قراردادهای سوآپ

سوآپ در فارکس (swap)

سوآپ چیست؟ به بیان ساده زمانی که دو طرف قرارداد سندهای مالی را مبادله می کنند، قرارداد سوآپ (Swap) صورت می گیرد. سندهای مالی همانند نرخ بهره، جریان های نقدی، اوراق بهادار مشتق، کالاها و اوراق بهادار است. معمول ترین استفاده از سوآپ برای نرخ بهره بوده که از آن برای کاهش هزینه های قرض گرفتن استفاده می شود.

اگر مفهوم سوآپ تا اینجا برای شما گنگ بوده و به طور دقیق متوجه پاسخ سوال سوآپ چیست نشده اید، به این مثال توجه کنید. دو شرکت را با اعتبار و سابقه متفاوت در نظر بگیرید. شرکت اول یک شرکت کم سابقه و با اعتبار کم و شرکت دوم یک شرکت قدیمی تر و با اعتبار بیشتر است. این دو شرکت هر کدام یک وام به یک ارزش دریافت می کنند. نرخ بهره وام برای شرکت اول متغیر بوده و معمولا بیشتر از نرخ بهره ثابت است. در مقابل نرخ بهره برای شرکت دوم ثابت و با توجه به سوابق آن میزان کمتری است. این دو شرکت یک قرارداد سوآپ تنظیم کرده و نرخ بهره هایشان را با یکدیگر جا به جا می کنند.

فرض کنید نرخ بهره شرکت اول در زمان انعقاد قرارداد سوآپ برابر 6% و نرخ بهره شرکت دوم ثابت و برابر 5% است. در این زمان شرکت اول که اعتبار کم و نرخ بهره متغیر پرداخت می کرد، نرخ بهره ثابت و 5 % را پرداخت می کند که هم از نرخ بهره قبلی کمتر بوده و هم تا پایان تسویه ثابت است. در مقابل زمانی که اوراق با نرخ بهره متغیر به شرکت دوم و با اعتبار بالا انتقال می یابد، نرخ بهره برای شرکت دوم ثابت و معمولا کمتر از نرخ بهره رایج می گردد. برای مثال نرخ بهره برای شرکت دوم به واسطه اعتباری که دارد به 4% تغییر کرده و ثابت می ماند. در این حالت هم شرکت اول و هم شرکت دوم با انعقاد قرارداد سوآپ سود کرده اند.

سوآپ در فارکس چیست؟

سوآپ در فارکس چیست؟ سوالی که اغلب معامله گران می پرسند و تصور می کنند سواپ نیز همانند اسپرد و کمیسیون به تمام معاملات تعلق می گیرد. اولین نکته درباره سواپ در فارکس این است که سوآپ تنها به معاملاتی که از 24 ساعت به بالا باز باشند، تعلق می گیرد. اگر شما جزو آن دسته از معامله گرانی هستید که پوزیشن های معاملاتی را کمتر از یک روز باز نگه می دارید، لازم نیست نگران نرخ بهره شبانه در فارکس و یا همان سوآپ در فارکس باشید. اما اگر به هر دلیلی از جمله پیش بینی افزایش نرخ یک کالای معاملاتی، یک پوزیشن را بیش از یک روز باز نگه داشتید، هزینه شبانه در فارکس برای شما محاسبه می گردد. مفهوم سوآپ و نرخ بهره شبانه در فارکس، مطالبی هستند که در ادامه بیشتر به آن ها خواهیم پرداخت.

مقدار سوآپ در معاملات فارکس چقدر است؟

مقدار سوآپ در فارکس چقدر است؟ اگر می خواهید پاسخ این سوال را دریابید، باید نرخ بهره کالاهای معاملاتی در فارکس را بدانید. نرخ بهره کالاهای معاملاتی و یا ارزها متغیر بوده و توسط دولت ها و بانک های مرکزی تعیین می شوند. برای مثال نرخ بهره دلار ایالات متحده آمریکا توسط بانک مرکزی یا فدرال رزرو تعیین می گردد. اساس و پایه سوآپ در فارکس همانند اساس و پایه سواپ در دیگر جریان های مالی، نرخ بهره است. در نتیجه برای معامله جفت ارزها، طلا، نفت، شاخص ها و… در فارکس پیش از هر چیز باید از نرخ بهره هر کالا مطلع شوید. در این صورت می توانید مقدار سوآپ در فارکس را به راحتی محاسبه کنید.

