آیا بازار سهام امن است؟

انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی یا Financial Markets زیر مجموعه‌ای از نظام اقتصادی هستند که در آنها وجوه، اعتبارات و سرمایه در قالب قوانین و مقررات مشخصی، از صاحبان پول و سرمایه به سمت متقاضیان جریان دارد. به بیان ساده‌تر به بازاری که در آن دارایی‌های مالی مانند سهام، سپرده‌های سرمایه‌گذاری، طرح‌های بازنشستگی، انواع بیمه ‌نامه‌ها و اوراق بهادار معامله می‌شود، بازار مالی گفته می‌شود که نقش یک واسطه بین خریداران و فروشندگان را ایفا می‌کند.

در واقع این بازارها شرایطی را فراهم می‌کنند تا افراد بتوانند اوراق بهادار خود را به فروش برسانند و یا در ازای پرداخت پول، صاحب قسمتی از سهام یک شرکت شوند و تیم آسان‌بورس تصمیم دارد تا در راستای آموزش بورس به توضیح جامع مفهوم فوق بپردازد.

کاربرد بازارهای مالی

بازارهای مالی پویا، منافع بسیار زیادی را برای نظام‌های اقتصادی فراهم می‌کنند که مهمترین آنها عبارتند از:

• تجمیع منابع خرد و تخصیص آنها به سرمایه‌گذاران
• کمک به کشف قیمت منابع به صورت غیر دستوری
• تقویت نقدشوندگی در نظام‌های مالی
• ایجاد ارتباط مشخص بین ریسک و بازده
• هدایت نقدینگی به مسیری درست و جلوگیری از رشد بازارهای ناسالم
• بهبود شفافیت در فعالیت‌های اقتصادی
• کمک به اعمال سیاست‌های پولی و مالی بانک مرکزی و دولت

انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی بر اساس حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری در چهار دسته‌ی مختلف طبقه‌بندی می‌شوند:

بازارهای مالی بر اساس حق مالی

بازارهای مالی بر اساس حق مالی به دو دسته‌ی بازار بدهی و بازار سهام تقسیم می‌شوند:

بازار بدهی (Debt Market)

به بازاری که در آن ابزارهای بدهی مختلفی مانند اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه دولتی و اوراق مشارکت معامله می‌شود، بازار بدهی می‌گویند. این اوراق ممکن است متعلق به شرکت‌ها، دولت‌ها، بانک‌ها، شهرداری‌ها و سایر سازمان‌ها باشد.

بازار سهام (Stock Market)

به بازاری که در آن سهام از طریق بازارهای منسجم و قانون‌مند مانند بورس؛ توزیع و مبادله می‌شود، بازار سهام یا به اصطلاح بازار بورس گفته می‌شود. این بازار یکی از حساس‌ترین حوزه‌های اقتصاد است، زیرا به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که از طریق توزیع بخشی از مالیکت خود به سرمایه‌گذاران، سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند.

بازارهای مالی بر اساس سررسید ابزار مورد معامله

بازارها بر اساس سررسید ابزار مورد معامله به دو دسته‌ی بازار پول و سرمایه تقسیم می‌شوند:

بازار پول (Money Market)

به بازاری که در آن اوراق بهادار با سررسیدی کمتر از یک سال معامله می‌شوند و نرخ بهره متناسب با مدت زمان نگهداری اوراق تعیین می‌شود، بازار پول می‌گویند. سرعت نقدشوندگی بالا، ریسک عدم پرداخت پایین و کمتر بودن نرخ بهره نسبت به سایر بازارها، از جمله فاکتورهای مثبت در بازار پول می‌باشد.

بازار سرمایه (Capital Market)

به بازاری که خرید و فروش دارایی‌های مالی با سررسید بیش از یک سال یا بدون سررسید در آن انجام می‌شود، بازار سرمایه می‌گویند. بطور کلی این بازار فرایند هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را تسهیل می‌کند و خود به دو بازار اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود:

• بازار اولیه: به بازاری که تشکیل سرمایه در آن اتفاق می‌افتد و اوراق بهادار برای اولین بار در آن عرضه و مبادله می‌شوند، بازار اولیه می‌گویند.

• بازار ثانویه: بازار ثانویه این امکان را فراهم می‌کند تا اوراقی که برای اولین بار در بازار اولیه عرضه شدند، دوباره قابلیت معامله داشته باشند و صاحبان این اوراق نگرانی از جهت خرید یا فروش آنها نداشته باشند.

بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانون‌مندی

بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانون‌مندی به چهار دسته‌ی بازارهای رسمی، بازارهای خارج از بورس، بازار سوم و بازار چهارم تقسیم می‌شوند:

بازارهای رسمی

بورس اوراق بهادار یکی از بازارهای آیا بازار سهام امن است؟ رسمی سازمان‌یافته است که قوانین و شرایط سختگیرانه‌ای را برای پذیرش شرکت‌ها اعمال می‌کند؛ در واقع شرکت‌ها ابتدا از لحاظ میزان نقدینگی، شفافیت اطلاعات و ترازهای مالی مورد بررسی قرار می‌گیرند و سپس در این بازار پذیرفته می‌شوند.

بازار خارج از بورس

به بازاری که اوراق بهادار شرکت‌های پذیرفته نشده در بورس در آن معامله می‌شود، بازار خارج از بورس یا بازار مبتنی بر چانه‌زنی می‌گویند. این بازار دارای مکان فیزیکی جهت معامله نیست و شرایط آسان‌تری را برای پذیرش شرکت‌ها در نظر گرفته است.

بازار سوم

معمولاً سازمان‌ها و موسسات بزرگ سرمایه‌گذاری به دلیل حق کمیسیون و کارمزد کمتری که در بازار سوم وجود دارد، مشغول به فعالیت در این بازار هستند.

بازار چهارم

شرکت‌ها و سازمان‌هایی در این بازار فعال هستند که قصد انجام معاملات عمده و بلوکی را دارند. این شرکت‌ها برای اینکه در معاملات خود کارمزدی پرداخت نکنند، معمولاً به صورت مستقیم و بدون دخالت کارگزار وارد معامله می‌شوند.

بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری

بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری به دو دسته‌ی بازار آتی و بازار نقدی تقسیم می‌شوند:

بازار آتی (Future Market)

به بازاری که در آن اوراق مشتقه معامله می‌شود، بازار آتی یا بازار اوراق مشتقه نام دارد. اوراق مشتقه، قراردادی است که بر اساس آن صاحب اوراق موظف یا مختار است که در تاریخ مشخصی در آینده، یک دارایی را بخرد یا بفروشد.

بازار نقدی (Spot Market)

به بازاری که برای انجام فوری معاملات شامل خرید و فروش کالاها و اوراق بهادار تشکیل شده‌است، بازار نقدی می‌گویند. بازار نقدی در نقطه‌ی مقابل بازار آتی قرار دارد و از آنجا که معاملات این بازار در نقطه‌ای از زمان انجام می‌شود، به آن بازار نقطه‌ای نیز می‌گویند.

آربیتراژ چیست | بررسی فرصت‌های آربیتراژی در بازارهای مالی مختلف

آربیتراژ چیست؟ یکی از مفاهیم مهم علم اقتصاد آربیتراژ است که می‌توان آن را کسب سود از اختلاف قیمت یک دارایی بین دو یا چند بازار تعریف کرد. در واقع می‌توان مفهوم آربیتراژ را از عدم وجود تعادل قیمت در بازارهای مختلف استنباط کرد. به بیان دیگر، هنگامی که دارایی پایه مانند کالا یا ارز و سهام در بازارهای مختلف دارای ارزش یکسان نباشد، آربیتراژگران با خرید دارایی در بازاری که قیمت کمتری دارد و فروش سریع آن در بازارهایی با قیمت بالاتر، از سطوح مختلف قیمت سود کسب می‌کنند. از آنجا که در صورت امکان فروش دارایی در حداقل زمان ممکن فراهم باشد، ریسک این روش بسیار ناچیز خواهد بود و در عمل می‌توان آن را نوعی سرمایه گذاری بدون ریسک تلقی کرد.

در مفهوم آربیتراژ شرایط باید برای خرید و فروش فراهم بوده و محصولات نیازی به معرفی یا بازاریابی نداشته باشد؛ بنابراین، صادرات کالا آربیتراژ محسوب نمی‌شود. به طور کلی ماهیت آربیتراژ بر مبنای بازده مثبت قطعی است و اگر یک دارایی در بازارهای مختلف ارزش یکسانی داشته باشد، تعادل آربیتراژی برقرار خواهد شد.

فهرست عناوین مقاله

شکل‌گیری فرصت‌های آربیتراژی

فرصت‌های آربیتراژی بر مبنای بعد مکان یا زمان به وجود می‌آید. فرصت آربیتراژی برمبنای بعد مکان در دو موقعیت جغرافیایی مختلف خواهد بود که در آن یک دارایی خاص در دو بازار ارزش ناهمسانی داشته باشند. شرط موفقیت در این شیوه، امکان خرید و فروش همزمان یا حداکثر با تفاوت زمانی کوتاه است. اما آربیتراژ بر مبنای بعد زمان، از اختلاف ارزش دارایی به آیا بازار سهام امن است؟ آیا بازار سهام امن است؟ دلیل تفاوت در زمان تحویل آن ناشی می‌شود. به عنوان مثال می‌توان به اختلاف قیمت‌ در بازار نقد و بازار آتی اشاره کرد.

معاملات آربیتراژی به طور عمده بر اساس بعد زمانی انجام می‌شود و به همین دلیل بازار آتی در بین سرمایه‌گذاران محبوبیت زیادی دارند. مفهوم آربیتراژ را می‌توان دلیل و انگیزه‌ فعالیت بسیاری از سفته‌بازان و به نوعی محرک بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری دانست.

آربیتراژ یک کالا در دو بازار

می‌خواهیم مفهوم آربیتراژ یک کالا در دو بازار را با یک مثال بیان کنیم. فرض کنید خرده‌فروشی والمارت دی‌وی‌دی اصلیِ بازی ارباب حلقه‌ها را به ارزش ۴۰ دلار می‌فروشد؛ اما شخصی می‌داند که نسخه‌های آخر این دی‌وی‌دی‌ در ‌سایت eBay حدود ۵۵ تا ۱۰۰ دلار به آیا بازار سهام امن است؟ فروش رفته است. پس این ایده وجود دارد که شخص چند دی‌وی‌دی از والمارت خریداری کرده و آن‌ها را با سود 15 تا 60 دلاری در eBay بفروشد. اما این فرد قطعا نمی‌تواند این روش را برای طولانی مدت ادامه دهد، زیرا احتمالا یکی از حالات زیر رخ خواهد داد:

• دی‌وی‌دی‌های اصلی والمارت به پایان می‌رسد.
• والمارت قیمت دی‌وی‌دی‌ها را بالا می‌برد، زیرا استقبال از این محصول افزایش یافته است.
• قیمت دی‌وی‌دی‌ها در eBay کاهش می‌یابد زیرا عرضه‌ی آن‌ها در ‌سایت eBay افزایش داشته است.

این آربیتراژ در چنین بازارهایی بسیار رایج است و فروشندگان در بازارهای اجناس دست‌دوم و حراجی‌ها، اشیاء باارزشی را خریداری می‌کنند که فروشنده‌ آن‌ها را با قیمت پایین می‌فروشد. اما این کار نیز هزینه‌هایی را به خریدار تحمیل می‌کند؛ از جمله زمان پیدا کردن اجناس با قیمتی کمتر از ارزش واقعی‌، تحقیق‌ در مورد قیمت‌های رقابتی بازار و پذیرش ریسک کاهش قیمت اجناس پس از خرید.

آربیتراژ چند کالا در یک بازار

در نوع دوم معاملات که در مفهوم آربیتراژ وجود دارد، اشخاص چند کالا را در یک بازار خرید و فروش می‌کنند و اغلب این نوع آربیتراژ ( Arbitrage ) شامل مبادلات ارزی است. این مورد را نیز با یک مثال توضیح می‌دهیم. فرض کنید سرمایه‌گذاری ۵ دینار الجزایر را با ۱۰ لِوای بلغاری مبادله می‌کند. سپس سرمایه‌گذار می‌تواند ۱۰ لوای بلغاری را مجددا به دینار الجزایر تبدیل کند؛ به صورتی که با پرداخت ۱۰ لوا، ۶ دینار دریافت کند و در نتیجه یک دینار بیشتر از تعداد اولیه خواهد داشت.

