اوراق بهادار چیست و انواع آن کدام است؟
اوراق بهادار یک ابزار مالی یا دارایی مالی است که میتواند در بازار آزاد معامله شود.این اوراق انواع مختلفی دارد و شرکتها و افراد معمولی از طریق آشنایی با آنها میتوانند سرمایهگذاریهای مختلفی را انجام دهند.
از اینرو ما در این مطلب به شما میگوییم اوراق بهادار چیست و انواع آن کدامند؟ در ادامه همراه وبلاگ فانوس باشید.
اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار یک ابزار مالی است که میتواند در یک بازار مالی معامله شود. اصطلاح اوراق به انواع سرمایهگذاریهایی اطلاق میشود که قابل تعویض و قابل معامله هستند، مانند صندوقهای سرمایهگذاری مشترک، اوراق قرضه ، سهام، اختیار خرید سهام و صندوقهای قابل معامله در بورس (ETF).
شرکتها به جای گرفتن وام بانکی میتوانند با فروش این اوراق سرمایه جدیدی تولید کنند. به علاوه، شرکتها میتوانند با اعلام عرضه اولیه برای شروع فروش سهام در بازار آزاد، سرمایه جمعآوری کنند. اوراق بهادار قابل تعویض هستند. به عبارت دیگر، آنها داراییهایی هستند که میتوان آنها را به سرعت و به راحتی با دیگران از همان نوع مبادله کرد.
انواع اوراق بهادار
اوراق بهادار بدهی
اوراق بدهی نشان دهنده پول قرض شدهای است که باید بازپرداخت شود، با شرایطی که اندازه وام، نرخ بهره و سررسید یا تاریخ تمدید را مشخص میکند. این اوراق، که شامل اوراق قرضه دولتی و شرکتی، گواهی سپرده و اوراق بهادار تحت وثیقه است. عموما به دارنده آنها حق پرداخت منظم سود و بازپرداخت اصل سرمایه را میدهد.
آنها معمولا برای مدت معینی صادر منتشر کنندگان اوراق قرضه میشوند که در پایان آن صادرکننده میتواند آنها را بازخرید کند. اوراق بدهی را میتوان تضمین کرد (با وثیقه یا بدون وثیقه). ممکن است در صورت ورشکستگی به صورت قراردادی نسبت به سایر بدهیهای بدون وثیقه و تبعی اولویت داشته باشد.
مانند اوراق قرضه شرکتی، اوراق قرضه دولتی و گواهی سپرده اساسا وام به حساب میآیند. آنها از یک دولت یا شرکت به دارنده اوراق بدهی عمل میکنند. صاحبان اوراق بهادار بدهی مقدار معینی پول را به طرف دیگر قرض میدهند. سپس آن طرف موظف است سودهای از پیش تعیین شده را در فواصل منظم طبق شرایط مشخص شده در توافقنامه خود تا سررسید سند به مالک پرداخت کند. در این زمان بدهکار باید به صاحب این اوراق به میزان اصل سرمایه بازپرداخت کند.
هدف از اوراق قرضه دو چیز است. از یک طرف، به یک شرکت، دولت، یا نهاد دیگر (قرض گیرنده) اجازه میدهد تا از سرمایه مالک اوراق بهادار به طور موقت استفاده کند. از سوی دیگر، به مالک اوراق بهادار اجازه میدهد تا در ازای استفاده موقت از پول خود، قبل از بازگرداندن کامل آن در تاریخ معین توافق شده، سود منظمی را برای مدتی دریافت کند.
اوراق بهادار سهام
اوراق بهادار حقوق صاحبان سهام، نشاندهنده سود مالکیت سهامداران در یک واحد تجاری است که به شکل سهام سرمایه محقق میشود و شامل سهام عادی و ممتاز است. دارندگان این اوراق معمولا مستحق پرداختهای منظم نیستند، اما هنگام فروش اوراق آن میتوانند از سود سرمایه سود ببرند.
اوراق بهادار سهام به منتشر کنندگان اوراق قرضه دارنده این حق را میدهد که از طریق حق رای، برخی از کنترلهای شرکت را به تناسب داشته باشد. در صورت ورشکستگی، آنها تنها پس از پرداخت تمام تعهدات به طلبکاران، در سود باقیمانده سهیم هستند. سهام صندوقهای سرمایهگذاری مشترک نیز مانند سهام برخی ETFها (آنهایی که شامل اوراق بدهی مانند اوراق قرضه نمیشوند) اوراق بهادار در نظر گرفته میشوند.
در حالی که افراد به منظور دریافت پرداختهای دورهای در ازای استفاده موقت از پول خود اوراق بدهی را خریداری میکنند، افراد معمولا اوراق بهادار سهام را به عنوان سرمایهگذاری به منظور تحقق سود سرمایه در طول زمان خریداری میکنند. این اوراق یک دارایی است، بنابراین اگر ارزش آن افزایش یابد، طرفی که آن را در اختیار دارد میتواند آن را برای کسب منتشر کنندگان اوراق قرضه سود بفروشد.
در حالی که اکثر اوراق بهادار سهام معمولا به دارندگان خود حق پرداختهای دورهای را نمی دهند، برخی از آنها این حق را دارند و به این پرداختها سود سهام میگویند. شرکتهایی که سود سهام پرداخت میکنند، درصد کمی از سود خود را برای پرداخت مقدار معینی پول به سهامداران استفاده میکنند. از آنجایی که دارندگان این نوع اوراق، مالکان جزئی یک واحد تجاری هستند، آنها همچنین در برخی از تصمیمات تجاری آن واحد تجاری اغلب از حق رای خاصی برخوردارند.
به طور کلی، اوراق بهادار دارای بازده بالقوه بالاتری نسبت به اوراق بدهی هستند، زیرا ارزش یک شرکت یا واحد تجاری از نظر فنی نامحدود است. در حالی که ارزش اوراق، پرداختهای سود، سررسید ثابت و از پیش تعیین شده است. با این حال، این اوراق دارای ریسک بیشتری نیز هستند.