اختلاف نرخ بهره در فارکس

اختلاف نرخ بهره در فارکس، روش محاسبه سواپ در فارکس است. برای مثال شما قصد معامله جفت ارز EUR/USD را دارید. فرض کنید نرخ بهره یورو 3% و نرخ بهره دلار 1% است. اگر شما در پوزیشن فروش باشید، در واقعا یعنی یورو فروخته و دلار خریداری می کنید. در این حالت یعنی شما برای فروش یورو، نرخ بهره یورو را پرداخت و برای خرید دلار، نرخ بهره دلار را دریافت می کنید. در مقابل اگر در پوزیشن خرید جفت ارز EUR/USD باشید، دلار فروخته و یورو خریداری می کنید. به همین ترتیب برای فروش دلار باید نرخ بهره دلار را پرداخته و برای خرید یورو نرخ بهره یورو را دریافت کنید. اختلاف نرخ بهره در فارکس همان سوآپ در فارکس است. در این مثال این جفت ارز اختلاف نرخ بهره در فارکس برابر 2% می شود.

سوآپ در فارکس و سوآپ منفی

هزینه شبانه در فارکس (SWAP) و یا همان سواپ، به دو نوع سوآپ منفی و سوآپ مثبت تقسیم می گردد. به بیان ساده اگر نرخ بهره ارزی که می خرید از نرخ بهره ارزی که می فروشید کمتر باشد، سوآپ فارکس منفی می شود. به مثال بخش بالا باز می گردیم. در این مثال زمانی که شما در پوزیشن فروش قرار می گیرد، باید برای فروش یورو نرخ بهره یورو را بپردازید و برای خرید دلار نرخ بهره دلار را دریافت کنید. از آنجایی که نرخ بهره یورو برابر با 3% و نرخ بهره دلار برابر با 1% است، شما در پوزیشن فروش این جفت ارز، سوآپ منفی بدست می آورید.

در زمان هایی که سواپ در فارکس منفی است، کاربر باید سوآپ را به عنوان هزینه شبانه در فارکس، به کارگزاری بپردازد. برای اجتناب از سوآپ منفی و پرداخت سوآپ به بروکر فارکس، پیش از انجام معامله از نرخ بهره ها مطلع شوید. به علاوه اگر جفت ارز با نرخ بهره بالا را فروخته و در مقابل جفت ارز با نرخ بهره پایین خریداری می کنید، مدت زمان باز نگه داشتن پوزیشن را در نظر داشته باشید. سوآپ منفی در بازه زمانی طولانی شامل هزینه های زیادی برای کاربران می گردد.

سوآپ در فارکس و سوآپ مثبت

سوآپ در فارکس زمانی مثبت است که اختلاف نرخ بهره ها در فارکس مثبت شود. همانند روشی که برای حساب نرخ بهره در فارکس و سوآپ منفی حساب کردیم، باید اختلاف نرخ بهره ها را بدست آوریم. اگر نرخ بهره کالای معاملاتی که قصد خرید آن را داریم بیشتر از نرخ بهره کالای معاملاتی که قصد فروش آن را داریم باشد، سوآپ مثبت می شود.

در حالت هایی که سوآپ در فارکس مثبت است، بروکر فارکس به کاربر مقدار سوآپ را می پردازد. در مثال جفت ارز EUR/USD با نرخ بره های 3% و 1%، زمانی که در پوزیشن خرید قرار می گیرد، سوآپ مثبت است و شما با خرید این جفت ارز مبلغی را به عنوان سوآپ دریافت می کنید.