نتیجه‌ این نوع آربیتراژ به طور کلی به اقتصاد محلیِ مکان مبادله ضرر وارد خواهد کرد زیرا بین تعداد دینارها و لواهای مبادله‌شده تناسب وجود ندارد. در صورتی که با چند ارز در بازار رو به رو باشیم، این آربیتراژ پیچیده‌تر خواهد بود.

آربیتراژ در بازار نقدی

در این بخش از مفهوم آربیتراژ به انواع بازارهای نقدی می‌پردازیم و مفهوم آربیتراژ را در هر یک بررسی کرده و نحوه معاملات آن را بیان می‌کنیم. البته امروزه فرصت‌‌های معاملاتی که در مفهوم آربیتراژ قرار گیرند در بازارهای نقدی بسیار کم است و دلیل آن تولید گسترده در سراسر جهان، حذف واسطه‌ها و تجارت الکترونیک است که بازار را به شرایط تعادل می‌رساند.

بازار جهانی سهام

امروزه سهام شرکت‌های چند ملیتی و بین‌المللی در بورس‌های‌ جهانی عرضه می‌شود. این بازارها بهم متصل و فعالیت آن‌ها یکپارچه است. گاهی ممکن است در زمان کوتاهی قیمت یک سهم در بازارهای مختلف یکسان نباشد و فرصتی برای آربیتراژ ایجاد شود. از آنجا که سرمایه‌گذاران پیوسته بازارهای جهانی را رصد می‌کنند و با وجود ربات‌های معامله‌گر و حجم بالای سفارشات، این فاصله در ارزش سهام‌ها از بین می‌روند و بازار به تعادل می‌رسد.

بازار غیررسمی ارز ایران

یکی از بسترهایی که معاملات در آن مطابق مفهوم آربیتراژ انجام می‌شود، بازارهای غیر رسمی است؛ اختلاف قیمت ارز دولتی در ایران و بازار آزاد آن سبب شده که آربیتراژگران که می‌توان آن‌ها را دلالان ارزی نامید، ارز سهمیه‌ای دولتی را خریداری کرده و در بازار آزاد بفروشند. علاوه بر این تفاوت نرخ ارز در بازارهای منطقه‌ای و بازارهای کشورهای همسایه فرصت دیگری برای این افراد است تا در معامله‌ای بدون ریسک، سود هنگفتی بدست بیاورند. البته چنین معاملاتی موجب خروج ارز و آسیب به نظام اقتصادی کشور می‌شود پیگرد قانونی دارد.

آربیتراژ در بازار آتی

بخش عمده‌ای از معاملات که در مفهوم Arbitrage انجام می‌شود به بازار آتی تعلق دارد. این مدل آربیتراژ ناشی از اختلاف قیمت در بازار نقد و بازار آتی است. این فرآیند به این صورت است که قیمت سهام یا کالا به عنوان دارایی سرمایه‌دار در بازار آتی نسبت به قیمت آن در بازار نقد بیشتر خواهد بود؛ فاصله قیمت در این آربیتراژ موجب شده که حاشیه سود مناسبی برای سرمایه‌داران ایجاد شود که مصداق بارزی از مفهوم آربیتراژ است.

در این بازار آربیتراژگران دارایی خود را در بازار نقد خریداری می‌کنند و معادل آن قراردادی در بازار آتی منعقد می‌کنند. اختلاف قیمت در هنگام خرید و فروش این دارایی، سود ناخالص سرمایه‌گذار خواهد بود.

آربیتراژ در بازار جهانی ارز فارکس

در بازار فارکس ، حجم بالایی از تراکنش‌ها و ابزارهای معاملاتی بسیاری وجود دارد که در مفهوم آربیتراژ صدق می‌کند؛ از طرفی تعداد زیاد معامله‌گران و سرعت بالای اجرای سفارشات موجب شده که این فرصت‌ها فورا پوشش داده ‌شود. در بازار ارز جهانی می‌توان سه روش عمده را در مفهوم آربیتراژ بررسی کرد:

آربیتراژ جفت ارزی

آربیتراژ جفت ارزی که به معنی سودآوری از قیمت‌‌های متفاوت یک جفت‌ ارز در دو کارگزاری یا صرافی است.

آربیتراژ سود تضمین شده

آربیتراژ سود تضمین شده که در آن معامله‌گر در مرحله اول نرخ سود کشورها و مناطق اقتصادی مختلف را بررسی می‌کند. سپس دارایی خود را به ارز کشوری که بیشترین نرخ سود را دارد تبدیل کرده و در سیستم بانکی آن کشور سرمایه‌گذاری می‌کند. معامله‌گر به طور همزمان، یک قرارداد آتی جهت تضمین نرخ تبدیل ارز منعقد می‌کند تا بعد از اتمام دوره سرمایه‌گذاری، بتواند از نرخ تبدیل اولیه خود استفاده کند.

آربیتراژ مثلثی

آربیتراژ مثلثی هنگامی استفاده می‌شود که برای سه نرخ ارزی، قیمت‌های مختلفی وجود داشته باشد. معامله‌گران از طریق یک فرآیند معاملاتی سریع، سه جفت ارز مختلف را به یکدیگر تبدیل کرده و در نهایت به دارایی اولیه خود بازمی‌گردند.

