چندین بار در جلسات شورای گفت‌وگو بررسی شده و متاسفانه به نتیجه نرسیده است. موضوع نیروگاه ها و بدهی معوق ایشان ذینفعان متعددی دارد در این راستا یزدان رضایی مدیر کل برنامه ریزی راهبردی و تلفیقی هم با برشمردن سهم هریک از ذینفعان این موضوع از بانک مرکزی و بانک های عامل گرفته تا سازمان برنامه و بودجه در ایجاد مساله و وضعیت موجود در معوقات ارزی نیروگاه داران پرداخت و بیان کرد که با تصویب طرح مانع زدایی از توسعه صنعت برق بخشی از مشکلات موجود مرتفع خواهد شد.

ابراهیم خوشگفتار از سندیکای تولید کنندگان برق گفت زمانی که نیروگاه های طرح های اقتصادی خود را برای اخذ تسهیلات ارائه دادند IRR را 15 درصد تعیین کرده بودند اما از زمانی که نیروگاه ها وارد مدار شدند هم در دریافت پول خود با تاخیر روبرو بودند هم قیمت خرید برق کفاف پرداخت اقساط نیروگاه ها را نمی داد. در حالی که اکنون برگشت سرمایه در صنعت نیروگاهی به 26 سال رسیده که باعث شده هیچ رغبتی برای سرمایه گذاری ایجاد نیروگاه برق وجود نداشته باشد. اگر ما همان IRR پیشنهادی 15 درصد را مبنای سود سرمایه گذاران قرار دهیم و سایر متغیرها را تعدیل کنیم می توان مشکل نیروگاه داران را حل نمود.

محمدی از صندوق توسعه ملی ادامه داد تا امروز ۴۶ نیروگاه توسط صندوق توسعه ملی تامین مالی شده و از سال ۹۱ بالغ بر ۴.۶ میلیارد دلار از طرف صندوق مسدودی اعلام شده که ۳.۵ میلیارد دلار آن پرداخت شده است از این 46 نیروگاه حدود12 نیروگاه حرارتی 3 نیروگاه تجدید پذیر و مابقی نیروگاه های CHP هستند..از طرفی مجموع مطالبات معوق صندوق ۸۸۲ میلیون دلار برآورد می‌شود که از سال ۹۵ شروع شده و از آن زمان صندوق با توجه به شرایط پرداخت تسهیلات را متوقف کرده است، چون واحدها در بازپرداخت تسهیلات دچار مشکل شدند و در این شرایط صندوق تا زمانی که بدهی‌ها پرداخت نشود، نمی‌تواند تسهیلات جدید برای سرمایه گذاری بپردازد. صندوق در حال حاضر هم با تمدید های مختلف در افزایش طول دوره ساخت به کمک سرمایه گذاران آمده است اما در نهایت صندوق می بایست منابع پرداختی خود را به صورت ارز دریافت نماید.

در حال حاضر طبق اطلاعات ارائه شده از طرف وزارت نیرو، قیمت فروش برق به مشترکان ۱۱۹ تومان، میانگین قیمت دفتری بدون سوخت ۲۹۰ تومان، میانگین قراردهای خرید تضمینی با نیروگاه‌های حراتی ۵۲۰ تومان و با نیروگاه‌های تجدیدپذیر ۱۰۳۰ تومان است. در حالی که سازمان برنامه و بودجه می بایست مابه­التفاوت قیمت برق تکلیفی و هزینه تمام شده فروش برق در بودجه های سنواتی در نظر میگرفت تا بخشی از این مشکلات صنعت برق در شرایط حاضر پیش نمی آمد. همچنین وزارت نفت نیز اگر در مورد پرداخت حواله های سوخت صرفه جویی شده توسط نیروگاه ها همکاری بیشتری می داشت انگیزه های سرمایه گذاران برای بازگشت منابع سرمایه گذاری شده بیشتر می شد. خانم راوشی از بانک مرکزی هم مصوبه هیئت وزیران در نحوه تسویه بدهی ارزی نیروگاه ها در سال 1394 بر اساس منابع ارزی فراوان در آن زمان بوده است در حال حاضر که مشکل ذخایر ارزی داریم و با جهش 10 برابری نرخ ارز روبر هستیم، امکان اختصاص ارز 4200 برای بازپرداخت بدهی نیروگاه داران وجود ندارد. در ادامه رضایی افزود که در این شرایط باید بانک مرکزی به سرمایه گذاران یا ذینفعان آن مصوبه اعلام می کرد که امکان تخصیص ارز 4200 وجود ندارد تا سرمایه گذاران منتظر دریافت ارز رسمی نمی ماندند.

با این شرایط وزارت نیرو پیشنهادی را مطرح کرده مبنی براینکه بر اساس میزان بدهی ثبت شده وزارت نیرو به نیروگاه‌دار، این وزارت‌خانه بدهی خود را با سهام نیروگاه‌های دولتی تهاتر و تسویه کند و این‌گونه معتقد است بخشی از مشکلات برطرف خواهد شد. البته در این بین ۵ نیروگاه‌ هستند که وضعیت آنها پیچیده‌تر بوده و باید موردی بررسی شوند و حل مشکلات آنها به مجوزهای فراقوه‌ای نیاز دارد.

به طور کلی از بین ۴۶ نیروگاه موردنظر، ۱۲ نیروگاه، قرارداد خرید تضمینی دارند که از این بین ۵ مورد با شرایط پیچیده‌تری مواجهند. ۵ نیروگاه قرارداد بیع متقابل دارند که می‌توان بدهی آنها را با کمک حواله‌های نفتی پرداخت کرد. سایر نیروگاه‌ها هم جزو مقیاس کوچک و تجدیدپذیرها هستند که رقم تعهدات آنها بزرگ نیست و اگر امروز برنامه‌‍ریزی درستی صورت بگیرد، مشکل انها حل خواهد شد.

بنابراین در حال حاضر مشکل اصلی، ۵ نیروگاه بزرگ هستند که جمع مطالبات آنها ۴ هزار میلیارد تومان در دفاتر به ثبت رسیده است.

در واکنش به راهکار ارائه شده توسط وزارت نیرو، آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران ارائه سهام یک کارخانه ضررده به صندوق توسعه ملی را راهکار نامناسبی دانست که مشکل را حل نمی‌کند چون صندوق توسعه ملی اوراق سلف از کجا آمد؟ کارخانه‌دار نیست و سهام نیروگاه‌ها دردی از صندوق را دوا نمی‌کند و بازگشت سرمایه به چرخه اقتصادی و سرمایه گذاری هم ندارد.

پیشنهاد این فعال اقتصادی این بود که تعریف حواله نفتی در دستور قرار گیرد. او اوراق سلف نفتی را مورد تایید بخش خصوصی و صندوق توسعه ملی دانست و تصریح کرد: امروز راهی جز تعریف حواله نداریم؛ این خلق پول نیست بلکه شرایط را تسهیل کرده و اجازه حرکت می‌دهد. از طرفی برای اجرایی شدن راهکار موجود به مجوز فوری و فراقوه‌ای نیاز داریم. در این شرایط امروز مسئولان باید تا‌وان بدهند تا صنعت برق و نیروی کشور را نجات دهند.

در انتها آقای اسکندری مدیر دبیرخانه شورای گفت و گو اعلام داشتند که دبیرخانه شورا پیشنهادات مطرح شده در این راستا را بررسی می نماید و در جلسات بعدی با بررسی جامع و اختصاصی تر مشکلات نیروگاه داران و همکاری دستگاه های مختلف به راهکار های اجرایی خواهیم رسید.