سوآپ در فارکس و سوآپ ارزی

همانطور که پیش تر نیز گفته شد سوآپ می تواند بر اساس دارایی های متفاوتی از جمله سهام، اوراق بهادار، کالا قراردادهای سوآپ و… باشد. ارز یکی از پایه هایی است که سواپ می تواند بر مبنای آن تعریف شود. قرادادها سوآپ ارزی شامل سه نوع سوآپ ارزی ثابت-ثابت (Fixed for Fixed) سوآپ ارز ثابت متغیر (Fixed for Flow) و سوآپ ارز متغیر-متغیر (Flow for Flow) هستند.قراردادهای سوآپ

به طور کلی در سوآپ ارزی طرفین معامله نرخ بهره های ارزهای متفاوت را معامله می کنند. در سوآپ ارزی ثابت ثابت که متداول ترین نوع سوآپ ارزی به حساب می آید، طرفین قرارداد به ازای یک نرخ بهره ثابت برای هر یک از ارزها معامله را انجام می دهند. برای سوآپ ارز شناور ثابت یکی از طرفین نرخ بهره متغیر یک ارز و طرف دیگر نرخ بهره ثابت ارز دیگر را می پردازد. در سوآپ ارزی متغیر-متغیر نیز هر دو سمت قرارداد سوآپ نرخ بهره های متغیر برای هر یک از ارزها را می پردازند.

سوآپ در کریپتو چیست؟

احتمالا از گرایش بازار به سمت معاملات ارزهای رمزنگاری شده یا کریپتو مطلع هستید. معمولا بروکرهای فارکس برای کریپتو سوآپ بالایی در نظر می گیرند. سوآپ در کریپتو معمولا به اندازه ای زیاد است که معامله و نگه داشتن آن ها برای معامله گران صرفه اقتصادی ندارد.

قراردادهای سوآپ

سوآپ در فارکس و یا سوآپ در هر بازار مالی دیگر بر اساس قراردادهای سوآپ بین طرفین صورت می گیرد. همانطور که تا به این جا چندین بار بیان شد، قراردادهای سوآپ می توانند بر اساس هر نوع کالای معاملاتی از جمله اوراق بهادار، جریان های نقدی، کالاها و… باشد. به جز قراردادهای سوآپ ارز، در دیگر قراردادهای سوآپ هیچ مبلغی بین طرفین معامله رد و بدل نمی گردد؛ بلکه قراردادهای سوآپ شامل مجموعه ای از قراردادهای آتی بین طرفین به شمار می آید. قراردادهای سوآپ دارای یک بازه تسویه و یک زمان خاتمه هستند.

زمان خاتمه به معنای پایان یافتن قراردادهای سوآپ بین طرفین قرارداد است. قراردادهای سوآپ در بازارهای فرا بورس منعقد می شوند. قراردادهای سوآپ می توانند با توافق طرفین پیش از زمان سررسید قرارداد نیز خاتمه یابند. به طور کلی قراردادهای سواپ دارای ریسک بالایی از لحاظ اعتبار شرکت ها هستند.

سخن پایانی

سوآپ در فارکس و درک مفهوم سوآپ SWAP، در نگاه اول پیچیده به نظر می رسد. اما اگر با تمرکز و دقت کافی مقاله تا به اینجا مطالعه کرده باشید، با مفهوم سواپ، سواپ در فارکس و نرخ بهره شبانه در فارکس به خوبی آشنا شده اید. اگر از دید شما مفهوم سوآپ و سوآپ در فارکس دشوار بوده و همچنان با درک هزینه شبانه در فارکس و یا سوآپ در فارکس مشکل دارید، با تیم پشتیبان و متخصص نیکس تماس بگیرید. بروکر نیکس با ارائه مشاوره و بهترین راهکارها جهت سرمایه گذاری، در خدمت کاربران و همراهان همیشگی قراردادهای سوآپ بروکر نیکس است.

قرارداد سوآپ گازی ایران را به قطب بزرگ انرژی منطقه تبدیل می‌کند

قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز بین ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان، به‌دلیل طولانی مدت‌بودن قرارداد، می‌تواند به مرور ایران را به قطب بزرگ انرژی منطقه تبدیل کند.

نفتی ها /قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز بین ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان، به‌دلیل طولانی مدت‌بودن قرارداد، می‌تواند به مرور ایران را به قطب بزرگ انرژی منطقه تبدیل کند.

امضای قرارداد گازی سه‌جانبه میان ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان در حاشیه نشست سران سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو)، موفقیتی جدی بین‌المللی و اقتصادی برای کشور به شمار می‌آید.

پس از امضای این قرارداد و مشخص شدن ابعاد راهبردی آن در تأمین امنیت گازی استان‌های شمالی کشور، بعضی از رسانه‌ها و چهره‌های نزدیک به یک جریان سیاسی خاص تلاش کردند با تضعیف جایگاه این قرارداد مهم، آن را نمایشی جلوه دهند.