مزایا آربیتراژ

مفهوم آربیتراژ یک استراتژی در امور مالی در اختیار افراد قرار می‌دهد که با بهره گیری از آن می‌توانند از تفاوت قیمت دو بازار، سود کم ریسکی بدست آوردند. در زیر برخی از مزایا و معایب آربیتراژ آورده شده است:

• بزرگترین مزیت آربیتراژ، صفر بودن ریسک آن است. بنا بر آنچه که در مفهوم آربیتراژ آمده است، این معاملات در بدترین حالت سود ندارد و سرمایه اولیه برای سرمایه‌گذار باقی می‌ماند.
• آربیتراژ کمک می‌کند تا قیمت اوراق بهادار در بازار تقریبا ثابت باقی بماند و بنابراین به قیمت بهتر دارایی کمک می‌کند. همچنین اختلاف قیمت اوراق بهادار در بازارهای مختلف را پایان می‌دهد.
• آربیتراژ به کارآیی بیشتر بازارهای مالی کمک می‌کند، زیرا اگر آربیتراژ وجود نداشت، سهام با قیمت‌های مختلف در بازارهای مختلف خرید و فروش می‌شد و با حدس و گمان توسط تعداد کمی از افراد، اعتماد سرمایه گذاران واقعی به بازار سهام آسیب می‌دید.

معایب آربیتراژ

• بسیاری از افراد فقط جنبه قیمت را در نظر می‌گیرند و هزینه‌های معاملات و مالیات مربوط به خرید و فروش دارایی را نادیده می‌گیرند که به نوبه خود منجر به تخمین اشتباه سود می‌شود و اگر اختلاف قیمت زیاد نباشد، می‌تواند منجر به ضرر شود.
• در زندگی واقعی فرصت‌های آربیتراژ زیادی وجود ندارد. اگر فرصتی برای سودآوری در چنین شرایطی وجود داشته باشد، باید سریعترین فناوری را در اختیار داشت تا بتوانید به سرعت موقعیت خود را بدست آورید. برای انجام چنین معامله‌هایی که در اختیار افراد کمی قرار دارد، باید تخصص کافی داشته باشید.
• برای انجام آربیتراژ و سودآوری بالای آن سرمایه زیادی مورد نیاز است و با سرمایه اندک نمی‌توان به سود مورد نظر رسید.

تعادل آربیتراژی

همان طور که بیان شد، آربیتراژ مجموعه‌ای از تراکنش‌های مالی است که در هیچ حالتی به زیان منتهی نخواهد شد. این معامله می‌تواند سودی در پی داشته باشد یا بدون سود انجام شود اما ضرری در کار نخواهد بود.

در مفهوم آربیتراژ عبارت دیگری به نام تعادل آربیتراژی وجود دارد. اگر در بازارهای مختلف، تفاوت قیمت وجود نداشته باشد، تعادل آربیتراژی رخ خواهد داد. در حالت تعادل آربیتراژی، افراد نمی‌توانند فقط با معاملات سریع و با استفاده از تفاوت قیمت‌های موجود سود به دست آورند.

تعادل آربیتراژی، یک حالت ایده‌آل در اقتصاد است. البته در بسترهای مختلف، آربیتراژ به مرور به حالت تعادلی خواهد رسید. هنگامی که یک محصول در یک بازار ارزان‌تر از بازار دیگر باشد، تقاضا برای خرید از بازار ارزان‌تر بیشتر می‌شود؛ هر چه تقاضا برای این محصول بیشتر باشد، قیمت نیز افزایش خواهد داشت. در نتیجه فرصت‌های آربیتراژی کوتاه هستند و بسیار سریع از دست می‌روند.

اجتناب از آربیتراژ در جهت ثبات بازار

فرصت‌های آربیتراژی در همه جا و در زمینه‌های مختلف، از بازار سهام و بور س گرفته تا فروشگاه‌های دست دومی، وجود دارد. اما هزینه‌های پنهان فرصت‌های آربیتراژ و تعداد بالای افرادی که به دنبال این فرصت‌ها هستند، این معاملات را دشوار کرده است. سودهای آربیتراژی اغلب عمر کوتاهی دارند، زیرا معامله دارایی‌ها نرخ آن‌ها را طوری تغییر می‌دهد که بازار در فرصت کوتاهی به تعادل می‌رسد.

فرصت‌های آربیتراژی بر اقتصاد تاثیر مستقیم دارد و با ایجاد هزینه‌ برای محصولات، باعث بی‌ثباتی بازار خواهد شد. بنابراین باید در برابر تمایل خود برای رسیدن به سود سریع در معاملات مقاومت کنیم.

آربیتراژ در ایران

با بروز اختلاف قیمت‌ در دو یا چند بازار، آربیتراژگران وارد بازارهای معاملاتی می‌شوند و در مدت کوتاهی تعادل بین عرضه و تقاضا برقرار می‌شود. هرچه بازار کارامدتر باشد، تعادل سریع‌تر ایجاد می‌شود و فرصت آربیتراژ کوتاه‌تر خواهد بود.

در واقع این فرصت‌ها و تعادل پس از آن‌، محرکی برای پویایی اقتصاد تلقی می‌شود. کشورهایی که در آن‌ها ساختار اقتصادی مناسب و بازارهای کارا وجود نداشته باشد، فرصت‌های آربیتراژ و مدت آن‌ها بیشتر خواهد بود.

با افزایش تعداد فرصت‌های آربیتراژی و پایداری آن‌ها، انگیزه سرمایه‌گذاران برای فعالیت‌های مولد اقتصادی کمتر خواهد بود. چنین وضعیتی در حال حاضر در ایران وجود دارد و عدم تعادل در بازار، توسعه و رشد اقتصادی را تحت تاثیر قرار داده است.

سخن پایانی

در این مطلب، به سوال آربیتراژ چیست پاسخ دادیم و فرصت‌های آربیتراژی را در بازارهای مختلف را همراه با شما بررسی کردیم. این فرصت‌ها اغلب باعث پویایی اقتصاد کشورها می‌شود اما در کشورهایی که وضعیت اقتصادی نامناسبی وجود دارد، همین فرصت‌ها با کاهش تمایل افراد برای سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های مولد، رشد اقتصادی را تحت تاثیر قرار خواهند داد. همه افراد در بازارهای مختلف تمایل دارند هزینه‌ها را کاهش و سود خود را افزایش دهند. در نتیجه رقابت بسیار فشرده خواهد شد. به همین دلیل، در بیشتر مواردی که فرصتی برای آربیتراژ و سود مطمئن در کوتاه مدت وجود دارد، تنها کارشناسان حرفه‌ای و مجرب و نیز افرادی که ابزارهای قدرتمندی در اختیار دارند می‌توانند از این فرصت‌های ویژه بهره ببرند.