در حالی که ارزش بالقوه یک شرکت یا واحد تجاری نامحدود است، این ارزش همچنین میتواند در جهت منفی تغییر کند و منجر به زیان سرمایه برای سهامداران شود. اگر کسب و کاری ورشکست شود، سهامداران آن تنها پس از پرداخت تمام طلبکاران خود و انجام کلیه تعهدات خود طبق شرایط ورشکستگی، سهامداران آن حق دریافت سهم خود از ارزش باقی مانده را دارند.
اوراق بهادار مشتقه
مشتقه، اوراق بهاداری است که ارزش آن بر اساس یک دارایی خاص یا گروهی از داراییها (مانند سهام یا کالا) مشخص میشود. یک مشتقه معمولا به شکل قراردادی بین دو طرف مربوط به خرید یا فروش یک دارایی خاص یا مجموعهای از داراییها است. اوراق مشتقه اغلب توسط افراد و موسسات برای کاهش ریسک استفاده میشود، اما سرمایهگذاران نیز میتوانند از آنها برای کسب درآمد به صورت سوداگرانه استفاده کنند.
یکی از مشتقات رایج، قرارداد آتی است که توافقی برای خرید یا فروش یک دارایی در تاریخ آتی از پیش تعیین شده برای قیمتی خاص محسوب میشود. قراردادهای آتی رفتار مشابهی دارند، اما قابل تنظیمتر هستند و معمولا ریسک بیشتری هم برای خریدار و هم برای فروشنده دارند.
قراردهایی با نام قراردادهای اختیار معامله نیز وجود دارند. اینها مانند قراردادهای آتی رفتار میکنند. اما به جای اینکه خریدار متعهد به خرید یا فروش یک اوراق بهادار خاص با قیمتی خاص در یک مقطع زمانی خاص باشد، آنها به سادگی این اختیار را دارند که این کار را انجام دهند.
یکی دیگر از اوراق بهادار مشتقه رایج، سوآپ است که توافقی بین دو طرف برای مبادله یک جریان نقدی با دیگری محسوب میشود. یک جریان نقدی معمولا ثابت است (مانند نرخ بهره ثابت) و دیگری معمولا متغیر است (مانند نرخ بهره متغیر). گاهی اوقات، شرکتها برای استفاده از نرخ ارز، نرخ بهره وام را به ارزهای مختلف مبادله میکنند.
نتیجهگیری
ما در این مطلب به توضیح انواع اوراق بهادار پرداختیم. شما میتوانید برای خرید و فروش اوراق بهادار اقدام کنید یا برای این کار از یک مشاور مالی کمک بگیرید. همچنین میتوانید با دانلود اپلیکیشن فانوس از مباحث مربوط به این اوراق و بورس مطلع شوید و حسابدار شخصی خود باشید.
اگر هنوز اپلیکیشن خودتان را آپدیت نکرده اید از دو لینک زیر نسخه های جدید را از گوگل پلی و بازار دریافت کنید😊
اوراق قرضه آمریکا چیست؟
مجله افیکس کار: برای بسیاری از فعالان بازار ارز بخصوص کسانی که به روش های فاندامنتال اهمیت بیشتری می دهند اطلاع و آگاهی از بازار اوراق قرضه آمریکا اهمیتی دو چندان دارد چرا که بازار سهام و بازدهی اوراق قرضه رابطه ای معکوس داشته و این رابطه به وسیله نرخ بهره فدرال امریکا تعیین و تنظیم می شود.
ورقه قرضه (Bond) یک سند بدهی است. زمانیکه شما یک ورقه قرضه را می خرید در واقع شما پولتان را به دولت، شهرداری، یک شرکت سهامی،موسسات فدرال یا دیگر موسساتی که بعنوان منتشر کننده شناخته شده اند ، قرض می دهید. در ازای این وام ، ناشران اوراق قرضه متعهد به پرداخت بهره ای مشخص در طول زمان اوراق قرضه و همچنین اصل آن در زمان سررسید می باشند.
در این میان انواع اوراق قرضه ای که شما می توانید انتخاب کنید عبارتند از:
اوراق قرضه دولتی امریکا ، اوراق قرضه شهرداری ها ، اوراق قرضه شرکتها ،اوراق قرضه با پشتوانه دارایی یا رهنی ، اوراق قرضه موسسات فدرال و اوراق قرضه دولت های خارجی.
اوراق قرضه در کشور آمریکا بنام BOND در کشور آلمان بنام BUND و در کشور انگلیس بنام GILT شناخته می شود.
انواع اوراق قرضه و ناشران آن:
اوراق قرضه خزانه داری آمریکا (U.S. Treasury ):
زمانیکه هزینه های دولت فدرال امریکا از مالیات های دریافتی بیشتر می شود جبران این کسری توسط انتشار اوراق خزانه داری امریکا صورت می پذیرد.این اوراق خود به سه دسته تقسیم می شوند:
اوراق خزانه (T-bills):
در سررسیدهای چند روزه تا ۵۲ هفته ای منتشر می شوند و معمولا با کسر (تخفیف) فروخته می شوند و اختلاف آن با مبلغ اسمی معرف بهره آن می باشد.
اسناد خزانه (T-notes):
در سررسیدهای ۲ ، ۳ ،۵ ، ۷ و ۱۰ سال منتشر می شوند و بهره آن در هر ۶ ماه پرداخت می گردد.قیمت این اوراق در حراج ممکن است با صرف ، کسر و یا همان ارزش اسمی فروخته شود.
اوراق قرضه خزانه (T-bonds):
معمولا در سررسید ۳۰ ساله منتشر می گردد و بهره آن نیز هر ۶ ماه پرداخت می گردد.قیمت این اوراق در حراج ممکن است با صرف ، کسر و یا همان ارزش اسمی فروخته شود.
نوع خاص دیگری از اوراق قرضه نیز توسط دولت امریکا منتشر می شود که بنام اوراق قرضه ضد تورم (TIPS)شناخته می شود سررسید این نوع اوراق ۵ ، ۱۰ و ۲۰ ساله می باشد که بهره آن هر ۶ ماه یکبار پرداخت می گردد .
اصل مبلغ با توجه به نرخ بهره در هر سال اصلاح می گردد.
نکته جالب در مورد این اوراق این است که تمامی آنها به صورت الکترونیکی بوده و همانند روش فیزیکی یا کاغذی مانند اوراق مشارکتی که در داخل ایران منتشر می شود نمی باشد.