شبهه مطرح‌شده از سوی برخی افراد نزدیک به دولت قبل و وزیر پیشین نفت این است که قرارداد سوآپ نفت سال‌ها پیش بین ایران و ترکمنستان امضا شده و در واقع اقدام دولت سیزدهم یک موضوع تکراری است!

اما با توجه به چند نکته می‌توان واقعیت قرارداد سه‌جانبه اخیر و فضاسازی تخریب‌گرانه برخی جریانات سیاسی را مشخص کرد.

نکته نخست آنکه ایران و ترکمنستان از سال ۱۹۹۷ قرارداد انتقال گاز و پس از آن سوآپ را در دستور کار داشته‌اند و این قراردادها همواره کوتاه‌مدت و میان شرکت‌های وابسته به دو کشور امضا شده است.

اما در قرارداد سه‌جانبه اخیر توافق میان دولت‌های ایران و ترکمنستان و جمهوری آذربایجان امضا شده است که ثبات و دوام قرارداد را افزایش می‌دهد.قراردادهای سوآپ

نکته بعد آنکه به‌دلیل اهمال و تصمیم‌های هیجانی و گاه سیاسی‌کارانه وزیر پیشین نفت برای بهره‌برداری سیاسی علیه دولت‌های پیشین، رابطه طولانی گازی ایران و ترکمنستان به تیرگی شدید رسید و این مسئله پس از دیدار زنگنه با شخصیت‌های ارشد ترکمنستانی نیز حل نشد.

نکته قابل توجه دیگر طولانی‌مدت‌ بودن قرارداد اخیر است که می‌تواند به مرور ایران را به هاب بزرگ انرژی منطقه تبدیل کند. ایران به‌دلیل در اختیار داشتن بزرگ‌ترین خط لوله فشار قوی انتقال گاز بعد از روسیه، می‌تواند نقشی اساسی در انتقال گاز قراردادهای سوآپ از شرق به غرب ایران و کشورهایی نظیر جمهوری آذربایجان داشته باشد.

پرسش مهم و اساسی این است که چرا دولت پیشین با ادعای توانمندی در مذاکره با کشورهای مختلف، توانایی بستن قرارداد گازی میان دو دولت ایران و ترکمنستان را (حتی به‌صورت کوتاه‌مدت) نداشت؟

به نظر می‌رسد با مشخص شدن منافع این توافق گازی مهم و نمایان شدن توانمندی دولت سیزدهم برای امضای قراردادهای این‌چنینی، اتاق فکر ایجادشده علیه دولت، حملات مختلفی را برای کوچک‌نمایی دستاوردهای دولت تدارک ببینند.

قراردادهای سوآپ‌ نفت خام تمدید نشده است

مدیرعامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران، آخرین اخبار از مذاکرات صورت گرفته در مورد سوآپ نفت خام و فرآورده‌های نفتی را تشریح کرد. وی گفت که قراردادهای سوآپ‌ نفت خام هنوز تمدید نشده است.

عباسعلی جعفری‌نسب درباره سوآپ نفت خام به منطقه تهران با بیان این‌که سوآپ فعلا و درواقع چند ماهی است که متوقف شده است، اظهار کرد: امور بین‌الملل باید بتواند قراردادهای جدید را امضا کند که سوآپ برقرار شود. فعلا قراردادهایی که تمام شده تجدید نشده‌اند و مذاکره در این حوزه برعهده امور بین‌الملل وزارت نفت است.

وی هم‌چنین درباره سوآپ نفت کرکوک گفت: سوآپ نفت کرکوک هم فعلا متوقف است.

بر اساس این گزارش، سال گذشته و پس از هفت سال وقفه در سوآپ نفت ایران، ۳۶۰ هزار بشکه نفت خام از طریق خط لوله ۳۲ اینچ نکا، ساری، ری سوآپ و به پالایشگاه تهران وارد شد. آخرین اخبار از سوآپ نفت خام به منطقه تهران، اوایل سال حاکی از آن بود که سه میلیون و ٣٠٠هزار بشکه نفت خام به این منطقه سوآپ شده است.​ هم‌چنین سوآپ نفت کرکوک که بعد از فراز و نشیب‌های بسیاری صورت گرفت، ۷۰۰ هزار تن تحویل داده و سپسمتوقف شد.