طلا به عنوان پناهگاه امن برای بورس اوراق بهادار تهران: رویکرد تغییر حالت

آیا طلا ابزار سرمایه گذاری است که به عنوان پوشش ریسک، بطور متوسط، ناهماهنگ با سهام عمل می‌کند یا پناهگاهی امن است که تنها در شرایط بحرانی، ناهماهنگ با سهام رفتار می‌کند و سهامداران با تخصیص بخشی از پرتفو به آن می‌توانند تاحدی از زیان خود در زمان های سقوط بازار بکاهند. برای یافتن پاسخ این پرسش ما روابط بازده‌ بازار سهام و بازده طلای داخلی را در بازار مالی ایران مطالعه می‌کنیم تا دریابیم آیا رابطه این دو تابع رژیم‌های خاصی از بازار است یا خیر. در تحقیق پیش رو با توجه به حجم معاملات و نقدشوندگی بالا، از داده‌های معاملات سکه طلای بهارآزادی به عنوان نماینده تغییرات قیمت طلای داخلی در ایران استفاده می‌نماییم. ما همچنین با درنظر گرفتن اثر قیمت طلای جهانی و نرخ دلار و با ارائه متدولوژی متفاوت کاستی‌های تحقیقات پیشین در این زمینه را مرتفع می نماییم. براساس نتایج حاصل از تحقیق مشخص می‌شود که رابطه بین بازده سهام و بازده سکه بهار آزادی تابع رژیم های خاصی نیست بلکه طلای داخلی به عنوان نوعی پوشش ریسک ضعیف در برابر تغییرات بازده بورس اوراق بهادار تهران بشمار می‌رود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

* احمدیان, ا. و تقوی, م. (1390). اثر آزاد سازی بازار مالی بر نقدینگی بازار سرمایه. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار, 4(3), 187-200.

* صمدی, س., ابراهیمی, ن. و عقیلی, ف. (1394). اثر نوسانات نرخ ارز و شاخص بازار سهام بر قیمت سکه طلا. اقتصاد پولی، مالی, 22(9), 57-73.

* طیبی, س., واعظ, م. و ترکی, ل. (1387). نقش کمکهای خارجی و یک‎پارچگی تجاری در تحرک بین‎المللی سرمایه: کاربرد نظریة فلداشتین – هوریوکا. تحقیقات اقتصادی, 43(3).

* کفاش حسینی, ا. و رستمی, ع. (1392). بررسی تاثیر نوسانات شاخص قیمت و بازده نقدی بورس بر بازدهی سرمایه گذاری در طلا. فصلنامـه علمی پژوهشی دانش سرمایهگذاری, 2(8), 235-254.

* Arouri, M. E., Lahiani, A., & Nguyen, D. K. (2015). World gold prices and stock returns in China: insights for hedging and diversification strategies. Economic Modelling, 44, 273–282.

* Bai, J., & Perron, P. (2003). Computation and analysis of multiple structural change models. Journal of applied econometrics, 18(1), 1-22.

* Baur, D. G., & Lucey, B. M. (2010). is gold a hedge or a safe haven? an analysis of stocks, bonds and gold. The Financial Review, 45, 217-229.

* Baur, D. G., & McDermott, T. K. (2010). Is gold a safe haven? International evidence. Journal of Banking & Finance, 34(8), 1886-1898.

* Beckmann, J., Berger, T., & Czudaj, R. (2015). Does gold act as a hedge or a safe haven for stocks? A smooth transition approach. Economic آیا بازار سهام امن است؟ Modelling, 48, 16-24.

* Capie, F., T.C., M., & Wood, G. (2005). Gold as a Hedge against the dollar. Journal of International Financial Markets, 15(4), 343–352.

* Davidson, S., Faff, R., & Hillier, D. (2003). Gold factor exposures in international asset pricing. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 13(3), 271-289.

* Gonzalo, J., & Pitarakis, J. Y. (2013). Estimation and inference in threshold type regime switching models. In N. Hashimzade, & M. A. Thornton (Eds.), Handbook of Research Methods and Applications in Empirical Macroeconomics (pp. 189-205). Edward Elgar Publishing.

* Grubel, H. G. (1968). Internationally diversified portfolios: welfare gains and capital flows. The American Economic Review, 58(5), 1299-1314.

* Hood, M., & Malik, F. (2013). Is gold the best hedge and a safe haven under changing stock market volatility? Review of Financial Economics, 22(2), 47-52.

* Iqbal, J. (2017). Does gold hedge stock market, inflation and exchange rate risks? An econometric investigation. International Review of Economics & Finance, 48, 1-17.

* Kaul, A., & Sapp, S. (2006). Y2K fears and safe haven trading of the US dollar. Journal of international money and finance, 25(5), 760-779.

* Lucey, B. M., & Li, S. (2015). What precious metals act as safe havens, and when? Some US evidence. Applied Economics Letters, 22(1), 35-45.

* McCauley, R. N., & McGuire, P. (2009). Dollar appreciation in 2008: safe haven, carry trades, dollar shortage and overhedging. BIS Quarterly Review December.

* Miyazaki, T., & Hamori., S. (2013). Testing for causality between the gold return and stock market performance: evidence for ‘gold investment in case of emergency’. Applied Financial Econometrics, 23(1), 27-40.

* Miyazaki, T., Toyoshima, Y., & Hamori, S. (2012). Exploring the dynamic interdependence between gold and other financial markets. Economics Bulletin, 32(1), 37-50.

* Sumner, S. W., Johnson, R., & Soenen, L. (2010). Spillover effects among gold, stocks, and bonds. Journal of Centrum Cathedra, 3(2), 106-120.

* Tobin, J. (1958). Liquidity preference as behavior towards risk. The review of economic studies, 25(2), 65-86.

* Upper, C. (2000). How Safe was the'Safe آیا بازار سهام امن است؟ Haven'? Financial Market Liquidity during the 1998 Turbulences. Deutsche Bundesbank.