حداقل خرید این اوراق در امریکا ۱۰۰دلار و حداکثر آن ۵ میلیون دلار می باشد.
از مزایای این اوراق عاری از ریسک بودن آنها می باشد. قیمت این اوراق بر مبنای عدد ۱۰۰ و با ۶ رقم اعشار نشان داده می شود برای آگاهی از چگونگی فروش این اوراق با صرف یا کسر به جدول زیر توجه کنید:
شرایط | نوع اوراق | بازده در حراج | نرخ بهره | قیمت | توضیح |
---|---|---|---|---|---|
با تخفیف | 30-year bond | 4.35% | 4.25% | 98.333317 | Below par price required to equate to 4.35% yield |
با صرف | 30-year bond | 3.99% | 4.25% | 104.511963 | Above par price required to equate to 3.99% yield |
اوراق قرضه شهرداری (Municipal Securities):
بیش از ۵۰هزار ایالت ،دولت محلی و آژانس های وابسته به آنها در امریکا وجود دارند که جهت ساخت ، بهبود و تعمیرات مدارس ، خیابانها ، بزرگراهها،بیمارستانها ، پل ها ،خانه های ارزان قیمت،سیستم آب و فاضلاب،بنادر ، فرودگاهها و بسیاری دیگر از مکان های عمومی اقدام به انتشار اوراق قرضه آمریکا و تدارک وجوه می نمایند.
از مزایای این اوراق معافیت مالیاتی آنها می باشد.
اوراق قرضه شرکتها (Corporate Bond ):
این اوراق توسط شرکتها برای افزایش سرمایه جهت تامین مالی در امکانات، تجهیزات، تحقیق، توسعه، تکنولوژی های جدید و توسعه عمومی تجارت منتشر می شوند.
از مزایای این اوراق بالاتر بودن نرخ بهره آن نسبت به اوراق قرضه دولتی می باشد.
ابزارهای بازار پول (Money Market Instruments):
اغلب اوراق قرضه جهت تامین مالی پروژه های بلند مدت منتشر می شوند چنانچه این اوراق به صورت کوتاه مدت انتشار یابد تحت عناوین زیر قرار می گیرند:
- برات های تضمین شده بانکی( bankers acceptances)
- اوراق تجاری(commercial paper)
- گواهی های سپرده(certificates of deposit ) یا همان CDs ها
اوراق قرضه با پشتوانه رهنی (Mortgage-backed securities ) یا MBS:
این اوراق توسط موسسات دولتی مانند Ginnie Mae یا موسسات مورد حمایت دولت مانند Fannie Mae و Freddie Mac منتشر می شوند در واقع این موسسات این اوراق را به پشتوانه مجموعه از وام های رهنی بخش مسکن(که ممکن است این وام ها را خود داده باشند یا آنها را از دیگر بانکها خریده باشند) که در ترازنامه خود دارند منتشر می کنند (فرایند تبدیل وام به اوراق قرضه یا securitizing)و پس از فروش آنها به سرمایه گذاران وجوه حاصله را مجددا وارد چرخه پرداخت وام مسکن می کنند .در واقع با این اقدام وجوه لازم جهت پرداخت به متقاضیان وام مسکن فراهم می گردد.
از مزایای خرید اوراق قرضه با پشتوانه رهنی ، بازگشت قسمتی اصل و فرع آن در پایان هر ماه می باشد در حالیکه در سایر اوراق قرضه اصل مبلغ فقط در سررسید قابل دریافت است.
اوراق قرضه با پشتوانه دارایی (Asset-Backed Securities) یا ABS:
فرایند وجودی این اوراق همانند MBS است با این تفاوت که به جاری پشتوانه “رهن یا وام مسکن”از دارایی های دیگری از قبیل بدهی کارت اعتباری،وام های پرداختی بابت خودرو،وام های پرداختی بابت لوازم منزل، لیزینگ تجهیزات، حسابهای دریافتنی ، وام های پرداختی به موسسات تجاری کوچک و سایر وام ها استفاده می شود.ناشران این اوراق موسسات می باشند.
اعتبار اوراق قرضه:
در آمریکا سه شرکت وجود دارند که اوراق قرضه را درجه بندی می کنند و به اصطلاح به آنها اعتبار می دهند. این سه شرکت عبارتند از Moody’s Investor Service، Standard and Poor’s Ratings Servicesو Fitch IBCA .بطور کلی رابطه اعتبار اوراق قرضه با نرخ بهره آن رابطه ای معکوس است یعنی هر چه اعتبار اوراق قرضه بیشتر باشد نرخ بهره آن کمتر است و بالعکس. جدول زیر شامل علائم مورد استفاده برای اعتبار دهی می باشد:
FITCH | S & P | MOODY’S | اعتبار ریسک |
AAA | AAA | Aaa | رتبه اول |
AA | AA | Aa | عالی |
A | A | A | بالاتر از متوسط |
BBB | BBB | Baa | پایین تر از متوسط |
BB | BB | Ba | دارای ریسک |
B, CCC, CC, C | B, CCC, CC, C | B, Caa | بسیار ریسکی |
DDD, DD, D | D | Ca, C | نکول در سررسید |
قیمت اوراق قرضه :
برای آگاهی از قیمت انواع اوراق قرضه می توانید به سایت بلومبرگ مراجعه کنید.
منتشر کنندگان اوراق قرضه
نقدینه- یک کارشناس بورس میگوید: ناهماهنگی های سازمان بورس با زیرمجموعه خودش (شرکت دارایی مرکزی) و نامه ها و پاراف های زائد اداری باعث شده شرکتهای متقاضی انتشار اوراق بدهی با مشکل رو به رو شوند .
به گزارش پایگاه خبری نقدینه، اوراق بدهی یا صکوک اسلامی دارای تجربه موفق جهانی هست به گونه ای که این اوراق در برخی کشورهای پیشرفته سهم بالایی از سبد تامین مالی شرکتها را در اختیار دارد و حتی درصد آن از سهم تسهیلات بانکی نیز بیشتر است . اوراق بدهی در بعضی کشورها چنان اهمیت دارد که بازارهای مالی خود را به سه بازار سرمایه،پول و بدهی تقسیم بندی می کنند .