به گفته سیدحمید حسینی - عضو اتاق بازرگانی ایران و عراق - بعید است که سوآپ از سرگرفته شود، زیرا عراق در حال انجام هماهنگی‌های لازم برای صادرات نفت کرکوک از خط لوله کرکوک_جیحان است. ایران هم علاقه چندانی ندارد سوآپ از سر گرفته شود، هم‌چنین علاقمند نیست که سهم صادرات خود را به عراق بدهد و نفت عراق را صادر کند.

تاثیر قرارداد سوآپ گازی در روند مذاکرات هسته‌ای

قرارداد سواپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از مسیر ایران درحالی روز یکشنبه امضا شد که به اعتقاد کارشناسان این قرارداد می تواند در مذاکرات هسته‌ای بر سر رفع تحریم‌ها تاثیر مثبتی داشته باشد.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایسنا، دور قراردادهای سوآپ جدید مذاکرات ایران و ۱+۴ و آمریکا در سطح معاونان و مدیران سیاسی وزیران خارجه این کشورها از روز دوشنبه هشتم آذرماه آغاز شد ؛ در این راستا رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده مذاکرات میان ایران و ۱+۵ به همراه قراردادهای سوآپ هیات‌های سیاسی و دیپلماتیک انگلیس، آلمان، فرانسه، چین، روسیه و آمریکا در وین حضور دارند. البته هیات آمریکایی با توجه به خروج این کشور از برجام به طور مستقیم در مذاکرات حضور ندارد و توسط هماهنگ‌کننده مذاکرات در جریان جزییات بحث‌ قرار می گیرد. مذاکرات احیای برجام در شش دور قبلی نیز بدون حضور رسمی هیات آمریکایی در اتاق مذاکرات برگزار شده است.

این در حالی است که مذاکرات هسته‌ای در آخرین هفته های کاری دولت دوازدهم به چارچوبی مشخص که بتوان به یک توافق محتمل برای رفع تحریم‌های غیرقانونی آمریکا برسد، نزدیک شده بود اما با توجه به تعلل آمریکا در تصمیم گیری و نداشتن اراده کافی برای لغو تحریم‌ها و طرح برخی درخواست‌های فرابرجامی، مذاکرات به نتیجه نرسید و با نزدیک شدن انتخابات ریاست جمهوری در ایران در عمل مذاکرات به مدت سه ماه متوقف شد. با این حال اکنون بار دیگر این مذاکرات آغاز شده و احتمالا چند روز به طول می‌انجامد و هیچ ضرب الاجلی برای پایان این دور از گفت‌وگوها در نظر گرفته نشده است.

از سوی دیگر اما روز یکشنبه یعنی قبل از شروع مذاکرات، قرارداد سواپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از مسیر ایران به امضا رسید و بر اساس این توافق، سالانه ۱.۵ تا ۲ میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان از خاک ایران به جمهوری آذربایجان تحویل خواهد شد و آنطور که مسوولان و کارشناسان اعلام کردند این مساله می تواند برگ برنده ای برای ایران در بهبود وضعیت انرژی کشور و حتی دیپلماسی سیاسی و اقتصادی ایران باشد.

توسعه روابط با همسایگان، اهداف دشمن را خنثی میکند

محمد خطیبی - نماینده سابق ایران در اوپک با اشاره به تاثیر قرارداد سواپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از مسیر ایران بر موقعیت انرژی ایران، اظهار کرد: قرارداد با همسایگان قرادادهای خوبی است و با توجه به اینکه مسائل اقتصادی می تواند فضای سیاسی را تلطیف کند، لذا هرچه روابط اقتصادی بهتری با همسایگان داشته باشیم می تواند روابط سیاسی ما را تسهیل کند.

وی با اشاره به کمبود گاز در کشور در فصل زمستان، گفت: کمبود گاز مربوط به امسال نیست، تا جایی که به یاد می آورم همیشه در فصل زمستان با کمبود گاز مواجه بودیم، این قرارداد می تواند کمبودها را برطرف کند و یک اطمینان به تامین نیاز برای فصل پرمصرف باشد و نگرانی ها در این حوزه را کاهش دهد.