شاخص دلار آمریکا چیست و نوسانات آن چگونه بر بازار اثر میگذارد؟

سلب مسئولیت: شبکه اطلاع رسانی طلا، سکه و ارز TGJU صرفا نمایش‌دهنده این متن تبلیغاتی است و تحریریه مسئولیتی درباره محتوای آن ندارد.

شاخص دلار آمریکا یا همان ایندکس دلار که به نام‌های USDX و DXY آیا بازار سهام امن است؟ نمایش داده می‌شود، یکی از بخش‌های مهم در تحلیل تکنیکال بازار سرمایه بوده که کمتر کسی به آن پرداخته است. این شاخص، به سادگی قدرت و ضعف ارز دلار در مقابل مجموعه‌ای از ارزهای خارجی (یا همان سبد ارزی) را نشان داده که این سبد خود متشکل از شش ارز معتبر جهانی است. یورو (با نزدیک به 58 درصد)، ین ژاپن (13.6 درصد)، پوند انگلستان (11.9 درصد)، دلار کانادا (9.2 درصد)، کرون سوئد (4.2 درصد) و نهایتا فرانک سوییس (با 3.6 درصد) اجزای سبد ارزی هستند که در مقایسه با دلار آمریکا، USDX را ایجاد می‌کنند.

تاریخچه شاخص دلار

یکی از دلایلی که دلار آمریکا توانسته تبدیل به رایج‌ترین ارز دنیا برای انجام معاملات شود، پیمان یا توافقنامه برتون وودز (منعقد شده در سال 1973 میلادی) است. در این پیمان، دولت آمریکا و 100 کشور دنیا توافق کردند که قیمت دلار آمریکا در مقایسه با دلار آمریکا ثابت مانده و از این ارز بتوانند برای مبادلات خود استفاده کنند. در آن سال، بانک مرکزی آمریکا (یا همان فدرال رزور) تضمین کرد که قیمت هر اونس طلا معادل 35 دلار آمریکا باشد.

طولی نکشید که همه‌ی کشورها متوجه شدند که این قیمت‌گذاری بیشتر از ارزش واقعی دلار بوده و یکی یکی از این پیمان خارج شدند. در حال حاضر قیمت هر اونس طلا معادل 1،762 دلار آمریکا است که نسبت به 35 دلار ذکر شده در توافق، تفاوت بسیار زیادی دارد. اما همین پیمان باعث شد تا مفهومی به نام شاخص دلار آمریکا شکل بگیرد. از آنجاییکه آمریکا یکی از قوی‌ترین اقتصادهای دنیا بوده و شرکای اقتصادی متعددی نیز دارد، این ایندکس به سرمایه گذاران نشان می‌دهد که شرایط کلی اقتصاد جهان (اقتصاد آمریکا در مقایسه با شرکای بزرگ تجاری) در چه وضعیتی قرار گرفته است.

کاربرد شاخص دلار آمریکا

در تمام دنیا از ارز آمریکا به عنوان یکی از امن‌ترین سرمایه‌ها نام می‌شود. این بدان معناست که هرگاه بازار دچار نوسان شود، سرمایه‌ی بسیار زیادی از بازارهای مختلف روانه دلار آمریکا می‌شود. برای مثال، هنگامیکه بازار مسکن در سطح جهانی متزلزل شده و سرمایه‌گذاران از آینده‌ی آن مطمئن نباشند، سرمایه‌ی خود را از بخش مسکن خارج کرده و به جای آن، دلار را در حساب‌های بانکی خود ذخیره می‌کنند. این افزایش تقاضا برای خرید دلار، باعث افزایش ارزش آن در مقایسه با سایر ارزهای دنیا شده و شاخص یا همان ایندکس دلار، افزایش خواهد یافت.

این جریان سرمایه مخصوص بخش مسکن نبوده و تقریبا تمامی بازارها اگر دچار بحران یا تزلزل شوند، سرمایه گذاران به سرعت به سمت دلار حرکت خواهند کرد. برای مثال، سرمایه‌های موجود در بورس‌های جهانی، بازار رمزارزها، طلا، فارکس و . نیز سرمایه‌های سیالی هستند که در صورت بروز مشکل، به سرعت تبدیل به دلار آمریکا خواهند شد.

اهمیت USDX

همانطور که متوجه شدید، شاخص دلار در یک نگاه به ما می‌گوید که وضعیت بازارها مختلف چگونه است! اگر شاخص دلار آمریکا در حال افزایش باشد، این به معنای بالا رفتن ریسک در سایر بازارها بوده و سرمایه گذار پیش از ورود به هر بازاری، باید کمی دست نگهدارد. در نقطه‌ی مقابل، اگر USDX در حال کاهش باشد، این به معنای تبدیل شدن دلار به دارایی‌های مختلف در سایر بازارها بوده و احتمال جهش قیمتی در این بازارها وجود دارد. بنابراین، سرمایه‌گذاران از این سیگنال بسیار مهم استفاده می‌کنند تا تصمیم نهایی را در خصوص ورود به بازار گرفته و هرگز برعکس جریان سرمایه، سرمایه‌گذاری نکنند. برای مطالعه بیشتر در خصوص شاخص دلار و همچنین فهم اهمیت آن، این مقاله را مطالعه کنید.

معامله USDX یا استفاده از آن؟

تریدرهای بازارهای مختلف، از این شاخص استفاده کرده تا معاملات خود را مطمئن انجام دهند. اما حالت دیگری نیز برای معامله وجود داشته که آن، معامله کردن برروی خود USDX است. از آنجاییکه هیچ کالایی در این شاخص وجود ندارد، بنابراین، معامله کردن آن باید با استفاده از قراردادهای آتی و درقالب بازار آتی باشد. بعضی از بروکرهای بازار فارکس این دارایی را برای معامله کردن ارائه کرده‌اند. برای مثال، بروکر آلپاری این شاخص را به مشتریان خود ارائه کرده که در وبسایت ایران-بروکر بیشتر در خصوص آن توضیح داده شده است.