اوراق بدهی(صکوک) به عنوان یک ابزار مالی- اسلامی پر طرفدار در جهان در ایران با مشکل حاد کاغذ بازی انتشار و کلافگی شرکتها رو به رو است. برای مثال فقط در انتشار یک اوراق 28 عنوان مستند در 67 نسخه و 428 صفحه با تعداد 1589 امضا تهیه گردیده است. همچنین مشکلات دیگری همچون: ضامنهای بانکی، قوانین سختگیرانه (کارشناس رسمی دادگستری و موسسات حسابرسی)، نبود موسسات رتبهبندی، تنوع پایین اوراق موجود ونبود فرهنگ سازی؛ باعث شده که صکوک نتواند در ایران به خوبی بازار سهام شناخته شود. در همین باره گفت و گویی داشته ایم با علی عالیزاده کارشناس بازار سرمایه و بازار بدهی .
فلسفه وجود نهاد واسط برای انتشار اوراق بدهی که با نام شرکت دارایی مرکزی در ایران شناخته می شود، چیست؟
در ساختار انتشار صکوک اسلامی در دنیا نهاد واسط و امین به خاطر حفظ مسائل شرعی لازم است وجود داشته باشد چراکه با ساختار اوراق قرضه ربوی متفاوت است. برای اینکه اوراق بر اساس عقود اسلامی شکل بگیرد که در خارج از کشور به عنوان نهاد امین و امانت دار منافع صاحبان اوراق بدهی و صکوک شناخته می شود .
مثلا در اوراق اجاره که شرکت منتشر کننده اوراق بر مبنای یکسری دارایی ها اقدام به انتشار اوراق می کند در اینجا نهاد واسط (شرکت دارایی مرکزی) موظف است تا دارایی های شرکت را در نزد خود گرو نگه دارد تا زمانی که شرکت به تعهدات خود عمل کند و سود و اصل اوراق را بپردازد .
در غیر این صورت به عنوان حافظ منافع خریداران اوراق، باید دارایی گرو گذاشته شده را به بفروش برساند و طلب صاحبان اوراق را بپردازد. البته الزام وجود نهاد واسط در اوراق مشارکت نیست بلکه فقط در اوراق اجاره، منفعت، مرابحه و. است چراکه اوراق مشارکت در سود و زیان به شکل خودکار شریک هستند اما در سایر اوراق نیازمند نهاد واسط برای ضمانت و اجرای صحیح عقود اسلامی است .
* اختلاف و ناهمانگی سازمان بورس با زیرمجموعه اش(شرکت دارایی مرکزی )
آیا با وظیفه خطیری که این نهاد دارد، روند پیچیده و بروکراسی اداری طولانی آن قابل توجیه است؟ علت ناراضی بودن شرکتهای متقاضی عرضه اوراق بدهی چیست؟
واقعیت این هست که این نهاد واسط که در ایران با نام (شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه) شناخته می شود جدای از وظیفه مهمی که برعهده دارد به علت نبود تفکیک صحیح وظایف بین سازمان بورس و این شرکت در روند اداری انتشار اوراق، شرکت مدیریت دارایی مرکزی دچار کاغذبازی و بروکراسی اداری شده و به نوعی به باتلاق شرکتهای متقاضی انتشار اوراق بدهی و صکوک تبدیل گشته است .
یکی از این اختلافات از آنجا نشات می گیرد که در بعضی مواقع سازمان بورس یک مورد انتشار را بدون مشکل می داند اما از سوی دیگر شرکت دارایی مرکزی می گوید از آنجا که من زیر قراردادها امضا می کنم بنابراین فردا من باید از لحاظ حقوقی پاسخگو باشم و اعلام مخالفت می کند. بنابراین این ناهماهنگی ها باعث تشدید بروکراسی ها در بورس می شود .
ریشه این اختلافات چیست؟ یک نمونه آن را که منجر به تاخیر انتشار اوراق می شود را نام ببرید؟
اوراق صکوک اجاره و مرابحه و منفعت براساس پشتوانه یکسری منافع و دارایی منتشر می شود. بنابراین آن چیزی که سرمایه گذاران و خریداران اوراق می خرند بر اساس یکسری دارایی ها و منافع ملموس است. یک نمونه اختلاف در این بین بین سازمان بورس و شرکت دارایی مرکزی اتفاق افتاده این است که برخی مواقع سازمان تائید می کند این دارایی برای فلان شرکت می تواند به عنوان پشتوانه اوراق قرار بگیرد ولی شرکت دارایی مرکزی نمی پذیرد و زیر بار نمی رود .
این شرکت در پاسخ به سازمان بورس می گوید که صحیح است که این دارایی از لحاظ ظاهری شرایط پشتوانه شدن اوراق دارد ولی در عمل امکان نقد شدن این دارایی در موقع ضرورت وجود ندارد. مثلا فرض کنید یک توربین آبی را مد نظر بگیرد، اگر این توربین پشتوانه دارایی شود اولا مگر امکان دارد که در صورت ضرورت آن را جدا کرد و ثانیا امکان فروش آن به سادگی وجود دارد؟
* پاسکاری شرکتهای بورسی با نامه ها و پاراف های زائد اداری
آیا غیر از مواردی که اختلافاتی بین سازمان بورس و شرکت دارایی هست، موضوعاتی هست که شرکتهای بورسی را آزار بدهد؟
در مواقعی که این ناهماهنگی ها و اختلافات وجود دارد حدود 50درصد از کاغذبازی ها مربوط به شرکت دارایی مرکزی می شود. در غیر حالت اختلافات بین بورس و دارایی مرکزی هم باز مشکلاتی وجود دارد که لازم است یک پله عقب برویم و در شیوه نامه سازمان بورس برای انتشار اوراق تجدید نظر کرد؛ بنابراین علاوه بر اختلافات حقوقی و سلیقه ای که بین دو نهاد گفته شد، رفت و آمدهای اسناد و پرونده ها و پاراف های اداری زائد و پرشماری وجود دارد که بین این دو نهاد (بورس-دارایی مرکزی) در حال رفت و آمد است .