نماینده سابق ایران در اوپک بیان اینکه عده ای در مرزها سعی دارند تا روابط ایران را با همسایگان برهم بزنند، ادامه داد: هرچه تعداد این نوع قراردادها بیشتر شود این افراد به اهداف خود نمی رسند، از طرفی روابط ما نیز با همسایگان بهبود می یابد که این موضوع نیز منافع زیادی را برای کشور به دنبال دارد، اخیرا شاهد بودیم که عده ای سعی کردند روابط بین ایران و جمهوری آذربایجان را مخدوش کنند که موفق نشدند.

به گفته خطیبی این قرارداد نشان داد که سه کشور دارای منافع مشترک هستند و تمایل به همکاری با یکدیگر را دارند و نه تنها از نظر اقتصادی از این قرارداد سود می برند بلکه برای امنیت، صلح منطقه و همکاری های سیاسی میتواند بسیار مفید باشد.

وی با اشاره به تاثیر این قرارداد در مذاکرات پیش رو گفت: کشورهایی که دشمن ما هستند و این شرایط را برای ما به وجود آورده اند، همان هایی هستند که سعی می کنند با مخدوش کردن روابط ایران با همسایگان فشار بیشتری را بر ما وارد کنند لذا هرچه بیشتر عملیات آن ها را خنثی کنیم و روابط بهتری را با همسایگانمان داشته باشیم آن ها به اهدافشان نمی رسند و ما می توانیم در همه زمینه ها توفیقات بیشتری را داشته باشیم.

یک استارت طلایی برای اثبات موقعیت انرژی ایران در دنیا

همچنین مرتضی بهروزی فر - کارشناس ارشد حوزه انرژی - در همین رابطه گفت: قرارداد سواپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از مسیر ایران در حجم کمی است و نمی توان گفت می تواند تاثیر زیادی داشته باشد، از طرف دیگر این قرارداد سوآپ است و ایران به عنوان یک رابط عمل یکند و درصدی را دریافت می کند لذا نمی تواند روی تراز گاز تاثیر بالایی داشته باشد.

وی ادامه داد: اما از آن طرف حدود ۳۰ سال است که از فروپاشی شوروی می گذرد و ایران باتوجه به موقعیت جغرافیایی که دارد می توانست مسیر قراردادهای سوآپ انتقال ترانزیت و یا سوآپ نفت و گاز کشورهای منطقه باشد، یعنی ایران می توانست از شمال به جنوب نفت را از خلیج فارس منتقل و صادر کند و از شرق به غرب گاز را به شمال اروپا برساند که متاسفانه به دلایل قراردادهای سوآپ مختلف که یکی از آن ها تحریم ها بود موفق به انجام این کار نشد.

این کارشناس گفت: به دلیل اینکه ایالت متحده و کشورهای غربی تمایل نداشتند که کشورهای منطقه به ایران وابسته شوند، این اتفاق نیفتاد و صرفا می توان این مساله را به عنوان یک آغاز برای شروع موقعیت خوب ارزیابی کرد و انتظار داشت که حجم آن افزایش یابد و در صورت رفع تحریم ها نیز خود ایران بازیگر اصلی شود.

به گفته بهروزی فر این مساله می تواند یک آغاز خوب باشد اما اینکه بگوییم تاثیرگذاری بالایی دارد باید منتظر آینده و مشاهده تاثیرات آن باشیم. وی با اشاره به تاثیر امضای این قرارداد در روند مذاکرات پیش رو نیز، گفت: قابلیت‌ها و موقعیت جغرافیایی ایران در حوزه انرژی بر کسی پوشیده نیست، ایران می تواند به عنوان هاب انرژی دنیا باشد اما به دلیل مسائلی که وجود داشت که یکی از آن‌ها تحریم بود، این موقعیت‌ها به بالفعل تبدیل نشد، اما مسلما اگر سیاست این باشد که بخواهیم با کشورهای منطقه تنش‌زدایی کنیم و روابط ما با دنیا بهبود یابد و ما بتوانیم به عنوان یک مسیر انتقال در این میان قرار بگیریم مسلما می تواند جایگاه ایران را در بازار انرژی دنیا ارتقاء دهد.