نمایش شاخص دلار در تریدینگ ویو

یکی از قدرتمندترین وبسایت‌های موجود برای تکمیل اطلاعات و انجام تحلیل‌های تکنیکال (و حتی فاندامنتال)، وبسایت تریدینگ ویو یا Tradingview بوده که همواره در جلو تریدرها باز است! این وبسایت یکی از جامع‌ترین وبسایت‌های بازار سرمایه گذاری بوده و ابزارها و اندیکاتورهای بی نظیری را در اختیار شما قرار میدهد. با افتتاح حساب رایگان، تریدر می‌تواند نمودار مد نظر را تحلیل کرده، خطوط حمایت و مقاومت را ترسیم کرده و اندیکاتورهای مختلفی را برروی نمودار شمعی، ترسیم نماید. نکته مثبت این وبسایت این است که تاریخچه‌ی تمام تحلیل‌های شما حفظ شده و نیازی نیست که مجددا تحلیل انجام دهید. برای یادگیری نحوه نمایش شاخص دلار در تریدینگ ویو این مقاله را مطالعه نمایید.

نمودار USDX

شاخص دلار آمریکا تاریخچه‌ی طولانی‌ای داشته و فراز و نشیب‌های فراوانی را پشت سر گذاشته است. برای مثال، در سال 2008 میلادی که رکود اقتصادی بازارهای دنیا و خصوصا آمریکا را متاثر کرد، بسیاری از سرمایه‌گذاران بخش‌های زیادی از سرمایه‌ی خود را از دست دادند. هر زمان که مشکلات جهانی اقتصاد رخ می‌دهد، تمامی ارزها ارزش خود را از دست داده، اما اندکی بعد ارز آمریکا تقویت می‌شود! از آنجاییکه آمریکا پیشگام اقتصاد و صنعت در سرتاسر دنیا است، نگاه تمامی دنیا به آمریکا دوخته می‌شود تا بلکه راهی برای فرار از رکود جهانی ارائه نماید. به همین دلیل نیز به سرعت، ارز آمریکا یا همان دلار در برابر تمامی ارزهای دنیا تقویت شده و سپس با رفع مشکل، دوباره موازنه ارزها به حالت معمول خود برخواهد گشت. برای مثال، می‌توانید نمودار تغییرات ایندکس دلار در زمان پاندمی کرونا را بررسی کنید تا این تغییرات آیا بازار سهام امن است؟ را با چشمان خود ببینید.

نمایش ایندکس دلار آمریکا در متاتریدر

یکی از رایج‌ترین پلتفرم‌های معاملاتی در سرتاسر دنیا، پلتفرم معاملاتی متاتریدر بوده که نسخه‌ی چهارم آن یا همان Metatrader4 محبوب‌ترین در سطح جهان است. شرکت متاکوتس این پلتفرم را در سال 2003 میلادی معرفی کرد و سپس در سال 2008 میلادی نیز نسخه‌ی جدیدتر آن را در سال 2008 میلادی، روانه بازار کرد. از آنجاییکه بیشتر تریدرهای جهانی از این پلتفرم برای تحلیل یا انجام معاملات خود استفاده می‌کنند، بنابراین بهتر است روش نمایش ایندکس دلار در متاتریدر را بدانید. اما پیش از آن بهتر است بدانید که ممکن است USDX در متاتریدر شما ارائه نشده باشد، چرا که تنها چند بروکر معتبر دنیا این شاخص را در لیست متاتریدر خود قرار داده‌اند. برای آشنایی بیشتر با متاتریدر این مقاله را بخوانید تا تفاوت نسخه‌های مختلف ارائه شده توسط بروکرها را بهتر درک کنید.

اگر نسخه‌ای که از آن استفاده می‌کنید، از ایندکس دلار پشتیبانی بکند، به سادگی می‌توانید از منوی View و اضافه کردن نمودار USDX به متاتریدر، روند تغییرات آن را در تایم فریم‌های مختلف مشاهده کرده، آن را تحلیل کنید و حتی برروی آن معامله انجام دهید.

تفاوت USDX با DXY چیست

در عمل، هیچ تفاوتی میان USDX و DXY وجود نداشته و منظور از هر دوی آنها، همان شاخص دلار آمریکا است که در بعضی وبسایت‌ها از آن با نام USDX و در بعضی دیگر با نام DXY یاد شده است. جالب است بدانید که این شاخص، تحت تاثیر میکروالمان‌های اقتصادی آمریکا بوده و به شدت نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد. برای مثال، افزایش یا کاهش تورم در آمریکا (یا سایر کشورهایی که ارز آن‌ها در سبد مقرار گرفته است) می‌تواند باعث تغییرات قابل توجه در این شاخص شود.

ذکر این نکته بد نیست که بیشترین مقدار شاخص دلار آمریکا در ماه فوریه سال 1985 میلادی ثبت شد که عدد آن معادل 164.27 بوده است. این بدان معناست که در آن سال، اقتصاد آمریکا در قوی‌ترین نقطه نسبت به شرکای تجاری خود قرار گرفته بود. در نقطه‌ی مقابل، در شانزدهم ماه مارچ سال 2008 میلادی، شاخص دلار آمریکا به 70.698 سقوط کرد و کمترین میزان خود را از سال 1973 میلادی به این سمت، ثبت کرد.

آیا ریزش بازار سهام در راه است؟ یک اقتصاددان پاسخ می دهد

شفقنا- یک اقتصاددان با بیان این‌که سناریوی ریزش شدید بازار بورس را تقریبا زیر ۵ درصد می‌بینم، گفت: حتی اگر جریان نقدینگی کنترل و حمایت نهادهای عمومی کم شود، اتفاقی که می‌افتد، این است که بازار بورس در یک سطحی میرا می‌شود.

خبرآنلاین نوشت: در ماه‌های اخیر رشد چشمگیر و بی‌سابقه بورس، گوی سبقت را از همه بازارها ربوده است و این روزها بسیاری از مردم برای سرمایه‌گذاری در بورس، دارایی‌های خود را فروخته و راهی بازار سرمایه می‌شوند. اما یک نگرانی بزرگ درباره آینده بازار سرمایه وجود دارد. آیا رشد یک سال اخیر بورس، کاذب بوده و باید در انتظار سقوط آن باشیم؟

سیامک قاسمی، اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که وجود حباب در بورس ایران چقدر جدی است؟ اظهار داشت: تعریف اقتصادی از حباب وجود ندارد. اما یک‌سری تعاریف وجود دارد، برای مثال اگر میانگین p/b بازار از یک حدی بالاتر باشد، می‌گویند بازار در شرایط حبابی قرار دارد. در کل حباب یک اصطلاح اجتماعی – اقتصادی است و یک تعریف اقتصادی کلاسیک ندارد.