*2 راه حل ریشه ای
آیا باید ساختار شرکت دارایی مرکزی تغییر پیدا کند؟ چرا این شرکت خصوصی است در حالی که وظایف دولتی دارد؟
شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه ماهیتش خصوصی و سهامی خاص است و سهامدارانش سازمان بورس و فرابورس و خود مدیریت دارایی مرکزی است که بر اساس تعاریف قانونی شرکت خصوصی تلقی می شود. این تناقض در اینجا وجود دارد که شرکتی که شغلش ماهیت دولتی-حاکمیتی و نظارت شرعی دارد .
اولا؛ باید اختلافات میان سازمان بورس و شرکت دارایی مرکزی رفع شود بدین صورت که شرکت دارایی مرکزی از ماهیت دوزیستی خصوصی و دولتی خود خارج شود و کاملا یک نهاد حاکمیتی درون سازمان بورس، تصمیم گیری کند. وظیفه اصلی شرکت دارایی مرکزی درآمدزایی نیست که سهامی خاص باشد. دارایی مرکزی یک درصد مبلغ تامین مالی زیر500میلیون تومان را کارمزد دریافت می کند و برای اوراق بزرگ 45میلیون تومان ثابت دریافت می کند .
دوما؛ این شرکت از حالت نیمه مسئول و نیمه مستقل خود خارج شود و بتواند به شکل کاملا مستقل تصمیم گیری کند تا از اختلافات و ناهماهنگی که میان سازمان بورس و این شرکت به وجود می آید جلوگیری شود و اینگونه از بروکراسی انتشار اوراق کاسته شود .
* بهمن و اسفند اوج شلوغی انتشار
آیا سیستم کامپبوتری صحیحی وجود دارد؟ کمبود نیروی انسانی وجود دارد؟
از لحاظ سیستم کامپیوتری منسجم که الان هر اداره ای دارد و شرکت دارایی مرکزی هم مستنثا نیست. آنچه اهمیت دارد این است که اگر تاریخ های انتشار اوراق در طول سال دقت کنید متوجه می شوید اوج و پیک کار انتشار مربوط به ماه های بهمن و اسفندماه می شود .
علی الخصوص اوراق دولتی هم به سبب بودجه در این ماه ها اضافه می شود. در این بازه زمانی کوتاه اوج انتشار کمبود نیروی انسانی شرکت دارایی مرکزی خود یک ضعف محسوب می شود. چراکه شرکت موظف است تمام اسناد به دقت وارسی کند و همین باعث می شود فشار وحشتناکی به کارمندان شرکت وارد شود و بنابراین در دو ماه کمبود نیروی انسانی در شرکت محسوس است .
آیا اوراق با عدم پرداخت اصل و سود و نکول به مردم مواجه شده است؟
تاکنون چون عمده ضامن های اوراق دولت و سازمان برنامه و بودجه یا بانکها و موسسات مالی اعتباری بوده است بنابراین معمولا نکول و تاخیر در پرداخت وجود نداشته است و دولت و بانکها عدم پرداخت سود و اصل اوراق را تضمین کرده اند و تاکنون هم مشکل حادی در این زمینه نبوده است. البته همین موضوع اخذ ضمانت بانکی برای اوراق هم یک دردسر جداگانه ای هست که مسیر انتشار را سخت می کند چراکه بانکها در این زمینه همکاری لازم را ندارند . / تسنیم
اوراق مشـارکت
پرسش: امتيازات اوراق مشارکت چيست؟
پاسخ: با هدف مقابله با معاملات ربوي، و جايگزيني اوراق قرضه، امروزه استفاده از اوراق مشارکت در سرمايه گذاري هاي دولتي کاربرد وسيعي دارد. به اين صورت که دولت جهت تأمين مالي يک، يا چند پروژه هم گروه يا غير هم گروه، اوراق مشارکت در سرمايه گذاري منتشر کرده و توسط نظام بانکي به فروش ميرساند، بانک هاي تجاري و مردم با خريد اين اوراق، در مالکيت طرح يا طرح هاي موردنظر با دولت شريک ميشوند و به تبع آن در سود حاصل از فعاليت اقتصادي آن طرح نيز سهيم ميگردند.
پرسش: از طريق انتشار اوراق مشارکت امکان سرمايه گذاري در چه بخش هايي وجود دارد؟
پاسخ: اوراق مشارکت، افزون بر اينکه شامل تمام بخشهاي اقتصادي: کشاورزي، صنعتي، خدمات و بازرگاني ميشود، شايستگي آن را دارد که شامل گونه هاي فعاليتها و طرح هاي کوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت شود. پس همان طور که دولت ميتواند با انتشار اوراق مشارکت از سرمايه هاي مردم استفاده کند و يک فعاليت بازرگاني کوتاه مدت سه ماهه (مثل واردات و فروش عمده برنج يا روغن) انجام دهد، مي تواند يک رشته فعاليت هايي در طول منتشر کنندگان اوراق قرضه هم براي يک افق بيست ساله برنامه ريزي کند و با فروش اوراق مشارکت طرحي همانند ساختن بندر يا شهر صنعتي و يا راه آهن سرا سري را تأمين مالي کند.
پرسش: برتري ديگر اوراق مشارکت در چيست؟
پاسخ: وجه ديگر اوراق مشارکت در اين است که در اين اوراق بخشي از سرمايه طرح توسط دولت تأمين ميشود در نتيجه دولت شريک صاحبان اوراق خواهد بود و اين نکته فراتراز اينکه خود ايجاد اعتماد براي خريداران اوراق ميکند، زمينه را براي تضمين اصل سرمايه فراهم ميآورد؛ زيرا در عقد شرکت يکي از شرکاء (در اينجا دولت) مي تواند متعهد شود که اگر فعاليت اقتصادي با ضرر روبرو شد، ضرر را به تنهايي عهده دار شود. در نتيجه دولت به عنوان شريک ميتواند ضرر احتمالي را تعهد کند و بازپرداخت دست کم اصل سرمايه خريداران اوراق مشارکت را بر عهده بگيرد.
پرسش: جهت استقبال مردم چه عوامل تشويقي پيش بيني شده است؟
پاسخ: دولت ميتواند در برهه هاي خاص مبالغي (نسبتي از اصل سرمايه) را به عنوان سود علي الحساب به صاحبان اوراق بپردازد و در پايان دوره مالي و يا در پايان سال مالي از سهم سود آنان کسر کند، همان گونه که ميتواند حتي در بين اجرا، طرح سهم شرکاء خود را با پيشرفت پروژه قيمت گذاري و خريداري کند.