به گفته این کارشناس ارشد حوزه انرژی هر عددی از صفر بهتر است اما اینکه گمان شود صرفا این قرارداد می تواند تمام مشکلات را برطرف کند باور درستی نیست اما در مجموع این قرارداد به عنوان یک آغاز یک اتفاق بسیار مبارک است و می تواند منافعی را برای کشور به ارمغان بیاورد.

یک برگ برنده برای ایران

همچنین حمید رضا عراقی - مدیرعامل سابق شرکت ملی گاز ایران نیز درباره مزایای امضای این قرارداد گفته بود: آنچیزی که اهمیت دارد این است که اگر ما بتوانیم با همسایگانمان در خصوص واردات، صادرات، سوآپ، اقداماتی را انجام دهیم از نظر سیاست های گازی، اقتصادی و یا همسایگی مناسب بوده، این قرارداد نیز فرصت خوبی است چراکه ایران شرایطی دارد که با ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و عراق رابط خط لوله دارد و امیدواریم در آینده نیز با افغانستان، پاکستان، کویت و دیگران نیز داشته باشد، درهر صورت این کار مثبت است.

وی با بیان اینکه امضای این قراردار منافع زیادی را برای کشور به دنبال دارد، گفت: از جزئیات قرارداد مطلع نیستم اما به هرحال حق ترانزیتی است که ایران می تواند دریافت کند، بالانس گاز را نیز می تواند از ترکمنستان دریافت و به آذربایجان تحویل دهد که این مساله منافعی را برای ما به دنبال خواهد داشت.

مدیرعامل سابق شرکت ملی گاز با بیان اینکه اهمیت منافع اقتصادی این قرارداد کمتر مورد توجه است، گفت: اینکه ایران بتواند رابط بین سه کشور باشد قراردادهای سوآپ ارزش بالایی دارد، هرچند منابع مالی نیز به دنبال خواهد داشت اما حجم مبالغ بالا نیست بلکه اهمیت ایجاد رابطه برای ایران بیش از هرچیزی مورد توجه است.

وی با بیان اینکه با توجه به اینکه با آذربایجان قراردادی نداریم این ارتباط بین ترکمنستان و آذربایجان است و ما مانند یک پل هستیم که بتوانیم حق ترانزیت بگیریم و این پل را برقرار کنیم اما در حال حاضر به ترکیه و عراق به میزان کافی صادرات گاز داریم ولی در ارتباط با ترکمنستان و پاکستان می تواند آینده خوبی را برای ایران رقم بزند. اگر ایران با ترکمنستان و پاکستان بتواند این رابطه را برقرار کند از نظر دیپلماسی انرژی بسیار ارزشمند است و منافع زیادی را برای کشور به دنبال دارد.

قرارداد سوآپ ترکمنستان واقعا مهم است؟/ تبلیغ برای این قرارداد،شوخی است

اعتماد نوشت:قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک ایران که یکشنبه امضا شد، اگرچه در نگاه اول، رخدادی مثبت است و از هرگونه تعامل با کشورهای دیگر از جمله همسایگان باید استقبال کرد، اما از منظری دقیق‌تر و فراتر از بزرگنمایی‌های معمول، می‌توان زوایای کمتر دیده‌شده از این قرارداد را هم مورد بررسی قرار داد تا به قضاوت دقیق‌تری برسیم.

ابتدا باید توجه داشته باشیم که رابطه گازی ایران و ترکمنستان رابطه خوبی نبوده و این قرارداد در چنین شرایطی امضا شده است.

در زمانی که جواد اوجی، وزیر نفت فعلی، مدیرعامل شرکت ملی گاز بود، ترکمن‌ها هر سال اول ژانویه، قیمت گاز صادراتی به ایران را افزایش می‌دادند و از آنجا که ایران در سرمای زمستان چاره‌ای جز تامین گاز به هر قیمتی برای استان‌های شمالی نداشت، به اجبار تن به مطالبه ترکمن‌ها می‌داد.

آنها در سال‌های متوالی در دولت احمدی‌نژاد هر سال قیمت گاز را افزایش دادند؛ به‌طوری‌که در سال 1384 با قطع گاز موفق به افزایش 55 درصدی قیمت گاز شدند. در سال 1386 در گام اول موفق به افزایش 87 درصدی قیمت گاز و در گام دوم موفق به افزایش 5/2 برابری قیمت گاز شدند. این روند تا پایان دولت احمدی‌نژاد ادامه یافت و قیمت گاز صادراتی ترکمنستان به ایران 9 برابر شد!