وی افزود: این‌که بازار بورس ایران و یا بازارهای دیگر همچون مسکن شرایط حبابی دارند یا خیر، باید بگویم حباب وجود دارد، اما وقتی درباره حباب صحبت می‌کنیم، به این معنا نیست که فردا این حباب می‌ترکد. این داستانی است که وجود دارد.

این اقتصاددان آیا بازار سهام امن است؟ تصریح کرد: وقتی ما از حباب صحبت می‌کنیم، به این معنا نیست که این حباب می‌ترکد، اما بازار از روندهای نرمال اقتصادی خارج شده است. من با قاطعیت می‌گویم که بازار بورس ایران در حال حاضر به هیچ‌وجه یک بازار اقتصادی نیست، البته از منظر متغیرهای اقتصادی تاثیرگذار است.

قاسمی متذکر شد: شما به من می‌گویید پیش‌بینی‌تان از بازار بورس ایران چیست، من می‌گویم هیچ پیش‌بینی اقتصادی برای بازار بورس ایران وجود ندارد. باید ببینیم دست حمایتی حاکمیت و نهادها و دولت‌ها چه زمانی از پشت بازار کنار می‌رود که برای این منظور، تصمیمات حاکمیتی نیاز است. از طرف دیگر، باید ببینیم جریان ورودی نقدینگی چه زمانی کند می‌شود که برای این منظور هم به یک‌سری سیاست‌های انقباض پولی نیاز است.

وی عنوان کرد: شرکتی در بازار بورس ایران وجود دارد که در فصل اول امسال ۴۰۰ درصد سود داده و سهام این شرکت رشد کرده است. اما نسبتی به نام نسبت p/b که نُرم آن ۱۷، ۱۸ باید باشد، ۲۳۵۰ است. آیا همه شرکت‌ها این‌گونه هستند؟ باید بگویم خیر، شرکت‌های زیادی وجود دارند که آیا بازار سهام امن است؟ همچنان ممکن است کمتر از ارزش واقعی‌شان باشند، اما میانگین وزنی بازار، p/b آن، بالاتر از نُرم‌های اقتصاد ایران است. در بازار مسکن نیز تا حد زیادی با این شرایط روبه‌رو هستیم.

حباب بورس می‌ترکد؟

این اقتصاددان ادامه داد: سوال این‌جاست که آیا این حباب می‌ترکد؟ باید بگویم خیر، حباب می‌تواند هیچ‌گاه نترکد. برای مثال، چگونه حباب در بورس ایران می‌تواند کم شود، به این شکل که نرخ ارز بالاتر برود. آن زمان قیمت‌های بورس واقعی می‌شود، زیرا بخش زیادی از دارایی‌ها در بورس با ارز تعیین می‌شود. برای همین قیمت دلار هر چه بالاتر رود، عملا حباب در بورس ایران کم و کمتر می‌شود.

قاسمی گفت: من معتقدم که بورس ایران از نُرم‌های اقتصادی خارج شده، اما نکته این‌جاست که بازارهای دیگر همچون مسکن هم این شرایط را دارد. ولی به نظر من شدت انبساط بازار بورس ایران بیشتر از بازار مسکن است و نیز بازار بورس ایران یک بازار دولتی است و مسوول حباب دولت است. اما در بازار مسکن مسوول حباب دولت نیست.

وی افزود: پیش‌بینی‌هایی که من برای بازار سهام ایران دارم، این است که سناریوی ریزش شدید بازار را تقریبا زیر ۵ درصد می‌بینم. حتی اگر جریان نقدینگی کنترل و حمایت نهادهای عمومی کم شود، اتفاقی که می‌افتد، این است که بازار بورس در یک سطحی میرا می‌شود.

این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که چنین تجربه‌ای از سودآوری را تاکنون در بازار سهام داشته‌ایم؟ اظهار داشت: هرگز چنین تجربه‌ای در ایران وجود نداشته است. البته در ونزوئلا یا زیمباوه بیشتر از این سودآوری وجود داشته است.

قاسمی عنوان کرد: ما رشد دلاری شاخص را هم که حساب می‌کنیم، می‌بینیم که همه رکوردهای تاریخی را هم زده است. یعنی بورس از دلار با فاصله جلو زده است. یکی از کارگزاری‌ها محاسبه کرده بوده که شاخص یک میلیون بورس معادل دلار ۲۵ هزار تومانی است، اما الان درباره شاخص نزدیک به ۲ میلیون صحبت می‌کنیم.

وی تصریح کرد: در کل حباب به معنای ترکیدن نیست، به معنای غیرمنطقی شدن روندهای سودآوری بازار است.

بازار بورس نقدینگی را جمع می‌کند؟

این اقتصاددان ادامه داد: می‌شنویم که گفته می‌شود بازار بورس می‌تواند نقدینگی را جمع کند، اما باید بگویم کسی که این موضوع را مطرح می‌کند، معنای نقدینگی را نمی‌داند. نقدینگی هیچ‌گاه جذب یک بازار نمی‌شود، نقدینگی همیشه در بانک است. نقدینگی در بازارها می‌گردد. شما وقتی سهام می‌خرید، پول‌تان از حساب خودتان به حساب بانک یک فرد دیگر می‌رود. یا وقتی سهام را می‌فروشید، پول از حساب یک فرد به حساب شما منتقل می‌شود. بنابراین ما آیا بازار سهام امن است؟ شاهد گردش نقدینگی هستیم. بازارها جاروبرقی نیستند که نقدینگی را جمع کنند.

قاسمی تاکید کرد: رشد یا کاهش بازار بورس روی نقدینگی تاثیر ندارد؛ نه نقدینگی را کم و نه نقدینگی را زیاد می‌کند. اما گردش نقدینگی در بورس تورم‌زا نیست، اما به حدی سودهای زیاد ایجاد کرده که در حال حاضر به طور غیرمستقیم روی بازارها اثر می‌گذارد.