پرسش: آيا اوراق مشارکت قابل انتقال به ديگري مي باشد؟
پاسخ: اين اوراق همانند اوراق سهام، قابليت انتقال به غير و نيز امکان خريد و فروش ثانوي در بازار اوراق بهادار را دارند و قيمت آنها براي خريد و فروش ثانوي تابع ميزان موفقيت انتظاري طرح مورد نظر و ديگر عوامل اثرگذار در عرضه و تقاضاي اوراق خواهد بود.
پرسش: آيا دولت مي تواند نسبت به تجديد انتشار آن ها اقدام کند؟
پاسخ: از جمله ويژگي ديگر اين اوراق امکان تجديد انتشار آن هاست. دولت ميتواند براي تجديد طرح هاي کوتاه مدت، يا تمديد فعاليت طرح هاي ميان مدت و بلندمدت، همراه با ارزش واقعي دارايي هاي سهامداران قبلي، اوراق مشارکت جديد منتشر کند، به فروش رساند و از طريق درآمد آنها اصل سرمايه و سود اوراق سابق را بپردازد و با اين کار در حقيقت خريداران جديد را شريک خود کند.
پرسش: چه تفاوت هايي بين اوراق قرضه و اوراق مشارکت وجود دارد؟
پاسخ: تعيين نرخ بهره ثابت مهم ترين زمينه تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت است. زيرا در اوراق قرضه ارتباط دو طرف معامله به شيوه قرضدهنده و قرضگيرنده است، اما در اوراق مشارکت ارتباط دو طرف به صورت شراکت است و معمولاً در قالب عقد مشارکت مدني به انتشار اين اوراق ميپردازند. به علاوه، نرخ بهره در اوراق قرضه به صورت ثابت در نظر گرفته ميشود و در زمان سررسيد مقرر بايد اصل و سود از پيش تعيينشده به خريدار اوراق پرداخت شود، در حالي که در اوراق مشارکت سود به صورت عليالحساب تعيين ميشود و فرد در سود تأمين مالي پروژه اقتصادي شريک محسوب خواهد شد. از طرف ديگر اوراق قرضه سابقاً فقط در شرکت هاي سهامي عام قابل صدور بودند، در حالي که اوراق مشارکت در حال حاضرمحدود به شرکتهاي سهامي عام نيستند و توسط دولت، شهرداري ها، موسسات و نهاد هاي عمومي غيردولتي ، موسسات عام المنفعه، شرکت هاي وابسته به دستگاه هاي مذکور قابليت انتشار دارند. همچنين در اوراق قرضه عامل اقتصادي ميتواند مبالغ حاصل از قرض را در هر فعاليتي مورد استفاده قرار دهد، اما در اوراق مشارکت زمينه انتشار فقط در طرحهاي توليدي، عمراني و خدماتي خواهد بود.
پرسش: چه نظارتهايي در جهت انتشار اوراق مشارکت وجود دارد؟
پاسخ: در مرحله قبل از انتشار هيأت تشخيص انتفاعي بودن طرح متشکل از نمايندگان وزارت امور اقتصاد و دارايي، سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزي بررسي مي شود. در مرحله دوم انتشار اوراق مشارکت جهت طرح هاي عمراني و انتفاعي دولت تنها به ميزاني که در قوانين بودجه سالانه کل کشور پيش بيني مي شود، مجاز خواهد بود؛ در نتيجه زماني که قانون بودجه توسط مجلس شوراي اسلامي تصويب مي شود قاعدتاً مواد آن مورد بحث و بررسي نمايندگان مردم قرار مي گيرد. در مرحله پس از انتشار نيز بانک مرکزي و دادستان عمومي و انقلاب نظارت هايي را اعمال مي کنند. با همه اين اوصاف درحال حاضر وظيفه فروش و بازپرداخت اصل و بهره انواع اوراق مشارکت با بانک مرکزي است. بنابراين مي توان بانک مرکزي را از آن جايي که تنظيم کننده نظام پولي و اعتباري کشور است مهم ترين اين ارکان دانست.
پرسش: دخالت بانک مرکزي چه اهداف ديگري را در بر دارد؟
پاسخ: بانک مرکزي ميتواند براي کنترل بازار به خريد و فروش اين اوراق بپردازد. به اين صورت که وقتي دولت، اوراق ياد شده را به بانکهاي تجاري و مردم فروخت، بانک مرکزي ميتواند همراه با شرايط اقتصادي اقدام به خريد و فروش آنها کند. براي مثال در شرايطي که رکود بر جامعه حاکم است، با خريد اوراق مشارکت از بانکهاي تجاري و مردم قدرت اعطاي تسهيلات بانکها و حجم نقدينگي در دست مردم را افزايش دهد و در شرايط تورمي با فروش اوراق ياد شده به بانکها و مردم قدرت اعطاي تسهيلات بانکها و حجم پول مردم را کاهش دهد. و از آن جايي که قيمت ثانوي اوراق در بازار شکل ميگيرد، بانک مرکزي ميتواند با پيشنهاد قيمتهاي جديد به ميزان مورد نظر اوراق مشارکت فروخته يا خريداري کند و به هدفهاي تعيين شده دست يابد.
پرسش: تفاوت وام مسکن با اوراق مشارکت بانک مسکن چيست و از نظر حقوقي تخلف در استفادها از وام يا اوراق چگونه قابل پيگيري است؟
پاسخ: يکي از طرق تامين و تهيه مسکن استفاده از تسهيلات بانکي است و در اين ميان بانک مسکن به عنوان وظيفه اصلي و تخصصي خود بيشترين نقش را در اعطاي تسهيلات جهت خريد و ساخت مسکن متقاضيان انجام مي دهد.
رايجترين و شايعترين سپردهها نزد بانک مسکن جهت خريد مسکن، حساب پسانداز مسکن و خريد اوراق حق تقدم است.صرف نظر از تفاوتهاي حقوقي ميان اين دو سپرده تفاوت عملي اين دو سپرده را ميتوان در موارد ذيل خلاصه کرد.