در زمان دولت روحانی و وزارت بیژن زنگنه، ترکمن‌ها دوباره گاز ایران را قطع کردند که با سفر بیژن زنگنه به عشق‌آباد و دیدارش با رییس‌جمهور ترکمنستان، جریان گاز دوباره وصل شد. بهانه آنها برای قطع گاز، بدهی انباشته شرکت گاز ایران به ترکمن گاز بود که حدود 70 درصد آن از سال 1390 به‌ جا مانده بود. اما این آخرین بار بود که ایران مجبور به پذیرش خواست ترکمنستان برای افزایش قیمت گاز می‌شد چراکه با دستور زنگنه، تکمیل خط لوله انتقال گاز نکا برای تامین گاز مناطق شمالی کشور، تسریع شد و سال بعد که ترکمنستان دوباره صادرات گاز را متوقف کرد، ایران تن به خواست این کشور نداد چون نیازی به گاز آنها نداشت. این موضوع و البته بدهی گازی ایران، موجب ناراحتی ترکمن‌ها شد ، چراکه عادت داشتند هر سال پول بادآورده‌ای از راه افزایش ناگهانی قیمت گاز صادراتی به ایران به دست بیاورند.

به همین دلیل در شرایطی که توافق شده بود ایران پول گاز ترکمنستان را پرداخت کند، ترکمنستان به دیوان داوری شکایت کرد تا پول بیشتری بگیرد. نکته جالب اینجاست که روز چهارم تیرماه 99 که رای دادگاه اعلام شد، ایران به پرداخت غرامت به طرف مقابل محکوم نشد و تنها محکوم به پرداخت بدهی خود به ترکمنستان شد که پیش از آن هم این بدهی را پذیرفته بود. ضمن اینکه این بدهی، در قراردادهای سوآپ عمل تبدیل به یک وام کم‌بهره جذاب ارزی شده بود!

همزمان ایران هم بابت اشکال در کمیت و کیفیت گاز دریافتی و جریمه قطع گاز توسط طرف ترکمن، شکایتی مطرح کرد که دیوان داوری به نفع ایران رای صادر کرد و ترکمنستان مجبور به پرداخت 150 میلیون دلار جریمه به ایران شد؛ رقمی که ترکمن گاز حاضر به پذیرش آن در مذاکرات با ایران نبود! مجموع این مسائل موجب شد روابط ایران و ترکمنستان در حوزه انرژی تیره شود به حدی که وقتی وزیر نفت جدید ایران به عشق آباد رفت، حتی همتای ترکمن او هم حاضر به پذیرش او نشد و اوجی مجبور به گفت‌وگو با مقامی پایین تر شد.

در میانه چنین روابط تیره‌ای، به نظر می‌رسد نقش اصلی را در انعقاد قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان از مسیر ایران، جمهوری آذربایجان ایفا کرده است. حالا ایران می‌تواند به جای آنکه بابت سوآپ گاز ترکمنستان مبلغی بگیرد، بخشی از 1.5 تا 2 میلیارد مترمکعب گاز انتقالی سالانه را به عنوان حق سوآپ بردارد و در استان‌های شمالی کشور که دوباره ممکن است با کمبود گاز مواجه شوند مصرف کند. سهم ایران از سوآپ گاز نامشخص است اما مروری بر ارقام نشان می‌دهد رقم بزرگی نیست.

تولید روزانه گاز ایران حدود 800 میلیون متر مکعب است اما کل ترانزیت گاز ترکمنستان از مسیر ایران، روزانه 5 میلیون متر مکعب است یعنی کمی بیش از نیم درصد از کل تولید گاز ایران! حق سوآپ ایران از این نیم درصد، آنقدر ناچیز است که بعید است نقش چندانی در تامین گاز پنج استان شمالی کشور هم داشته باشد. در چنین شرایطی تبلیغاتی شبیه اینکه این قرارداد، جایگاه ایران را در بازار جهانی انرژی ارتقا می‌دهد شبیه شوخی است! مهم‌ترین فایده این قرارداد، بزرگنمایی آن در شرایط سکون فعلی است که نشان دهد گویی کار مهمی انجام شده اما واقعیت همان است که آمار و ارقام نشان می‌دهد!