الف) سقف تسهيلات براي دارندگان حسابهاي پسانداز مسکن در حال حاضر 160 ميليون تومان در تهران است در حالي که اين مبلغ براي دارندگان اوراق حق تقدم تفاوت دارد.
ب) سود تسهيلات براي متقاضيان داراي حساب پسانداز مسکن در حال حاضر 13% است در حالي که اين سود براي دارندگان اوراق حق تقدم متفاوت است.
ج) امتياز تسهيلات دارندگان حساب پسانداز مسکن غيرقابل انتقال به غير است و اين افراد فقط ميتوانند امتياز خود را در بانک به بستگان درجه يک (پدر، مادر، همسر، فرزند، برادر، خواهر) منتقل کنند، در حالي که دارندگان اوراق حق تقدم ميتوانند امتياز خود را در بانک به هرکس ديگري منتقل کنند.
پرسش: آيا امکان خريد اوراق مشارکت از طريق بورس اوراق بهادار وجود دارد؟
پاسخ: شركت هاي سهامي عام و خاص و نيز شرکت هاي تعاوني توليد (نه تعاوني مصرف) پس از تدوين برنامه و اخذ مجوزهاي لازم از طريق بورس اوراق بهادار مي توانند اقدام به انتشار و فروش اوراق مشاركت نمايند. اوراق مشاركت مانند سهام ممتاز داراي نرخ سود اسمي هستند كه در موعدهاي مشخص به خريداران پرداخت مي شود. اوراق مشاركت داراي تاريخ سررسيد هستند كه در آن تاريخ مبلغ اوليه ي اوراق مشاركت (مبلغ اسمي مندرج بر روي اوراق مشاركت) به مالك اوراق پرداخت مي شود. برخي از اوراق مشاركت از قابليت تبديل به سهم در تاريخ سررسيد برخوردارند.
پرسش: انواع و اقسام اوراق مشارکت چيست؟
پاسخ: اين اوراق به اشکال ذيل تقسيم مي شوند:
اوراق مشارکت ساده: به اوراقي اطلاق مي شوند که دارنده آن در سررسيد منحصراً اصل مبلغ و سود آن را دريافت مي نمايند.
اوراق مشارکت مرکب: در اين صورت صرفاً در شرکت هاي سهامي عام قابليت انتشار دارند و في نفسه به دوگونه قابل تقسيم مي باشند:
اوراق مشارکت قابل تبديل به سهام، يعني اوراق مشارکتي که قابل تبديل به سهام شرکت مي باشند.
اوراق مشارکت قابل تعويض با سهام.
پرسش: آيا جهت انتشار اوراق مشارکت بين دولت و ساير نهادها تفاوتي وجود دارد؟
پاسخ: اولاً: در شرکت هاي دولتي انتشار اوراق مشارکت، بايد به تصويب مجمع عمومي يا شوراي عالي شرکت هاي مربوطه برسد. ثانياً حداکثر ميزان (سقف) اوراق مشارکت قابل انتشار براي اين شرکت، در هر سال با توجه به سياست هاي پولي و مالي (که به وسيله شوراي پول و اعتبار تعيين مي شود)، اعلام مي گردد. ثالثاً: سازمان بورس و اوراق بهادار طرح مشمول اوراق مشارکت را بررسي و در صورتي که داراي توجيه اقتصادي، فني و مالي باشد، پس از ارائه تضمين کافي توسط موسسه و يا شرکت متقاضي، به بانک عامل اجازه انتشار مي دهد.
تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت
اوراق قرضه اسنادی هستند که بهموجب آن ناشر متعهد میشود مبالغ معینی (بهره سالانه) را در فاصلههای زمانی مشخص به دارنده اوراق پرداخت کند.
به گزارش بورس تابناک، سهامداران بازار سرمایه همچون سایر سرمایه گذاران پیش از سرمایه گذاری باید مجموعه ای از آموزش ها را فرا بگیرند. این روزها فعالیت در بورس بیش از هر زمان دیگری به دغدغه گروهی از افراد تبدیل شده است، به همین دلیل قصد داریم شما را با یکی از مفاهیم بازار سرمایه آشنا کنیم.
پیش از هر چیز لازم است بدانید در ایران اوراق قرضه منتشر نمیشود، در مقابل اوراق با درآمد ثابت از قبیل اوراق مشارکت، اوراق خزانه، صکوک شرکتی، اوراق مرابحه، اوراق استصناع و… که با قوانین بانکداری اسلامی تطابق دارد، منتشر می شود.
اوراق قرضه اسنادی هستند که بهموجب آنها ناشر متعهد میشود مبالغ معینی (بهره سالانه) را در فاصلههای زمانی مشخص به دارنده پرداخت کرده و در زمان سررسید نیز اصل مبلغ را بازپرداخت کند. اوراق قرضه در کشورهای خارجی یک ابزار بدهی میانمدت و بلندمدت برای تأمین مالی دولتها و شرکتها بوده و با تعهدات مشخصی همراه است.
دارنده اوراق قرضه هیچ نوع مالکیتی در شرکت ندارد و چیزی از بابت سود سهم که به سهامداران پرداخت میشود دریافت نمیکند.
دارندگان این اوراق برخلاف صاحبان سهام عادی، ادعای مالکیت یا حق رأی در شرکت ندارند و در واقع فقط وامدهندگان به ناشر هستند. آنها پول خود را به ناشر قرض میدهند و در عوض بهره دریافت میکنند و در سررسید نیز اصل سرمایه خود را پس میگیرند.
اوراق قرضه از طریق پذیرهنویسی به عموم ارائه میشود. پذیرهنویسی معمولاً بهصورت مذاکرهای و گاهی بهصورت رقابتی است. در پذیرهنویسی مذاکرهای، مدیریت شرکت و پذیرهنویسان با بررسی وضعیت شرکت و بازاردر مورد انتشار اوراق قرضه تصمیم میگیرند.
این اوراق به طور عمده در بازارهای خارج از بورس (OTC) دادوستد میشوند. بازار اوراق قرضه نسبت به بازار سهام از ثبات قیمتی بیشتری برخوردار است و عموما نوسانات آن تحت تأثیر نرخ بهره قرار دارد.
این اوراق دو ویژگی قابلتوجه دارند؛ اول اینکه در بازارهای بسیار بزرگ بدهی معامله میشوند و ثانیا حجم آنها با سرعت بسیار زیادی در حال رشد است.
اوراق قرضه در دنیا برخلاف سهام، عمر محدود دو، پنج، ۱۰ و حتی ۳۰ ساله دارند و اعتبار آنها در تاریخ تعیین شده که سررسید نام دارد، به پایان میرسد. اگرچه ورقه قرضه تاریخهای معینی برای پرداخت بهره به همراه دارد، اصل سرمایه (مبلغ اسمی ورقه قرضه) فقط در تاریخ سررسید بازپرداخت میشود.
ویژگیهای اوراق قرضه
دارنده اوراق قرضه در واقع بستانکار شرکت است. او بهعنوان بستانکار، حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعیینشده است. دارنده اوراق قرضه هیچ نوع مالکیتی در شرکت ندارد و چیزی از بابت سود سهم - که به سهامداران پرداخت میشود - دریافت نمیکند.
اوراق قرضه دارای سر رسید مشخص است. برخی از این اوراق در یک مقطع معین زمانی سررسید میشوند و برخی دیگر بهتدریج سررسید میشوند.
اگر ناشر اوراق قرضه ورشکست شود، دارندگان اوراق قرضه در دریافت اصلوفرع سرمایه خود بر صاحبان سهام حق تقدم دارند. اگر شرکتی چند نوع اوراق قرضه منتشر کند، ترتیب اولویت آنها در قراردادهای مربوط، قید میشود.
بعضی از شرکتها برای ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایهگذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه با وثیقه میکنند؛ مثلاً ممکن است شرکت، زمین یا ساختمان خود را وثیقه اوراق قرضه قرار دهند. هرچند شرکتهای مشهور و معتبر معمولاً اوراق قرضه را بدون وثیقه منتشر میکنند.
بهطورکلی دارندگان اوراق قرضه در زمینه تصمیمگیری شرکت حق رأی ندارند، هرچند ممکن است که دارندگان انواع خاصی از این اوراق در مواردی از تصمیمگیریهای شرکت (مثل انتشار و فروش اوراق قرضههای دیگر یا در موارد ادغام شرکت در شرکتهای دیگر) حق رأی داشته باشند. البته اگر شرکتی شرایط مندرج در قرارداد اوراق قرضه را رعایت نکند، دارندگان اوراق مذکور میتوانند بر بسیاری از فعالیتهای شرکت اعمال قدرت کنند.
اگر اوراق قرضه در قالب عرضه خصوصی به خریدار فروخته شود، فقط ناشر و خریدار، طرفهای قرارداد هستند، ولی اگر اوراق قرضه بهطور عمومی به تعدادی زیادی از خریداران فروخته شود، غیر از طرفهای قرارداد شخص دیگری نیز بهعنوان امین به نمایندگی از دارندگان اوراق مذکور بر اجرای تعهدات شرکت نظارت میکند.
اوراق مشارکت
اوراق مشارکت (Participation Papers)، اوراق بهاداری است که بیانگر مشارکت دارنده آن در یک طرح است. در واقع شخص سرمایه خود را به یک شرکت، کارخانه و. میدهد تا بتواند طرح توسعه خود را اجرا و سود سرمایهگذار را نیز پرداخت کند.
مهمترین جذابیت اوراق مشارکت در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار، تضمین پرداخت سود است.
بهبیاندیگر اوراق مشارکت، اوراق بهادار معمولا با نامی است که با قیمت و مدت معین و برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرحهای مورد نظر دولت، شهرداریها، شرکتهای بزرگ دولتی و خصوصی و تحت نظارت بانک مرکزی جهت تأمین مالی آنها منتشر شده و بازپرداخت آن توسط دولت یا بانکها تضمین میشود؛ اوراق مذکور از طریق عرضه عمومی به سرمایهگذاران واگذار میشود.
تضمین پرداخت سود
مهمترین جذابیت اوراق مشارکت در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار، تضمین پرداخت سود است، به این معنا که دارنده این اوراق اطمینان دارد که سود مشخص و تضمین شدهای را بهعنوان سود علیالحساب، در فواصل زمانی معین، دریافت میکند.
ویژگیهای اوراق مشارکت
قابلیت خریدوفروش در بازار ثانویه
بازده بدون ریسک برای سرمایهگذاران
مالکیت بدون حق رأی برای دارندگان اوراق
معافیت مالیاتی برای سرمایهگذاری در اوراق مشارکت
تضمین سود و اصل مبلغ سرمایهگذاری برای دارندگان اوراق
پرداخت سود دورههای معین با کوپنهای ماهیانه، سه ماهانه یا سالانه
پرداخت سود بهصورت علیالحساب و سود قطعی در سررسید
تعیین سود ۱۸ تا ۲۲ درصد برای اوراق مشارکت (ممکن است ارقامی دیگری نیز ارائه شود)
تفاوتهای اوراق قرضه با اوراق مشارکت
تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت در این است که اولا در اوراق قرضه بهدلیل تعیین بهره مشخص، ماهیت آن مطابق با قوانین بانکداری اسلامی نیست و ثانیا در اوراق قرضه برای وام گیرنده، محدودیت خاصی ایجاد نمیکنند، در حالیکه وجوه دریافتی در اوراق مشارکت حتما باید در طرحهای مشخص تولیدی، عمرانی یا خدماتی به کار گرفته شود و سود قطعی آن پس از پایان طرح، محاسبه و به سرمایهگذار پرداخت شود.
توجه داشته باشید که ناشران اوراق قرضه در بازارهای جهانی دارای رتبهبندی ریسک سرمایهگذاری هستند؛ اوراق قرضه دولتی معمولا کمریسک و با بهره پایین است و در مقابل اوراق قرضه شرکتهای خصوصی، با توجه به رتبهبندی آن شرکتها، دارای نرخ بهره بالاتری نسبت به اوراق دولتی هستند. بدیهی است شرکتهایی که ریسک بالاتری دارند، نرخ بهره اوراق قرضه آنها بالاتر و احتمال «نکول» آنها نیز بیشتر است.
دیدگاه شما